DOI issue:
Starożytność
DOI article:Zdrojewska, Wanda: Odważnik prywatny ze zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.19641#0071
olpe, której fragmenty odkryto tu w depozycie wotywnym. Naczynie ma bowiem formę charak-
terystyczną dla znanej miary płynów, której przykładów z początku V w. p.n.e. dostarczyły
m.in. wykopaliska pod Stoą Attalosa25. Za słusznością naszej identyfikacji przemawia zna-
leziony na Kiterze mały kubek z jednym imadłem datowany na V w. p.n.e. Bez wątpienia
bowiem jest on miarą pojemności, na co wskazuje wyryty napis HMIKOTVAION (1 /2 kotyle)26.
Znalezisko to ma kształt analogiczny do kubeczka odciśniętego na stożku z Perachora,
Trzeba zwrócić uwagę na wyobrażane powszechnie na częściach statera, a potem miny różne
typy amfor panatenajskich, które można rozpatrywać w kategorii miar pojemności27. Skoro
zatem amfory panatenajskie — pojemniki określonej ilości oliwy przeznaczonej na nagrodę
dla zwycięzców w igrzyskach — zastosowano jako symbol na miarach wagi, nasuwa się prosty
wniosek. Mogły również istnieć miary pojemności typu bezimadłowych amfor w okresie helleni-
stycznym, jak były w formie jednoimadłowych kubeczków w okresie archaicznym i klasycznym
I one to znalazły się jako symbole na glinianych ciężarkach w celu określenia ich funkcji.
Wydaje się bardzo prawdopodobne, że kształtu bezimadłowych naczyń gospodarczych
używano nie tylko jako symbolu, lecz również odtwarzano go w ciężarkach wagowych, takich
jak wspomniany wyżej z agory ateńskiej28. Prawdopodobieństwo jest tym większe, że można
prześledzić dalszą ewolucję tej formy. Naszym zdaniem odważniki w kształcie naczyń inspirowały
dość popularne ciężarki hellenistyczne i rzymskie znane np. z Pompei29, mające zastosowanie
do wag jednoramiennych, określane w publikacjach jako żołędzie. Wykonywano je z brązu
wypełnionego ołowiem. Zabytek taki, odkryty w Pompei, mogłam zbadać w Staatliche Museen
w Berlinie (il. 6)30. Pozwoliło mi to stwierdzić, że formę odważnika należałoby raczej określić
jako bezimadłowe naczynie gospodarcze o stożkowatym brzuścu z wysokim, rozchylonym
wylewem, analogiczne do terakotowego stożka z agory ateńskiej oraz symbolu na przedmiocie
znalezionym na Pnyksie (il. 7). Pierścień okalający w górnej partii brzusiec odważnika ber-
6. Odważnik pompejański w kształcie
naczynia gospodarczego. Brąz, ołów.
Staatliche Museen w Berlinie
7. Odważnik z przedstawieniem naczynia gospodarczego.
Ateny. 1 poł. III w. p.n.e. Glina. Wg Hesperia III, 1934,
il. 22 na s. 344
5*
67
terystyczną dla znanej miary płynów, której przykładów z początku V w. p.n.e. dostarczyły
m.in. wykopaliska pod Stoą Attalosa25. Za słusznością naszej identyfikacji przemawia zna-
leziony na Kiterze mały kubek z jednym imadłem datowany na V w. p.n.e. Bez wątpienia
bowiem jest on miarą pojemności, na co wskazuje wyryty napis HMIKOTVAION (1 /2 kotyle)26.
Znalezisko to ma kształt analogiczny do kubeczka odciśniętego na stożku z Perachora,
Trzeba zwrócić uwagę na wyobrażane powszechnie na częściach statera, a potem miny różne
typy amfor panatenajskich, które można rozpatrywać w kategorii miar pojemności27. Skoro
zatem amfory panatenajskie — pojemniki określonej ilości oliwy przeznaczonej na nagrodę
dla zwycięzców w igrzyskach — zastosowano jako symbol na miarach wagi, nasuwa się prosty
wniosek. Mogły również istnieć miary pojemności typu bezimadłowych amfor w okresie helleni-
stycznym, jak były w formie jednoimadłowych kubeczków w okresie archaicznym i klasycznym
I one to znalazły się jako symbole na glinianych ciężarkach w celu określenia ich funkcji.
Wydaje się bardzo prawdopodobne, że kształtu bezimadłowych naczyń gospodarczych
używano nie tylko jako symbolu, lecz również odtwarzano go w ciężarkach wagowych, takich
jak wspomniany wyżej z agory ateńskiej28. Prawdopodobieństwo jest tym większe, że można
prześledzić dalszą ewolucję tej formy. Naszym zdaniem odważniki w kształcie naczyń inspirowały
dość popularne ciężarki hellenistyczne i rzymskie znane np. z Pompei29, mające zastosowanie
do wag jednoramiennych, określane w publikacjach jako żołędzie. Wykonywano je z brązu
wypełnionego ołowiem. Zabytek taki, odkryty w Pompei, mogłam zbadać w Staatliche Museen
w Berlinie (il. 6)30. Pozwoliło mi to stwierdzić, że formę odważnika należałoby raczej określić
jako bezimadłowe naczynie gospodarcze o stożkowatym brzuścu z wysokim, rozchylonym
wylewem, analogiczne do terakotowego stożka z agory ateńskiej oraz symbolu na przedmiocie
znalezionym na Pnyksie (il. 7). Pierścień okalający w górnej partii brzusiec odważnika ber-
6. Odważnik pompejański w kształcie
naczynia gospodarczego. Brąz, ołów.
Staatliche Museen w Berlinie
7. Odważnik z przedstawieniem naczynia gospodarczego.
Ateny. 1 poł. III w. p.n.e. Glina. Wg Hesperia III, 1934,
il. 22 na s. 344
5*
67