Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie (2(38).2013)

Zofia Herman

Święty Łukasz malujący Marię Jakoba
Beinharta w zbiorach Muzeum Narodowego
w Warszawie. Autorefleksja artystyczna
a funkcja kultowa1
Wykonany w drewnie lipowym relief ze świętym Łukaszem malującym Marię (wym. 138,5 x
113,5 cm)2 pochodzi z kaplicy cechu malarzy we wrocławskim kościele Marii Magdaleny, gdzie
stanowił najprawdopodobniej centralną część nastawy ołtarzowej (il. 1). Znajdował się w tej ka-
plicy do 1824 roku, kiedy został przeniesiony na ścianę północnej nawy kościoła. W roku 1946
został włączony do zbiorów sztuki średniowiecznej Muzeum Narodowego w Warszawie.
Relief wykonał najprawdopodobniej Jakob Beinhart, mistrz przybyły do Wrocławia
z Geislingen w Szwabii. W roku 1483 uzyskał obywatelstwo miasta i wielokrotnie pełnił funkcję
starszego cechu malarzy. Był właścicielem największego warsztatu snycersko-malarskiego
na Śląsku, produkującego wiele nastaw ołtarzowych dla kościołów na Śląsku, w Czechach
i Łużycach.
Dzieło odznacza się niezwykle kunsztownym opracowaniem powierzchni, realizmem,
a także rodzajowym i kameralnym ujęciem sceny. Poświęcona mu literatura podejmuje przede
wszystkim kwestie stylistyczno-formalne. W swoim artykule natomiast zajęłam się tymi za-
gadnieniami, które były dotychczas rzadko poruszane, a mianowicie ikonografią i niedawno
stwierdzonym monochromatycznym wykończeniem. Interesował mnie również problem
realizmu i nowożytnych dążeń artystycznych widocznych w dziele Beinharta.
Relief skłania do postawienia następujących pytań: czy obecność w dziele artystycznej
autorefleksji, zarówno w ikonografii, jak i w rezygnacji z polichromii, oznacza nową funkcję
sztuki? Jaką rolę w ówczesnym społeczeństwie widział dla siebie artysta? W jaki sposób reflek-
sja na temat sztuki oraz treści sakralne dzieła mogą współistnieć i wzajemnie się dopełniać?
Stan badań
Reliefowi ze świętym Łukaszem malującym Marię nie poświęcono wielu osobnych
opracowań, choć pojawia się w licznych publikacjach na temat sztuki śląskiej, zarówno

1 Artykuł na podstawie pracy magisterskiej napisanej w Instytucie Historii Sztuki Uniwersytetu
Warszawskiego pod kierunkiem prof. Antoniego Ziemby i dr hab. Grażyny Jurkowlaniec w 2009 r.
2 Nr inw. Śr.15 MNW; zob. Władysław Łoś, Galeria Sztuki Średniowiecznej. Przewodnik, Muzeum Narodowe
w Warszawie, Warszawa 1993, s. nlb., kat. nr 16; Muzeum Narodowe w Warszawie. Przewodnikpo galeriach stałych i zbio-
rach studyjnych, red. Katarzyna Murawska-Muthesius, Dorota Folga-Januszewska, Muzeum Narodowe w Warszawie,
Warszawa 1998, s. 111-112, kat. nr III.32; Małgorzata Kochanowska, Mistyczne średniowiecze. Skarby Muzeum. Muzeum
Narodowe w Warszawie, Bosz, Lesko 2003, s. 22-23.