Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie (2(38).2013)

Paulina Miś

Kolekcja inkunabułów w zbiorach Biblioteki
Muzeum Narodowego w Warszawie
Księgozbiór Biblioteki Muzeum Narodowego w Warszawie należy do największych zbio-
rów o profilu artystycznym w stolicy, a zarazem jest ceniony wśród badaczy sztuki, m.in. ze
względu na bogatą kolekcję katalogów wystaw i zbiorów (w tym wydanych przed 1939 r.).
Tylko nielicznym znana jest natomiast kolekcja starodruków, która co prawda nie może się
równać ze zbiorami takich instytucji jak Biblioteka Narodowa czy Biblioteka Uniwersytecka
w Warszawie, ale jest niemała, bo licząca ponad 2900 tytułów w 3587 woluminach.
W niniejszym artykule podjęto się charakterystyki najstarszych druków, czyli inkunabu-
łów, skupiając się przede wszystkim na ich cechach wyróżniających, by następnie zastanowić
się nad rolą tej kolekcji w realizacji zadań naukowych, edukacyjnych lub wystawienniczych
Muzeum Narodowego w Warszawie1.
Historia kolekcji
Paleotypy wpływały do MNW jeszcze przed końcem I wojny światowej, ale wpisywano je
wówczas do ksiąg wspólnego inwentarza muzealiów, stąd dziś trudno określić ich pierwot-
ną liczbę. Po II wojnie światowej, prawdopodobnie na początku lat pięćdziesiątych, najstar-
sze druki zostały wydzielone i zewidencjonowane w odrębnym inwentarzu starodruków
Biblioteki MNW. Jednocześnie, czasem jeszcze przed zarejestrowaniem, niektóre woluminy
zostały przekazane do innych działów (m.in. zbiorów sztuki średniowiecznej czy grafiki ob-
cej), skąd w pojedynczych wypadkach po kilkudziesięciu latach wracały do Biblioteki2.
Kolekcja inkunabułów Biblioteki MNW liczy dziś trzynaście tytułów (w dwunastu wolumi-
nach) , spośród których trzy wydawnictwa nie zostały odnotowane w Incunabula que in bibliothecis

1 W artykule nie uwzględniono dwóch, współoprawnych francuskich prognostyków: La reuelation diuine
que dieu reuełe au bo[n] sainct prophète Esdras pour scauoir et congnoistre les annesfertiles i Les iours et heures perileux
de lannee reuelez par lange au bon sainct Job (nr inw. Inc. 11), ponieważ ich datacja jest niepewna oraz nie są noto-
wane w centralnych katalogach inkunabułów (tj. Gesamtkatalog der Wiegendrucke, Staatsbibliothek zu Berlin -
Preussischer Kulturbesitz - dalej: GW i Incunabula que in bibliothecis Poloniae asservantur - dalej: IBP).
Analizę formalną i informacje o liczbie wydań omawianych tytułów oparto głównie na materiale zawartym w GW
oraz na podstawie porównania cyfrowych kopii danego tytułu. Zob. GW, Staatsbibliothek zu Berlin - Preussischer
Kulturbesitz [online], aktualizacja 8 lutego 2013 [dostęp: 20 lutego 2013], dostępny w Internecie: <http://www.gesamt-
katalogderwiegendrucke.de>. Podstawowe dane dotyczące inkunabułów, wraz z numerami inwentarza podano
w aneksie.
2 W1946 r. do dzisiejszego Gabinetu Rycin i Rysunków przekazano egzemplarz pierwszego wydania Liber
chronicarum Hartmanna Schedia (nr inw. Gr.Ob.Alb.13 MNW), co odnotowano w inwentarzu Biblioteki. Z kolei
w kwietniu 1973 r. do zbiorów sztuki średniowiecznej włączono wolumen pt. Margarita Davitica, seu Expositio
Psalmorum (nr inw. Inc. 14), który wrócił do Biblioteki w latach dziewięćdziesiątych XX w.