Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie (32.1988)

pominąć pewnej dozy przypadkowości w tworzeniu kolekcji nie gromadzonej jako całość
przemyślana i planowa.

Ogólnie biorąc, z okresu początkowego, do końca XVI w., w naszym zbiorze znajdują się
32 medale z 14 pontyfikatów. Wiek XVII to już 64 medale z 10 pontyfikatów, wiek XVIII obej-
muje 40 medali z 7 pontyfikatów, a wiek XIX — 103 sztuki z 5 pontyfikatów. Na pierwsze 40 lat
XX w. przypada w zbiorze 48 medali z 5 pontyfikatów. Powyższe zestawienie należy traktować
ramowo, nie uwzględnia ono bowiem oczywistego faktu, że podział na wieki nigdy nie odpowiada
ściśle chronologii pontyfikatów ani działalności artystycznej medalierów.

Omówienie strony kolekcjonerskiej zbioru zakończę uwagą na temat metali, z jakich wyko-
nano znajdujące się w tym zespole medale. Liczba egzemplarzy wykonanych w stopach mie-
dzianych: miedzi, brązie czy mosiądzu (oznaczonych w katalogu jednym określeniem „brąz”),
jest niewiele większa niż medali srebrnych. Widać jednak ich wyraźną przewagę w okresie obej-
mującym wieki XV i XVI. Ilość bitego srebra wzrasta w wieku XVII, a dominuje w wiekach XIX
i XX. W zbiorze znajdują się 2 medale złote, 3 cynowe, 1 ołowiany, 1 żeliwny i 1 jednostronny
odlew galwaniczny. Należy tu zaznaczyć, że wiele z posiadanych okazów nie jest oryginałami
pochodzącymi z epoki, spotyka się liczne wypadki nowego bicia starymi stemplami, jakie znane
było w mennicy papieskiej od XVIII w., odlewy późniejsze itp.

Z powyższego przeglądu wynika, że kolekcja nasza mimo luk ukazuje obraz medalierstwa
papieskiego w miarę pełny, stanowiąc dostateczny materiał do prześledzenia rozwoju medalier-
stwa w ośrodku watykańskim przez pięć wieków. Nazwiska artystów, którzy się tu przewijają,
należą niejednokrotnie do najważniejszych w swojej epoce, a ich dzieła poziomem artystycznym
zachwycają do dziś.

Oprócz medali z epoki, wykonywanych przez artystów ówczesnych, mamy reprezentowane
w pojedynczych sztukach serie medali papieskich, sięgających swoimi portretami aż do początków
Kościoła. Chronołogicznie pierwsza z nich jest seria wykonana przez Giovanniego Paladino
w XVI w.3 Medale te odznaczają się jednym stylem wykonania portretu, mają urozmaicone
rewersy, jakkolwiek w naszej kolekcji znajdują się też egzemplarze z wizerunkami różnych papieży
na awersie, a bite tym samym stemplem rewersowym. Dotyczy to tematyki roku jubileuszowego,
ikonograficznie związanej ze sceną otwierania Porta Sancta przez papieża. Portrety noszą cechy
indywidualne, rewersy są ciekawie zakomponowane, styl tych medali wykazuje znaczny poziom
artystyczny. Znany jest jednak fakt, że oryginały Paladina są niezwykle rzadkie, natomiast
spotyka się dużo egzemplarzy wykonywanych starymi stemplami w XVIII i XIX w. Nasze
niestety należą do tej właśnie kategorii. Stemple, którymi były bite, wykazują wyraźne ślady
zużycia i uszkodzeń.

Inaczej przedstawia się sprawa trzech lanych medali, wyobrażających papieży: Aleksandra II,
Kaliksta III i Sykstusa IV. Łączy je schematyczne, dość niestaranne wykonanie, nieskompliko-
wane wyobrażenia na rewersach i prymitywny sposób odlewu, bez śladów cyzelowania. Wydaje
się jednak, że seria ta — bo zapewne należały one do serii — wykonana była nie później niż przy

220