DOI Heft:
Artykuły / Articles
DOI Artikel:Kostuch, Bożena: Architektoniczne dekoracje drukowane na polskich fajansach z kolekcji Muzeum Narodowego w Krakowie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.31060#0259
Bożena Kostuch
Muzeum Narodowe w Krakowie
Architektoniczne dekoracje drukowane
na polskich fajansach z kolekcji
Muzeum Narodowego w Krakowie
W zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie (MNK) znajduje się duża grupa fajan-
sów o drukowanych dekoracjach. To przede wszystkim naczynia dziewiętnastowieczne,
pochodzące zarówno z wytwórni polskich, jak i zagranicznych. Zdobiące je sceny batali-
styczne, fantastyczne pejzaże, widoki architektoniczne, scenki rodzajowe, wzory tapeto-
we i wiele innych są drukowane w kolorach czarnym, zielonym, brązowym i niebieskim.
Większość dekoracji jest jednobarwna, ale pojawiają się także kompozycje wykonane
w dwóch kontrastujących kolorach, z reguły czarnym i błękitnym; posiadamy również
kilka przykładów dekoracji wielobarwnych.
Pierwsze europejskie dekoracje drukowane (transferprinting), znane w Europie z chiń-
skiej porcelany, pojawiały się w Anglii od lat 50. XVIII w. Stosowano je początkowo w for-
mie naszkliwnej na wyrobach porcelanowych, nieco później także jako dekoracje pod-
szkliwne zarówno na porcelanie, jak i na fajansie1. Wzory ryto na płytach miedzianych,
rowki wypełniano farbą i przenoszono na mokry fajansowy lub porcelanowy czerep na-
czynia za pomocą płatków żelatyny, a poczynając od około 1800 r. - arkusików specjalne-
go papieru. W XVIII w. dominowały kolory niebieski i czarny, na początku XIX w. zaczęto
także wprowadzać inne barwy: zieloną, brązową, różową. W 1810 r. opatentowany został
druk złoty, a w latach 40. XIX w. opanowano technikę łączenia kolorów, dzięki czemu
pojawił się druk wielobarwny. Od około 1827 r. miedzioryty zaczęły być wypierane przez
staloryty, a potem także przez litografie2. Metoda pozwalająca na powielanie dekoracji
na masową skalę rozpowszechniła się nie tylko w Anglii, lecz także na kontynencie euro-
pejskim, gdzie chętnie naśladowano i kopiowano angielskie wzory, posługując się często
płytami miedziorytniczymi sprowadzanymi z Anglii3.
1 Jako jeden z pierwszych o opatentowanie takiego sposobu dekorowania ceramiki wystąpił już w 1751 John
Brooks, grawer z Birmingham, jego podanie zostało jednak odrzucone. Tuż po połowie lat 50. XVIII w. ten spo-
sób dekoracji stosował Robert Hancock w Bow i Worcester, a John Sadler w Liverpoolu. Na temat angielskich
dekoracji drukowanych zob. W Mankowitz, R.G. Haggar, The ConciseEncyclopedia ofEnglish Pottery and
Porcelain, London 1957, s. 224; W. Kowalski, Fajans europejskiXIX w., Gliwice 1993, s. 5-6.
2 W. Mankowitz, R.G. Haggar, op. cit., s. 224; W. Kowalski, op. cit., s. 5.
3 Na przykład we Francji dekoracje drukowane na fajansie delikatnym pojawiły się na początku XIX w.
(D. Guilleme-Brulon, La faiencefinefranęaise 1750-1867, Paris 1995, s. 18; E. Birkenmajer, De-
koracje z paryskiej pracowni Legros d’Anizy w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie, „Roczniki Sztu-
Muzeum Narodowe w Krakowie
Architektoniczne dekoracje drukowane
na polskich fajansach z kolekcji
Muzeum Narodowego w Krakowie
W zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie (MNK) znajduje się duża grupa fajan-
sów o drukowanych dekoracjach. To przede wszystkim naczynia dziewiętnastowieczne,
pochodzące zarówno z wytwórni polskich, jak i zagranicznych. Zdobiące je sceny batali-
styczne, fantastyczne pejzaże, widoki architektoniczne, scenki rodzajowe, wzory tapeto-
we i wiele innych są drukowane w kolorach czarnym, zielonym, brązowym i niebieskim.
Większość dekoracji jest jednobarwna, ale pojawiają się także kompozycje wykonane
w dwóch kontrastujących kolorach, z reguły czarnym i błękitnym; posiadamy również
kilka przykładów dekoracji wielobarwnych.
Pierwsze europejskie dekoracje drukowane (transferprinting), znane w Europie z chiń-
skiej porcelany, pojawiały się w Anglii od lat 50. XVIII w. Stosowano je początkowo w for-
mie naszkliwnej na wyrobach porcelanowych, nieco później także jako dekoracje pod-
szkliwne zarówno na porcelanie, jak i na fajansie1. Wzory ryto na płytach miedzianych,
rowki wypełniano farbą i przenoszono na mokry fajansowy lub porcelanowy czerep na-
czynia za pomocą płatków żelatyny, a poczynając od około 1800 r. - arkusików specjalne-
go papieru. W XVIII w. dominowały kolory niebieski i czarny, na początku XIX w. zaczęto
także wprowadzać inne barwy: zieloną, brązową, różową. W 1810 r. opatentowany został
druk złoty, a w latach 40. XIX w. opanowano technikę łączenia kolorów, dzięki czemu
pojawił się druk wielobarwny. Od około 1827 r. miedzioryty zaczęły być wypierane przez
staloryty, a potem także przez litografie2. Metoda pozwalająca na powielanie dekoracji
na masową skalę rozpowszechniła się nie tylko w Anglii, lecz także na kontynencie euro-
pejskim, gdzie chętnie naśladowano i kopiowano angielskie wzory, posługując się często
płytami miedziorytniczymi sprowadzanymi z Anglii3.
1 Jako jeden z pierwszych o opatentowanie takiego sposobu dekorowania ceramiki wystąpił już w 1751 John
Brooks, grawer z Birmingham, jego podanie zostało jednak odrzucone. Tuż po połowie lat 50. XVIII w. ten spo-
sób dekoracji stosował Robert Hancock w Bow i Worcester, a John Sadler w Liverpoolu. Na temat angielskich
dekoracji drukowanych zob. W Mankowitz, R.G. Haggar, The ConciseEncyclopedia ofEnglish Pottery and
Porcelain, London 1957, s. 224; W. Kowalski, Fajans europejskiXIX w., Gliwice 1993, s. 5-6.
2 W. Mankowitz, R.G. Haggar, op. cit., s. 224; W. Kowalski, op. cit., s. 5.
3 Na przykład we Francji dekoracje drukowane na fajansie delikatnym pojawiły się na początku XIX w.
(D. Guilleme-Brulon, La faiencefinefranęaise 1750-1867, Paris 1995, s. 18; E. Birkenmajer, De-
koracje z paryskiej pracowni Legros d’Anizy w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie, „Roczniki Sztu-