Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie (32.1988)

łało u nas falę poświęconych mu medali, znajdujących się również w Muzeum Narodowym
w Warszawie, ale wykonywanych przez Polaków i w Polsce, a więc zaliczonych do medali
polskich.

Nie bez wpływu na rozłożenie chronologiczne kolekcji, a zwłaszcza na wzrost liczby egzem-
plarzy w określonych okresach, pozostawało powiązanie działalności poszczególnych papieży
z historią Polski. Najlepszym tego przykładem jest pontyfikat Innocentego XI. Ten papież,
tak zaangażowany w wojny przeciw Turcji w 2 połowie XVII w., organizujący Świętą Ligę
antyturecką, do której należał też król polski Jan III Sobieski, nie mógł być obojętny dla Pola-
ków. Zwłaszcza w okresie niewoli, gdy wspominano „ku pokrzepieniu serc” okresy świetności
Rzeczypospolitej przypomnienie zwycięstw oręża polskiego, uświetnionych ofiarowaniem Inno-
centemu XI sztandarów zdobytych na Turkach, musiało wywołać wzmożoną chęć gromadzenia
medali tego papieża.

W rezultacie całość kolekcji ukazuje od połowy XVI w. medale pochodzące prawie z każdego
pontyfikatu. Wyjątek stanowi panowanie Urbana VII i Innocentego XIII. Liczba egzemplarzy
wykonanych w mennicy papieskiej wzrasta stopniowo. Podczas gdy w okresie renesansu wy-
dawano medale w ilości bardzo ograniczonej, to w miarę doskonalenia techniki i doceniania
możliwości propagandowych medali rozwija się ich produkcja. Najstarsze, wydawane od 2
połowy XV w., były to zazwyczaj okazy odlewane w ilości niewielkiej. W naszym zbiorze znajdują
się przeważnie odlewy późniejsze w pojedynczych sztukach. Od połowy XVI w. wprowadzono
zwyczaj corocznego rozdawnictwa medali przez papieża w dniu świętych Piotra i Pawła. Były to
emisje nazywane rocznymi lub rocznymi specjalnymi. Bito je w trzech metalach: złocie, srebrze
i brązie, na rewersach przedstawiano jedno z ważniejszych wydarzeń minionego roku. Wpłynęło
to na większą regularność wypuszczania medali i wzrost ich liczby. Dane dotyczące rozdanych
egzemplarzy wykazują również tendencję wzrostową. Za Klemensa X np. w piątym roku jego
panowania rozdano 131 medali złotych i 200 srebrnych, a w szóstym roku 439 medali złotych
i 585 srebrnych. Te proporcje z różnymi wahaniami utrzymały się do końca XVIII w. Na początku
wieku XIX notujemy już u Piusa VII w osiemnastym roku jego pontyfikatu rozdanie 83 medali
złotych i 1577 srebrnych, a za Leona XII w piątym roku panowania 36 medali złotych i 2165
sztuk bitych w srebrze. Nie notowano medali brązowych2. Ujęto też w pewne kanony sposób
wydawania medali z okazji wyboru i intronizacji papieża, zawsze w ten sposób upamiętnianych,
jak również objęcia przez niego biskupstwa miasta Rzymu. Od początku XVII w. aż do 1870 r.
upamiętniana jest medalem ceremonia umywania nóg przez papieża dwunastu ubogim, odbywa-
jąca się zawsze w Wielki Czwartek. Gdy dodamy do tego medale nagrodowe, a także inne, wybi-
jane z różnych okazji, globalna liczba medali pochodzących z mennicy papieskiej pokaźnie
rośnie. Znajduje to odbicie w naszym zbiorze. Zaznaczyć jednak należy, że wzrost ten uzależniony
był również od zainteresowań poszczególnych papieży, którzy niejednakowo podchodzili do
zagadnień sztuki medalierskiej i nie wszyscy doceniali propagandową rolę medali. Stąd wahania
w ilości egzemplarzy, niezależne nawet od długości pontyfikatów. W końcu nie można też

219