Museum Narodowe w Krakowie [Hrsg.]: Rozprawy Muzeum Narodowego w Krakowie (N.S. 6.2013)

Janina Wilkosz

Muzeum Narodowe w Krakowie
Szkic Jana Matejki do projektu dekoracji sali
radnej Magistratu w Pałacu Wielopolskich
na tle wątków ideowych wystroju Izby Pańskiej
w historycznym Ratuszu krakowskim
Przyczynek do ikonografii siedzib władz miasta Krakowa

Malarstwo ścienne związane z dawną architekturą fascynowało Jana Matejkę od lat mło-
dzieńczych1. Źródła odnotowują, że zamierzał kilkakrotnie2, jednak w monumentalnej
formie wypowiedział się jedynie raz, u schyłku życia projektując dekorację krakowskiej
bazyliki mniejszej pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny. W latach 1889-1890 przy
udziale artysty, w hołdzie patronce i dobrodziejom kościoła, powstało dzieło „w duchu
jedności stylu” współbrzmiące z gotycką ornamentyką wnętrza, pieczołowicie przy spo-
sobności restauracji fary rekonstruowaną. Powszechnie dziś znana polichromia mariacka
w obfitej literaturze minionych lat zebrała skrajne oceny. Krytykowany współcześnie „(...)
zbiór plam jaskrawych, rażących oko, bardzo niesmacznych w szczegółach (...) wobec

1 M. Treter, Matejko. Osobowość artysty. Twórczość. Forma i styl, Lwów - Warszawa 1939, s. 470.
2 Uznając rangę tu podnoszonych projektów, które dzięki realizacji bądź intensywności zaangażowania w nie
artysty trwale zapisały się w przyszłej pamięci, nie należy tracić z oczu tych epizodycznych. Wspomnieć trzeba
o nieprzyjętym przez komisję w osobach W. Pola, J. Kremera i W Łuszczkiewicza pomyśle, powstałym podczas
restauracji ścian Uniwersytetu Jagiellońskiego, „(...) gdy Matejko narysował szkic malowania ścian owych: grupę
Kazimierza, Jagiełły, Jadwigi w półpiersiach, jako punkt główny; następnie w ornamentowym dokoła z gałęzi
wianku półfigury innych naszych znakomitości”, M. Gorzkowski, Jan Matejko. Epoka od r. 1861 do końca
życia artysty z dziennika prowadzonego w ciągu lat siedemnastu, Kraków 1993, s. 457. Poświadczenie ów fakt
znajduje w korespondencji między Józefem Kremerem a C.K. Senatem Akademickiego Uniwersytetu Jagiel-
lońskiego z 3 stycznia 1869 (List w Archiwum UJ, S II 1019), dotyczącej pomalowania dziedzińca Collegium
Maius, który zdobić miały „postaci założycieli uczelni, orzeł piastowski oraz postaci i półpostaci znakomitości
uczonych pośród roślinnych splotów”, w istotnym opracowaniu W. Bałusa, Sztuka sakralna Krakowa w wieku
XIX. Cz. 2, Matejko i Wyspiański, Kraków 2007, s. 19. Autor, zaM. Reinhard-Chlandą (Restauracja kościoła
św. Krzyża 1896-1897 [w:] Studia z dziejów kościoła św. Krzyża w Krakowie, cz. III, red. ks. Z. Kliś, Kraków 1997,
s. 155), wskazuje również odnotowaną w Memorabiliach krakowskiego kościoła św. Krzyża, złożoną przez Matej-
kę ofertę pomalowania tejże świątyni. Policzyć wypada też, iż krótko przed śmiercią, wraz z nadzorującym prace
T. Stryjeńskim, jeździł jeszcze artysta do Bochni na naradę nad restauracją tamtejszej kaplicy. Z dawna otaczając
ją opieką, dawał Matejko do malowania jej ścian swe wzory ornamentów i „sam tymi czasy [październik 1893 r.]
zamierzał namalować tam nawet szkic do obrazu św. Kingi”, M. G o r z k o w s k i, op. cit., s. 482.