DOI Artikel:
Nieciecki, Jan: Nagrobek Branickich i kaplica św. Stanisława Kostki: obrońcy Rzeczypospolitej przed "Pohańcem" w kościele jezuitów w Krakowie
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.27413#0480
476
KS. JAN NIECIECKI
zwraca, tuż za dowodzącym, trzymający chorągiew z gryfem wojownik,
w którego twarzy dopatrzyć się można cech w pewnym sensie indywidual-
nych. W głębi, spoza unoszącego się nad polem bitewnym pyłu, wyzierają
zarysy dużego miasta z wysoką wieżą kościelną. Ponad bitwą, na obłoku pod-
trzymywanym przez aniołki, unosi się Madonna z małym Jezusem na kola-
nach, przed którą, nieco niżej, klęczy młody duchowny. Wpatruje się on
w modlitewnej ekstazie w Dzieciątko, ręką wskazując na walczących.
Malowidło w nagrobku wzbudzało od dawna zainteresowanie - starano się
dociec, które ze zwycięstw polskiego oręża przedstawia? Najwcześniejsza
znana nam odpowiedź, zamieszczona w 1838 r. w „Przyjacielu Ludu” z Lesz-
na, sformułowana została niejasno: obraz „wystawia” bitwę pod Chocimiem,
lecz którą, z 1621 czy 1673 r.?2 Za tą drugą już wyraźnie opowiedział się
Ambroży Grabowski. W piątym wydaniu przewodnika Kraków i jego okolice
(z 1866 r.) pisał:
[...] wielkie wyobrażenie zwycięstwa nad Turkami pod Chocimem przez Jana Sobie-
skiego, jeszcze w ów czas hetmana w. kor. w r. 1673 odniesionego, tu z rozkazu jego,
gdy już był królem, zawieszone; a pod tern nagrobek [...] poświęcony pamiątce Jana
Kłem. Branickiego z Ruszczy i familii, przez syna jego Stef. Mik. Branickiego3.
Opinia powyższa powstała w wyniku utożsamienia omawianego malowidła
z innym wielkim obrazem znajdującym się niegdyś w tym samym ramieniu
transeptu kościoła św.św. Piotra i Pawła, malowanym jednak na płótnie,
z bitwą pod Chocimiem 1621 r., zawieszonym tam przez Jana III. Kiedy pi-
sano o malowidle z nagrobka, sztalugowego obrazu już w kościele nie było,
a informacje o nim przeniesiono na obraz zachowany, nieco je modyfikując
- wiedząc, że obraz z bitwą chocimską zawieszony został przez Sobieskiego,
Grabowski uznał, iż musiał on przedstawiać zwycięstwo nad Turkami
w 1673 r.4
Obraz z bitwą chocimską 1621 r. odegrał zatem ważną rolę w zaistnieniu
nieporozumienia wokół treści malowidła z nagrobka, przyczynił się także, jak
2 Kościół Ś. Piotra i Pawła w Krakowie, „Przyjaciel Ludu” (Leszno), 4(1838), nr 52 (30
VI), s. 410. Wzmianka o malowidle w tej anonimowej, krótkiej notatce brzmi następująco:
„Obraz wielki, wystawiający zwycięstwo pod Chocimem, zawieszony przez króla Jana III, jako
hetmana”. Dwuznaczność powyższej wzmianki, pozornie jednoznacznie wskazującej na bitwę
z 1673 r„ stanie się oczywista po zapoznaniu się z dalszym stanem badań.
5 A. G r a b o w s k i. Kraków i jego okolice, Kraków 18665, s. 141.
4 A. Grabowski rozpoznał prawdopodobnie na obrazie postać Jana Sobieskiego, co mogło
go tylko utwierdzić w mniemaniu, iż malowidło przedstawia bitwę pod Chocimiem w 1673 r.
KS. JAN NIECIECKI
zwraca, tuż za dowodzącym, trzymający chorągiew z gryfem wojownik,
w którego twarzy dopatrzyć się można cech w pewnym sensie indywidual-
nych. W głębi, spoza unoszącego się nad polem bitewnym pyłu, wyzierają
zarysy dużego miasta z wysoką wieżą kościelną. Ponad bitwą, na obłoku pod-
trzymywanym przez aniołki, unosi się Madonna z małym Jezusem na kola-
nach, przed którą, nieco niżej, klęczy młody duchowny. Wpatruje się on
w modlitewnej ekstazie w Dzieciątko, ręką wskazując na walczących.
Malowidło w nagrobku wzbudzało od dawna zainteresowanie - starano się
dociec, które ze zwycięstw polskiego oręża przedstawia? Najwcześniejsza
znana nam odpowiedź, zamieszczona w 1838 r. w „Przyjacielu Ludu” z Lesz-
na, sformułowana została niejasno: obraz „wystawia” bitwę pod Chocimiem,
lecz którą, z 1621 czy 1673 r.?2 Za tą drugą już wyraźnie opowiedział się
Ambroży Grabowski. W piątym wydaniu przewodnika Kraków i jego okolice
(z 1866 r.) pisał:
[...] wielkie wyobrażenie zwycięstwa nad Turkami pod Chocimem przez Jana Sobie-
skiego, jeszcze w ów czas hetmana w. kor. w r. 1673 odniesionego, tu z rozkazu jego,
gdy już był królem, zawieszone; a pod tern nagrobek [...] poświęcony pamiątce Jana
Kłem. Branickiego z Ruszczy i familii, przez syna jego Stef. Mik. Branickiego3.
Opinia powyższa powstała w wyniku utożsamienia omawianego malowidła
z innym wielkim obrazem znajdującym się niegdyś w tym samym ramieniu
transeptu kościoła św.św. Piotra i Pawła, malowanym jednak na płótnie,
z bitwą pod Chocimiem 1621 r., zawieszonym tam przez Jana III. Kiedy pi-
sano o malowidle z nagrobka, sztalugowego obrazu już w kościele nie było,
a informacje o nim przeniesiono na obraz zachowany, nieco je modyfikując
- wiedząc, że obraz z bitwą chocimską zawieszony został przez Sobieskiego,
Grabowski uznał, iż musiał on przedstawiać zwycięstwo nad Turkami
w 1673 r.4
Obraz z bitwą chocimską 1621 r. odegrał zatem ważną rolę w zaistnieniu
nieporozumienia wokół treści malowidła z nagrobka, przyczynił się także, jak
2 Kościół Ś. Piotra i Pawła w Krakowie, „Przyjaciel Ludu” (Leszno), 4(1838), nr 52 (30
VI), s. 410. Wzmianka o malowidle w tej anonimowej, krótkiej notatce brzmi następująco:
„Obraz wielki, wystawiający zwycięstwo pod Chocimem, zawieszony przez króla Jana III, jako
hetmana”. Dwuznaczność powyższej wzmianki, pozornie jednoznacznie wskazującej na bitwę
z 1673 r„ stanie się oczywista po zapoznaniu się z dalszym stanem badań.
5 A. G r a b o w s k i. Kraków i jego okolice, Kraków 18665, s. 141.
4 A. Grabowski rozpoznał prawdopodobnie na obrazie postać Jana Sobieskiego, co mogło
go tylko utwierdzić w mniemaniu, iż malowidło przedstawia bitwę pod Chocimiem w 1673 r.