DOI Heft:
Artykuły / Articles
DOI Artikel:Paś, Monika: Pamiątka botanicznych zamiłowań Elizy Orzeszkowej w zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.31060#0245
Monika Paś
Muzeum Narodowe w Krakowie
Pamiątka botanicznych zamiłowań
Elizy Orzeszkowej w zbiorach
Muzeum Narodowego w Krakowie
Muzeum Narodowe w Krakowie (MNK) niemal od początku swego istnienia gromadzi
pamiątki związane z wybitnymi osobami lub „z historycznymi wypadkami mającymi
związek”. W tej grupie zabytków, do których nie można przykładać miary powszechnie
stosowanej do dzieła sztuki, znajdują się różne przedmioty należące niegdyś do bardziej
lub mniej znanych postaci z polskiej historii. Wśród dzieł tego rodzaju znajduje się nie-
wiadomego pochodzenia skromna pamiątka związana z polską powieściopisarką Elizą
Orzeszkową (1841-1910), dokumentująca jej zamiłowania botaniczne (il. I)1. Jest to nie-
wielka kompozycja ułożona z zasuszonych kwiatów, naklejonych na kartonik o wymiarach
13,3 x 10,3 cm. Na odwrociu kartonika znajduje się odręczna notatka: „Z nad Niemna /
pamiątka p. E. Orzeszkowej /1888 r.” (il. 2). Kartonik oprawiono w ramkę wytłoczoną
z cienkiej mosiężnej blachy o wymiarach 19,7 x 13,5 cm. Ramka o nieregularnym obry-
sie zdobiona jest motywami roślinnymi (gałązki bluszczu, konwalie), w które wplecione
są przedstawienia ptaka, motyla oraz bliżej nieokreślonej muchówki, skomponowanych
na stelażu z nieokorowanych gałązek. Pomiędzy kartonik a ramkę wsunięto u góry kartkę,
wyciętą z zeszytu w kratkę, na której odręcznie powtórzono notatkę: „Od E. Orzeskowej
[sic!] /z nad Niemna /1888”. Całość zabezpieczona jest kartonem, który oklejono papie-
rem o wzorze naśladującym słoje drewna, z wyciętą w nim podpórką i zamocowanym
u góry mosiężnym kółeczkiem, co umożliwia postawienie lub powieszenie ramki. Na nim,
zapewne już w MNK, powtórzono określenie przedmiotu „Kwiaty z nad Niemna 1888 r. /
pamiątka p. Elizy Orzeszkowej”.
Niestety, zarówno w starym inwentarzu MNK, jak i na starej karcie inwentarzowej
nie odnotowano pochodzenia zabytku. Nie wiadomo więc, kiedy dokładnie pamiątka
po Orzeszkowej trańła do zbiorów ani też kto ją do nich przekazał; można jedynie stwier-
dzić, iż miało to miejsce przed 1950 r. Tym samym niemożliwe jest, choćby hipotetyczne,
wskazanie osoby, którą powieściopisarka obdarowała wykonaną przez siebie kompozycją.
Trzeba bowiem wiedzieć, że twórczość Orzeszkowej nie ograniczała się wyłącznie do lite-
ratury pięknej. Wiadomo, że - osiadłszy w 1869 r. w Grodnie - rozwinęła swe zapocząt-
kowane jeszcze w rodzinnej Miłkowszczyźnie zainteresowanie przyrodą nadniemeńską,
które utrwalone zostało nie tylko w utworach literackich w bardzo wiernych i wnikliwych
Kompozycja zasuszonych kwiatów, nr inw. MNK IV-V-488.
Muzeum Narodowe w Krakowie
Pamiątka botanicznych zamiłowań
Elizy Orzeszkowej w zbiorach
Muzeum Narodowego w Krakowie
Muzeum Narodowe w Krakowie (MNK) niemal od początku swego istnienia gromadzi
pamiątki związane z wybitnymi osobami lub „z historycznymi wypadkami mającymi
związek”. W tej grupie zabytków, do których nie można przykładać miary powszechnie
stosowanej do dzieła sztuki, znajdują się różne przedmioty należące niegdyś do bardziej
lub mniej znanych postaci z polskiej historii. Wśród dzieł tego rodzaju znajduje się nie-
wiadomego pochodzenia skromna pamiątka związana z polską powieściopisarką Elizą
Orzeszkową (1841-1910), dokumentująca jej zamiłowania botaniczne (il. I)1. Jest to nie-
wielka kompozycja ułożona z zasuszonych kwiatów, naklejonych na kartonik o wymiarach
13,3 x 10,3 cm. Na odwrociu kartonika znajduje się odręczna notatka: „Z nad Niemna /
pamiątka p. E. Orzeszkowej /1888 r.” (il. 2). Kartonik oprawiono w ramkę wytłoczoną
z cienkiej mosiężnej blachy o wymiarach 19,7 x 13,5 cm. Ramka o nieregularnym obry-
sie zdobiona jest motywami roślinnymi (gałązki bluszczu, konwalie), w które wplecione
są przedstawienia ptaka, motyla oraz bliżej nieokreślonej muchówki, skomponowanych
na stelażu z nieokorowanych gałązek. Pomiędzy kartonik a ramkę wsunięto u góry kartkę,
wyciętą z zeszytu w kratkę, na której odręcznie powtórzono notatkę: „Od E. Orzeskowej
[sic!] /z nad Niemna /1888”. Całość zabezpieczona jest kartonem, który oklejono papie-
rem o wzorze naśladującym słoje drewna, z wyciętą w nim podpórką i zamocowanym
u góry mosiężnym kółeczkiem, co umożliwia postawienie lub powieszenie ramki. Na nim,
zapewne już w MNK, powtórzono określenie przedmiotu „Kwiaty z nad Niemna 1888 r. /
pamiątka p. Elizy Orzeszkowej”.
Niestety, zarówno w starym inwentarzu MNK, jak i na starej karcie inwentarzowej
nie odnotowano pochodzenia zabytku. Nie wiadomo więc, kiedy dokładnie pamiątka
po Orzeszkowej trańła do zbiorów ani też kto ją do nich przekazał; można jedynie stwier-
dzić, iż miało to miejsce przed 1950 r. Tym samym niemożliwe jest, choćby hipotetyczne,
wskazanie osoby, którą powieściopisarka obdarowała wykonaną przez siebie kompozycją.
Trzeba bowiem wiedzieć, że twórczość Orzeszkowej nie ograniczała się wyłącznie do lite-
ratury pięknej. Wiadomo, że - osiadłszy w 1869 r. w Grodnie - rozwinęła swe zapocząt-
kowane jeszcze w rodzinnej Miłkowszczyźnie zainteresowanie przyrodą nadniemeńską,
które utrwalone zostało nie tylko w utworach literackich w bardzo wiernych i wnikliwych
Kompozycja zasuszonych kwiatów, nr inw. MNK IV-V-488.