Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie (2(38).2013)

Piotr Borusowski

Estera przed Aswerusem - projekt tapiserii
Pietera Coecke’a van Aelsta
Wśród szesnastowiecznych rysunków niderlandzkich w Gabinecie Rycin i Rysunków
Muzeum Narodowego w Warszawie wysokim poziomem wyróżnia się niepublikowa-
ne dotąd dzieło przypisywane artyście z kręgu Pietera Coecke’a van Aelsta. Estera przed
Aswerusem ukazuje epizod ze starotestamentowej Księgi Estery (il. 1; verso - il. 2)1. Żydówka,
która została żoną władcy Persji, wykryła spisek jego wezyra, Hamana, który szukał ze-
msty na Mardocheuszu, wuju Estery, i chciał uzyskać zgodę na zgładzenie wszystkich
Żydów w państwie. Zmuszona przez wuja do działania, tyzykując życiem, Estera udała się
do sali tronowej, w której zasiadał Aswerus. Władca przywitał ją skinieniem berła i zachę-
cił do wyjawienia celu swej wizyty. „I rzekł król do niej: »Co ci się stało, królowo Estero,
i jaka jest prośba Twoja? - choćby to była połowa królestwa, będzie Ci dane«. Na to Estera
odpowiedziała: »Jeśli się to podoba królowi, to niech przyjdą król i Haman na ucztę, którą
ja przygotowałam dla niego«. I rzekł król: »Zawołajcie szybko Hamana, aby spełnił wolę
Estery«” (Est 5»3—7)2- Wydaje się, że właśnie ten moment został uchwycony przez artystę -
Aswerus odwraca się w stronę stojącego na pierwszym planie mężczyzny, wydając rozkaz.
Kompozycja tysunku jest klarowna - pierwszy plan wypełniają dwie grupy postaci. Po
lewej stronie widać osiem kobiet w powłóczystych szatach. Stojąca na przedzie, najprawdopo-
dobniej Estera, ma lekko ugięte kolana; prawą ręką zdaje się podciągać suknię, nim uklęknie.
Po prawej pięciu mężczyzn, którzy, w przeciwieństwie do niewiast, żywo gestykulują, jakby
w reakcji na to, co dzieje się przed nimi. Pośrodku, w zbroi i opadającym na ramiona płaszczu,
na bogato zdobionym tronie siedzi Aswerus. W wyciągniętej w stronę Estery ręce trzyma
zakończone trójdzielnie berło. Jeden z ukazanych za nim mężczyzn przybliża głowę do ucha
drugiego, komentując zdarzenie. To zapewne eunuchowie Bigtan i Teresz, spiskujący przeciw

1 Pióro w dwóch odcieniach brązu na zarysie czarną kredką, lawowanie w tonie jasnobrązowym, 18,5 x
25,3 cm, brązowy papier żeberkowy z fragmentem filigranu: trzy kulki (kołpak błazeński?); kresy pionowe, odstępy
między kresami nieregularne (23-18-23-25 -22-23-23-23-23 mm); w czterech narożnikach, u zbiegu podwójnych linii
ograniczających kompozycję przekłucia ostrym narzędziem (igłą?), nr inw. Rys.Ob.d.715 MNW, Muzeum Narodowe
w Warszawie. W 2011 r. Dorota Nowak, kierownik Pracowni Konserwacji Obiektów na Papierze, przeprowadziła
konserwację rysunku, która obejmowała: oczyszczenie recto i verso z kurzu i drobnych zabrudzeń; usunięcie frag-
mentów papieru z verso (pozostałości karty albumu, na której rysunek był pierwotnie naklejony) i pozostałości
klajstru; osłabienie tłustych plam degradujących papier i ograniczających czytelność kompozycji (pośrodku i u dołu
karty); zabezpieczenie atramentów, kąpiele wodne; wzmocnienie struktury papieru; drobne punktowania; mon-
taż w bezkwasowym passe-partout. Zob. dokumentacja konserwatorska przechowywana w archiwum Pracowni
Konserwacji Obiektów na Papierze MNW.
2 Wszystkie cytaty z Pisma Świętego w niniejszym artykule pochodzą z: Pismo Święte Starego i Nowego
Testamentu w przekładzie z języków oryginalnych, wydanie trzecie, poprawione, opracował zespół biblistów polskich,
Wydawnictwo Pallotinum, Poznań-Warszawa 1991.