DOI Artikel:
Gajewski, Jacek: Cztery figury w kościele św. Barbary w Krakowie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27413#0432
428
JACEK GAJEWSKI
skiej8. W działania te (uwieńczone sukcesem dopiero po trzydziestu latach
i kolejnych prośbach duchowieństwa polskiego) osobiście zaangażował się
król i polski Kościół, z biskupem krakowskim Konstantym Szaniawskim,
reprezentującym inicjatorki petycji kierowanych z Polski do Rzymu - wizytki
krakowskie, wprowadzające kult Serca Jezusowego w duchu objawień Małgo-
rzaty Alacoque w Paray-le-Monial9. Trudno więc wątpić, by polskie starania
o zatwierdzenie kultu, którego od dawna głównymi propagatorami w wymia-
rze europejskim byli nasi jezuici - podejmowane z protekcją najwyższych
w Polsce reprezentantów władzy - nie obyły się bez propagandowych reper-
kusji ze strony samych jezuitów, zwłaszcza krakowskich, a w Krakowie -
zwłaszcza w kościele św. Barbary. Po pierwsze, z uwagi na istotne znaczenie
tej placówki jezuickiej w organizacji życia duchowego miasta i zapotrzebo-
wanie na jezuicką ambonę, konfesjonał i ołtarz, na nowoczesną katechezę
i ćwiczenia duchowe, stosujące się do ascetyczno-mistycznej teologii igna-
cjańskiej10; po drugie zaś, z uwagi na tło, które dla inicjatyw wizytkow-
skich w Krakowie i wystąpień bpa Szaniawskiego stwarzała obecność kultu
Cordis Jesu w duchowości jezuickiej i próby jego krzewienia podejmowane
przez jezuitów w Polsce na długo przed ruchem wizytkowskim1 *. Nie ulega
wątpliwości, że i kolejna modernizacja wnętrza kościoła św. Barbary, prze-
prowadzona w latach 1764-1767, związana była z wystąpieniem duchowień-
stwa polskiego w 1765 r. o zatwierdzenie kultu i wprowadzenie mszy św. do
Serca Jezusowego. Cały bowiem program wnętrza kościoła, spójny i przej-
rzysty w przemianach, które w nim następowały w okresie duchowego posłu-
giwania jezuitów, podporządkowany idei Krzyża - był wyrazem jezuickiej
8 Ks. J. C z e r n i a k, Starania o zatwierdzenie przez Kościół św. mszy św. o Sercu
Jezusowym, „Ruch Biblijny i Liturgiczny” 1(1949), s. 179-183; zob. też m.in.: S. Szy-
mański, 200 lat kultu Serca Jezusowego, „Przewodnik Katolicki” 1965, nr 26, s. 236;
K. G ó r s k i, Zarys dziejów duchowości w Polsce, Kraków 1986, s. 252.
9 Pamiętnik duchowny św. Małgorzaty Marii Alacoque, Kraków 1947; R. B a i n v e 1,
Kult Serca Bożego, Kraków 1934, s. 456-488; Szymański, dz. cyt.
10 G ó r s k i, Zarys, s. 160 nn.; zob. tenże, Teologia ascetyczno-mistyczna (wiek
XVI-XVIII), w: Dzieje teologii katolickiej w Polsce, Lublin 1975, t. II, cz. 1, s. 435 n.;
tenże, Jezuici w prowincji Polski i Litwy w XVIII w., w: Studia i materiały z dziejów
duchowości w Polsce, Warszawa 1980, s. 381 nn.; O. Bednarz, Jezuici a religijność
polska, „Nasza Przeszłość”, 27(1964), s. 149 nn.
11 M.in.: H. F r o s, Ks. Kasper Drużbicki TJ (1590-1662) wczesny świadek kultu
Najświętszego Serca Jezusowego w Polsce, „Ateneum Kapłańskie”, 66(1963) (cały zeszyt
poświęcony Drużbickiemu); Górski, Zarys, s. 165-169; zob. też: ks. J. M i s i u r e k,
Zarys historii duchowości chrześcijańskiej, Lublin 1992, s. 92-93.
