DOI Heft:
Część I. Museum / Part I. The Museum
DOI Artikel:Ziemba, Antoni; Herman, Zofia: Nowa Galeria Sztuki Średniowiecznej Muzeum Narodowego w Warszawie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.45361#0024
20
Muzeum
il. 111 fig. 11
Trójca Święta (Pietas
Patris) I The Holy Trinity
(Pietas Patris), Gdańsk,
ok. le. 1435
fot. I photo © Piotr Ligier /
Muzeum Narodowe
w Warszawie
z terenu Polski - Marii tronującej z Dzieciątkiem, tzw. Madonny z Ołoboku z końca XII lub po-
czątku XIII w. - il. 1, po posąg Pięknej Madonny z Wrocławia z ok. 1390 roku - il. 2 oraz figury
Marii i świętych z XV w.), które stawiano na ołtarzach lub na konsolach przy ścianie kościoła
lub jego kaplicy. Wizerunki Marii trzymającej w ramionach Dzieciątko (np. Piękne Madonny)
oraz Marii opłakującej ciało Chiystusa trzymane na kolanach (Pietà) znajdowały się najczęś-
ciej przy ścianie, w nawach albo kaplicach kościoła, ustawione na wspornikach albo w niszy,
rzadko na ołtarzu. Za i nad mensą (stołem) ołtarza umieszczano nastawę ołtarzową (retabu-
lum), ilustrującą ważne treści dogmatyczne lub doktrynalne, na Północy Europy ujętą najczęś-
ciej w kształt skrzydłowego tryptyku lub pentaptyku (il. 3). Na tzw. belce tęczowej u wejścia
do części ołtarzowej kościoła (do prezbiterium lub chóru ołtarzowego), a rzadziej na ścianie
prezbiterium, nawy albo kaplicy bocznej, montowano krucyfiksy (wizerunki Chrystusa na
krzyżu - il. 5) i figuralne grupy Ukrzyżowania (krucyfiks z asystą Marii i św. Jana Ewangelisty,
czasem też Marii Magdaleny). Z ołtarzem związane były sprzęty liturgiczne takie jak ostenso-
ria (do demonstrowania hostii; późniejsze monstrancje), cyboria (do przechowywania hostii
i komunikantów) oraz relikwiarze, trzymane w skarbcach kościelnych i wystawiane podczas
liturgii i uroczystości świątecznych na ołtarzu. Nieodzowną częścią wyposażenia kościoła
była chrzcielnica (jak ta pokazywana na początku trzeciej sali). W kaplicach i nawach bocz-
nych wystawiano fundowane przez osoby prywatne epitafia (obrazy upamiętniające zmar-
łych, jak Epitafium Barbary Polani w pierwszej sali czy epitafia wywieszone w końcu drugiej
sali galerii) oraz tablice wotywne - dziękczynne (tablica z Chrystusem Bolesnym z Brzegu) albo
Muzeum
il. 111 fig. 11
Trójca Święta (Pietas
Patris) I The Holy Trinity
(Pietas Patris), Gdańsk,
ok. le. 1435
fot. I photo © Piotr Ligier /
Muzeum Narodowe
w Warszawie
z terenu Polski - Marii tronującej z Dzieciątkiem, tzw. Madonny z Ołoboku z końca XII lub po-
czątku XIII w. - il. 1, po posąg Pięknej Madonny z Wrocławia z ok. 1390 roku - il. 2 oraz figury
Marii i świętych z XV w.), które stawiano na ołtarzach lub na konsolach przy ścianie kościoła
lub jego kaplicy. Wizerunki Marii trzymającej w ramionach Dzieciątko (np. Piękne Madonny)
oraz Marii opłakującej ciało Chiystusa trzymane na kolanach (Pietà) znajdowały się najczęś-
ciej przy ścianie, w nawach albo kaplicach kościoła, ustawione na wspornikach albo w niszy,
rzadko na ołtarzu. Za i nad mensą (stołem) ołtarza umieszczano nastawę ołtarzową (retabu-
lum), ilustrującą ważne treści dogmatyczne lub doktrynalne, na Północy Europy ujętą najczęś-
ciej w kształt skrzydłowego tryptyku lub pentaptyku (il. 3). Na tzw. belce tęczowej u wejścia
do części ołtarzowej kościoła (do prezbiterium lub chóru ołtarzowego), a rzadziej na ścianie
prezbiterium, nawy albo kaplicy bocznej, montowano krucyfiksy (wizerunki Chrystusa na
krzyżu - il. 5) i figuralne grupy Ukrzyżowania (krucyfiks z asystą Marii i św. Jana Ewangelisty,
czasem też Marii Magdaleny). Z ołtarzem związane były sprzęty liturgiczne takie jak ostenso-
ria (do demonstrowania hostii; późniejsze monstrancje), cyboria (do przechowywania hostii
i komunikantów) oraz relikwiarze, trzymane w skarbcach kościelnych i wystawiane podczas
liturgii i uroczystości świątecznych na ołtarzu. Nieodzowną częścią wyposażenia kościoła
była chrzcielnica (jak ta pokazywana na początku trzeciej sali). W kaplicach i nawach bocz-
nych wystawiano fundowane przez osoby prywatne epitafia (obrazy upamiętniające zmar-
łych, jak Epitafium Barbary Polani w pierwszej sali czy epitafia wywieszone w końcu drugiej
sali galerii) oraz tablice wotywne - dziękczynne (tablica z Chrystusem Bolesnym z Brzegu) albo