Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie (32.1988)

XX, kiedy wydawanie tego typu pamiątek wyraźnie się nasila. Brano też pod uwagę ich poziom
artystyczny, często bowiem ich stemple był zredukowanymi w wielkości medalami wykonywanymi
przez znanych medalierów.

Kolekcję ułożono chronologicznie, kierując się kolejnymi latami pontyfikatów umieszczonymi
na medalach lub datami wydarzeń historycznych stanowiących okazję do ich wybicia. Na końcu
każdego panowania zamieszczono te egzemplarze, co do których nie udało się znaleźć żadnych
danych poza portretem papieża na awersie. W wypadku gdy medale nie były robione współ-
cześnie, ale wykonywane w czasach późniejszych, ujęte w serie historyczne — umieszczone
zostały w katalogu w okresach odpowiadających działalności sygnujących je medalierów.

Sposób formowania się naszej kolekcji medali papieskich miał niewątpliwy wpływ na jej
skład chronologiczny. Brak kontynuacji w okresie powojennym, duże nasilenie medali XIX-
wiecznych miały swoje źródło w fakcie, że znaczna część obecnego zbioru gromadzona była
na przełomie XIX i XX w. Prawie czwarta część zabytków pochodzi bowiem z najstarszego
zespołu, tworzonego w tym okresie na terenie Szwajcarii, gdzie w ХШ-wiecznym zamku w Rap-
perswilu od 1870 r. istniało Muzeum Narodowe Polskie, zbierające przede wszystkim polskie
pamiątki i dzieła sztuki przeznaczone do przyszłego muzeum w niepodległej Polsce. Do tego
muzeum wpłynął w tym czasie dar H. Obryckiego, obejmujący wraz z innymi numizmatami,
przeważnie monetami dawnej Polski, około 2000 medali i medalików religijnych. Wśród medali

0 charakterze religijnym znajdowało się 157 medali papieskich. Przywiezione do ojczyzny
w 1927 r., tworzyły wraz z zabytkami rewindykowanymi po I wojnie światowej zespół Państwo-
wych Zbiorów Sztuki. Te ostatnie przeszły na własność Muzeum Narodowego w Warszawie
w roku 1938. W ten sposób medale papieskie zbierane i przechowywane w muzeum w Rap-
perswilu weszły w skład numizmatycznych zbiorów warszawskich. Po zawierusze II wojny
światowej zostało ich tylko 67. Z tej kolekcji pochodzi duży procent medali Piusa IX i Leona
XIII. Kolejną dużą grupę, stanowiącą ok. 13% obecnego zbioru, tworzą medale, wyłącznie
srebrne, odzyskane w rezultacie działalności muzealników, charakterystycznej dla okresu powo-
jennego. W latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych pracownicy muzeum, kontrolując magazyny
złomu srebrnego przeznaczonego do stopienia, uratowali wiele godnych uwagi zabytków złot-
nictwa i numizmatyki, w tym 40 srebrnych medali papieskich. Największa jednak grupa inte-
resujących nas obiektów, tworząca prawie połowę publikowanego tu zespołu, przybyła tuż po
wojnie drogą rewindykacji czy zabezpieczania w tym czasie różnych zbiorów rozproszonych

1 bezpańskich. W różnych grupach i zespołach znajdowały się tam medale papieskie, pochodzące
z przedwojennych zbiorów zarówno prywatnych, jak i muzealnych. Pozostałe egzemplarze zostały
po wojnie nabyte drogą kupna bądź darów od osób prywatnych lub instytucji. Medale uratowane
ze złomu srebrnego, jak i nabyte po wojnie stanowiły zapewne również odpryski dawnych ko-
lekcji. Okres powojenny nie sprzyjał powiększaniu się tego zespołu. Brak nam nie tylko zabytków
z pontyfikatu Piusa XII, ale i Pawła VI, jeden wyjątek z czasów Jana XXIII tylko podkreśla ten
stan. Zaznaczyć tu trzeba, że najbardziej interesujące Polaków panowanie Jana Pawła II wywo-

218