DOI Artikel:
Bednarska, Jadwiga: Z dziejów polskiej ilustracji panegirycznej l połowy XVII wieku – problematyka formalna
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.14539#0120
116
JADWIGA BEDNARSKA
55. Naumachia Domicjana (rekonstrukcja), miedzioryt z albumu G. Lauro,
Ant kpiae urbis splendor,.,, Roma 1628 (?), nr 86
w 1641. Dobrym poziomem artystycznym wyróżnia się rycina, zdobiąca utwór A. Poniatowskiego,
wydany w oficynie kaliskiej w 1621 (il. 50)174. Ilustracja ta posiada sygnaturę Caspara Pfistera175.
Wprawdzie leksykony sztuki nie rejestrują rytownika o tym imieniu i nazwisku, jednakże znany
jest złotnik Caspar Pfister (1571-1635), czynny we Wrocławiu, autor szeregu dzieł z dziedziny
złotnictwa. E. Hintze podaje wiadomość, jakoby Caspar Pfister był nie tylko złotnikiem, ale
także rytownikiem; nie wymienia jednak żadnej pracy z tego zakresu. Rycinę w dziele Poniatowskiego
należy zaliczyć do ostatniego okresu twórczości tego artysty.
U ilustratorów panegiryków, szczególnie rodzimego pochodzenia, występuje zjawisko silnego
zubożenia pierwowzorów w wyniku słabego opanowania przez nich warsztatu rytowniczego. Po-
kaźna liczba ilustracji panegirycznych to prace przeciętne, a nawet poniżej przeciętności, wykonane
przez miernych sztycharzy, którzy nie byli w stanie oddać całego bogactwa wątków tematycznych,
zawartych w programach panegirystów. Można tu np. wymienić dwie omawiane już ryciny,
zdobiące panegiryk Montelupiego. Nie znany z nazwiska rytownik czynił tu daremny wysiłek,
aby oddać jak najwierniej pierwowzory z dzieła emblematycznego O. Vaeniusa (il. 23-26). Szczególnych
trudności nastręczało rytownikom oddanie postaci ludzkich. Warto wymienić np. rycinę w panegiryku
174 A. Poniatowski, Décréta Prudentissimi Peripatetici Senatus Principe Sapientissimo Aristotele Stagirita per Triennium
elaboratu et ad disputandum proposita... (druk. wyd. Wojciech Gedeliusz).
175 Thieme-Becker, op. cit., t. 26, s. 532; E. Hintze, Die Breslauer Goldschmiede. Eine Archiwalische Studie,
Wrocław 1906, s. 136. Treść ryciny, wyobrażającej trzy figury alegoryczne, odnosi się do słów ósmego rozdziału
Przypowieści Salomonowych: „Ego Sapientia habito in consilio" („Ja mądrość mieszkam w radzie") i „Veritatem medi-
tabitur guttur meum" („Prawdę kontemplować będzie gardło moje"). VIII, 12 i 7.
JADWIGA BEDNARSKA
55. Naumachia Domicjana (rekonstrukcja), miedzioryt z albumu G. Lauro,
Ant kpiae urbis splendor,.,, Roma 1628 (?), nr 86
w 1641. Dobrym poziomem artystycznym wyróżnia się rycina, zdobiąca utwór A. Poniatowskiego,
wydany w oficynie kaliskiej w 1621 (il. 50)174. Ilustracja ta posiada sygnaturę Caspara Pfistera175.
Wprawdzie leksykony sztuki nie rejestrują rytownika o tym imieniu i nazwisku, jednakże znany
jest złotnik Caspar Pfister (1571-1635), czynny we Wrocławiu, autor szeregu dzieł z dziedziny
złotnictwa. E. Hintze podaje wiadomość, jakoby Caspar Pfister był nie tylko złotnikiem, ale
także rytownikiem; nie wymienia jednak żadnej pracy z tego zakresu. Rycinę w dziele Poniatowskiego
należy zaliczyć do ostatniego okresu twórczości tego artysty.
U ilustratorów panegiryków, szczególnie rodzimego pochodzenia, występuje zjawisko silnego
zubożenia pierwowzorów w wyniku słabego opanowania przez nich warsztatu rytowniczego. Po-
kaźna liczba ilustracji panegirycznych to prace przeciętne, a nawet poniżej przeciętności, wykonane
przez miernych sztycharzy, którzy nie byli w stanie oddać całego bogactwa wątków tematycznych,
zawartych w programach panegirystów. Można tu np. wymienić dwie omawiane już ryciny,
zdobiące panegiryk Montelupiego. Nie znany z nazwiska rytownik czynił tu daremny wysiłek,
aby oddać jak najwierniej pierwowzory z dzieła emblematycznego O. Vaeniusa (il. 23-26). Szczególnych
trudności nastręczało rytownikom oddanie postaci ludzkich. Warto wymienić np. rycinę w panegiryku
174 A. Poniatowski, Décréta Prudentissimi Peripatetici Senatus Principe Sapientissimo Aristotele Stagirita per Triennium
elaboratu et ad disputandum proposita... (druk. wyd. Wojciech Gedeliusz).
175 Thieme-Becker, op. cit., t. 26, s. 532; E. Hintze, Die Breslauer Goldschmiede. Eine Archiwalische Studie,
Wrocław 1906, s. 136. Treść ryciny, wyobrażającej trzy figury alegoryczne, odnosi się do słów ósmego rozdziału
Przypowieści Salomonowych: „Ego Sapientia habito in consilio" („Ja mądrość mieszkam w radzie") i „Veritatem medi-
tabitur guttur meum" („Prawdę kontemplować będzie gardło moje"). VIII, 12 i 7.