Rocznik Historii Sztuki (16.1987)

Rocznik Historii Sztuki, t. XVI. 1987
PL ISSN 00803472

Profesorowi Mieczysławowi Porębskiemu

ANNA BOCZKOWSKA

DAWID I BETSABE.
IDEA ZWYCIĘSTWA I ZBAWIENIA W TREŚCIACH NAGROBKA
KAZIMIERZA JAGIELLOŃCZYKA WITA STWOSZA*

Analiza treści ikonograficznych nagrobka Kazimierza Jagiellończyka, zawarta w monograficznym
opracowaniu Marii Skubiszewskiej, w pewnym tylko stopniu wyjaśniła skomplikowaną problematykę
ikonograficzną tego arcydzieła1 (il. 1).

W tym artykule chciałabym wyjaśnić znaczenia wątków tematycznych o szczególnej wadze,
które odnoszą się do sceny walki Dawida z Goliatem, wyrzeźbionej na trzecim kapitelu strony
północnej (il. 2, 3, 4), obok sceny przedstawiającej Samsona rozdzierającego paszczę lwa. Maria
Skubiszewska zinterpretowała te oba przedstawienia w sposób jednoznaczny, opierając się na klasycz-
nych komentarzach egzegezy typologicznej2. Samson i Dawid w zmaganiach z wrogiem uważani
byli za prefigury Zbawiciela walczącego z Szatanem. Zarówno w Bible moralisée, jak i w Spéculum
humanae salvationis osoby Dawida i Samsona zestawiane były z osobą zwycięskiego Chrystusa
z krzyżem w ręku godzącego w Szatana. Na baczną uwagę zasługuje także interpretacja Piotra
Skubiszewskiego, który oprócz tej tradycyjnej, moralizatorskiej treści, odnoszonej do problemu walki
dobra ze złem, wskazał na Dawida, Samsona i Noego, przedstawionych na nagrobku, jako na
personifikację cnót heroicznych3. Podkreślił szczególnie ważką rolę postaci Dawida, który w sztuce
późnego średniowiecza jako król-zwycięzca był szczególnie predysponowany do tego, by personifikować
wszystkie cnoty, które winny zdobić monarchę4. Ta krótka charakterystyka, w której autor po-
wiązał postać Dawida-króla z postacią zmarłego monarchy, nasunęła mi pomysł porównania fizjo-
nomii obu władców i sprawdzenia przydatności tezy Skubiszewskiego dla nowej interpretacji progra-
mu ikonograficznego nagrobka. Tożsamość obu fizjonomii została potwierdzona przez ekspertyzę,
wykonaną w Zakładzie Kryminalistyki Komendy Głównej MO w Warszawie na zlecenie profesora
Andrzeja Wiercińskiego z Uniwersytetu Warszawskiego. Próba wykonana została metodą fotomonta-
żu, czyli tzw. superprojekcji na aparacie zwanym videocomparator. Materiałem wyjściowym były
dwa ujęcia twarzy Kazimierza Jagiellończyka, z kapitelu i tumby, połączone montażowo w jedną
całość (il. 5, 6, 7). Próbę wykonano etapami — aż do całkowitego nałożenia na siebie dwóch
porównywanych obrazów (ił. 8, 9). Zygmunt Dębiński w swej ekspertyzie stwierdza, co następuje:
„Osobnicy z porównywanych zdjęć wykazują podobieństwo w zasadzie wszystkich podstawowych

* Angielska wersja tego artykułu {The King of Poland as David. The Idea of Regnum Davidicum in the Contents
oj the Tomh of Casimir Jagellon by Wit Stwosz) ukazała się w „Polish Art Studies", t. 6. 1985.

Za cenne uwagi pragnę podziękować prof. M. Boguckiej, prof. A. Gieysztorowi, prof. J. Kowalczykowi, prof.
A. Wiercińskiemu. Wyrazy wdzięczności winna jestem także st. ekspertowi mjr. mgr. Zygmuntowi Dębińskiemu za życzliwą
pomoc i współpracę.

1 M. Skubiszewska, Program ikonograficzny nagrobka Kazimierza Jagiellończyka w katedrze wawelskiej, „Studia
do Dziejów Wawelu", VI, 1978, s. 117-213.

2 Ibid., s. 163.

? P. Skubiszewski, Rzeźba nagrobna Wita Stwosza, Warszawa 1957, s. 42.
4 Ibid., s. 43.