JACEK GAJEWSKI
skiej8. W działania te (uwieńczone sukcesem dopiero po trzydziestu latach
i kolejnych prośbach duchowieństwa polskiego) osobiście zaangażował się
król i polski Kościół, z biskupem krakowskim Konstantym Szaniawskim,
reprezentującym inicjatorki petycji kierowanych z Polski do Rzymu - wizytki
krakowskie, wprowadzające kult Serca Jezusowego w duchu objawień Małgo-
rzaty Alacoque w Paray-le-Monial9. Trudno więc wątpić, by polskie starania
o zatwierdzenie kultu, którego od dawna głównymi propagatorami w wymia-
rze europejskim byli nasi jezuici - podejmowane z protekcją najwyższych
w Polsce reprezentantów władzy - nie obyły się bez propagandowych reper-
kusji ze strony samych jezuitów, zwłaszcza krakowskich, a w Krakowie -
zwłaszcza w kościele św. Barbary. Po pierwsze, z uwagi na istotne znaczenie
tej placówki jezuickiej w organizacji życia duchowego miasta i zapotrzebo-
wanie na jezuicką ambonę, konfesjonał i ołtarz, na nowoczesną katechezę
i ćwiczenia duchowe, stosujące się do ascetyczno-mistycznej teologii igna-
cjańskiej10; po drugie zaś, z uwagi na tło, które dla inicjatyw wizytkow-
skich w Krakowie i wystąpień bpa Szaniawskiego stwarzała obecność kultu
Cordis Jesu w duchowości jezuickiej i próby jego krzewienia podejmowane
przez jezuitów w Polsce na długo przed ruchem wizytkowskim1 *. Nie ulega
wątpliwości, że i kolejna modernizacja wnętrza kościoła św. Barbary, prze-
prowadzona w latach 1764-1767, związana była z wystąpieniem duchowień-
stwa polskiego w 1765 r. o zatwierdzenie kultu i wprowadzenie mszy św. do
Serca Jezusowego. Cały bowiem program wnętrza kościoła, spójny i przej-
rzysty w przemianach, które w nim następowały w okresie duchowego posłu-
giwania jezuitów, podporządkowany idei Krzyża - był wyrazem jezuickiej
8 Ks. J. C z e r n i a k, Starania o zatwierdzenie przez Kościół św. mszy św. o Sercu
Jezusowym, „Ruch Biblijny i Liturgiczny” 1(1949), s. 179-183; zob. też m.in.: S. Szy-
mański, 200 lat kultu Serca Jezusowego, „Przewodnik Katolicki” 1965, nr 26, s. 236;
K. G ó r s k i, Zarys dziejów duchowości w Polsce, Kraków 1986, s. 252.
9 Pamiętnik duchowny św. Małgorzaty Marii Alacoque, Kraków 1947; R. B a i n v e 1,
Kult Serca Bożego, Kraków 1934, s. 456-488; Szymański, dz. cyt.
10 G ó r s k i, Zarys, s. 160 nn.; zob. tenże, Teologia ascetyczno-mistyczna (wiek
XVI-XVIII), w: Dzieje teologii katolickiej w Polsce, Lublin 1975, t. II, cz. 1, s. 435 n.;
tenże, Jezuici w prowincji Polski i Litwy w XVIII w., w: Studia i materiały z dziejów
duchowości w Polsce, Warszawa 1980, s. 381 nn.; O. Bednarz, Jezuici a religijność
polska, „Nasza Przeszłość”, 27(1964), s. 149 nn.
11 M.in.: H. F r o s, Ks. Kasper Drużbicki TJ (1590-1662) wczesny świadek kultu
Najświętszego Serca Jezusowego w Polsce, „Ateneum Kapłańskie”, 66(1963) (cały zeszyt
poświęcony Drużbickiemu); Górski, Zarys, s. 165-169; zob. też: ks. J. M i s i u r e k,
Zarys historii duchowości chrześcijańskiej, Lublin 1992, s. 92-93.