DOI Artikel:
Bania, Zbigniew: Minaret czy minarety katedry w Kamieńcu Podolskim?
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27413#0514
510
ZBIGNIEW BANIA
Przyprowadzeniu najcięższych dział, kiedy absolute cessaverat obedientia, że nie było
komu ruszyć z miejsca dział, sam Pasza wsiadł na pierwsze działo, zawoławszy: mnie
wywoźcie kiedy dział nie chcecie i tak dopiero z nim wszytkie działa ruszyły się. Jaka
zaś konsternacja była in populo, kiedy chorągiew Machometańską (którą Mechmet czwar-
ty cesarz Turecki po wziętym in Persona Kamieńcu zawiesił w Farnym Katedralnym Koś-
ciele za Naypierwszy go obrawszy Meczet) zdeymowali. Mułowie i Hadziowie to jest
Kapłani Tureccy lament wielki stał się w Meczecie ululabat civitas universa kogokolwiek
na ulicy offendit niesiona do wozu, padał na twarz9.
Zdejmowanie chorągwi opisał Jabłonowski:
Ostatnie ich nabożeństwo przepatrzyli nasi w kościele katedralnym, wywieszono
chorągiew machometańską bardzo bogatą, złotem suto, kamieniami i perłami sadzoną,
szacunku (jako oni powiadali) ośmdziesiąt tysięcy lewów, którą był cesarz sam zostawił
na pamiątkę, że był w meczecie; nasz niewolnik opuszczał i odrzynał z góry, która gdy
upadła na pawiment pięknie usłany, wszyscy począwszy z płaczem i lamentem całowali,
basza najpierwszy zaczynał certatim accurrebant, potem zwinioną pięknie schowali10.
22 września 1699 r. nastąpiło uroczyste przekazanie przez stronę turecką
kluczy do miasta. Humiecki w swej relacji tak przedstawia przygotowania do
uroczystego wjazdu Polaków do miasta.
Że zaś za tak wielkie Dobrodziejstwo Boskie ardor populi invalescebat upaść w
Swiątnicach Pańskich na kolana a rekoncyliacya Kościołów bez exhumacyi Trupów
Pogańskich bydź nie mogła, permissum Jmści Xsiçdzu Dłużniewskiemu od Waszej K.
Mości consilium ad hune action ordynowanemu wiechać do Miasta cum clero uczynić jak
najlepszą dyspozycją do prętkiej przynajmniej Katedralnego Kościoła rekoncyliacyi. Po
tym rozporządzeniu do swego obozu o ćwierć mile odiechaliśmy. Trzy dni ta exhumacya
bawiła się, bo że apparebat signa wielki bardzo trupów grzebionych na cmentarzu
musiano secundum praescripta Ecclesiae wszytkich dobywać".
W relacji z 27 września 1699 r. dokładniej to przedstawiono:
Było na cmentarzu nagrobków tureckich blisko dwochset; najpierwszych i najwspanial-
szych nagrobków baszy i janczaryi stanęła demolitio, potem innych wszystkim toż się
stało i kości ich za miasto nazajutrz wywieziono, która praca zabawiła przez środę, bo
na kolumnie tej, którą Turcy z ciosanego kamienia wystawili, jegomość Xądz admini-
strator statuam Najświętszej Panny cum corona duodecim stellarum miesiąc pod nogami
mająca i tryumfalny znak Krzyża Świętego wystawił. W kościele zaś ołtarz z tarcic
9 Relacyja Komisji in como 1699 circa evacuationem Kamieńca odprawionej [...] uczy-
niona przez [...] Stefana z Rycht na Sokolcu Humieckiego, wojewodę podolskiego na sejmiem
walnym Grodzińskim in anno 1718, Lwów 1718, s. 16.
10 Pamiętnik [...] Jabłonowskiego, s. 106.
"Humiecki, dz. cyt., s. 17.
ZBIGNIEW BANIA
Przyprowadzeniu najcięższych dział, kiedy absolute cessaverat obedientia, że nie było
komu ruszyć z miejsca dział, sam Pasza wsiadł na pierwsze działo, zawoławszy: mnie
wywoźcie kiedy dział nie chcecie i tak dopiero z nim wszytkie działa ruszyły się. Jaka
zaś konsternacja była in populo, kiedy chorągiew Machometańską (którą Mechmet czwar-
ty cesarz Turecki po wziętym in Persona Kamieńcu zawiesił w Farnym Katedralnym Koś-
ciele za Naypierwszy go obrawszy Meczet) zdeymowali. Mułowie i Hadziowie to jest
Kapłani Tureccy lament wielki stał się w Meczecie ululabat civitas universa kogokolwiek
na ulicy offendit niesiona do wozu, padał na twarz9.
Zdejmowanie chorągwi opisał Jabłonowski:
Ostatnie ich nabożeństwo przepatrzyli nasi w kościele katedralnym, wywieszono
chorągiew machometańską bardzo bogatą, złotem suto, kamieniami i perłami sadzoną,
szacunku (jako oni powiadali) ośmdziesiąt tysięcy lewów, którą był cesarz sam zostawił
na pamiątkę, że był w meczecie; nasz niewolnik opuszczał i odrzynał z góry, która gdy
upadła na pawiment pięknie usłany, wszyscy począwszy z płaczem i lamentem całowali,
basza najpierwszy zaczynał certatim accurrebant, potem zwinioną pięknie schowali10.
22 września 1699 r. nastąpiło uroczyste przekazanie przez stronę turecką
kluczy do miasta. Humiecki w swej relacji tak przedstawia przygotowania do
uroczystego wjazdu Polaków do miasta.
Że zaś za tak wielkie Dobrodziejstwo Boskie ardor populi invalescebat upaść w
Swiątnicach Pańskich na kolana a rekoncyliacya Kościołów bez exhumacyi Trupów
Pogańskich bydź nie mogła, permissum Jmści Xsiçdzu Dłużniewskiemu od Waszej K.
Mości consilium ad hune action ordynowanemu wiechać do Miasta cum clero uczynić jak
najlepszą dyspozycją do prętkiej przynajmniej Katedralnego Kościoła rekoncyliacyi. Po
tym rozporządzeniu do swego obozu o ćwierć mile odiechaliśmy. Trzy dni ta exhumacya
bawiła się, bo że apparebat signa wielki bardzo trupów grzebionych na cmentarzu
musiano secundum praescripta Ecclesiae wszytkich dobywać".
W relacji z 27 września 1699 r. dokładniej to przedstawiono:
Było na cmentarzu nagrobków tureckich blisko dwochset; najpierwszych i najwspanial-
szych nagrobków baszy i janczaryi stanęła demolitio, potem innych wszystkim toż się
stało i kości ich za miasto nazajutrz wywieziono, która praca zabawiła przez środę, bo
na kolumnie tej, którą Turcy z ciosanego kamienia wystawili, jegomość Xądz admini-
strator statuam Najświętszej Panny cum corona duodecim stellarum miesiąc pod nogami
mająca i tryumfalny znak Krzyża Świętego wystawił. W kościele zaś ołtarz z tarcic
9 Relacyja Komisji in como 1699 circa evacuationem Kamieńca odprawionej [...] uczy-
niona przez [...] Stefana z Rycht na Sokolcu Humieckiego, wojewodę podolskiego na sejmiem
walnym Grodzińskim in anno 1718, Lwów 1718, s. 16.
10 Pamiętnik [...] Jabłonowskiego, s. 106.
"Humiecki, dz. cyt., s. 17.