DOI Heft:
Część III. Sztuka XIX wieku / Part III. Art of the Nineteenth Century
DOI Artikel:Frąckowiak, Ewa; Rosłoniec, Elżbieta: La Place des Martyrs et la Taverne du Bagne Félixa Buhota z 1885 roku. Z badań źródłowych i materiałowych nad matrycą celuloidową
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.45361#0439
Ewa Frąckowiak, Elżbieta Rosłoniec
La Place des Martyrs et la Taverne
du Bagne Félixa Buhota z 1885 roku.
Z badań źródłowych i materiałowych
nad matrycą celuloidową
W1972 roku jedyny spadkobierca Konstantego Brandla, jego siostrzeniec, Witold Leitgeber,
przekazał do zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie dar1, którego część stanowiła ko-
lekcja prac artystów francuskich działających na przełomie XIX i XX wieku w Paryżu. Wśród
nich znajduje się matryca graficzna z kompozycją La Place des Martyrs et la Taverne du Bagne
Félixa Buhota2 (il. 1).
„Taverne du Bagne” w Paryżu, kabaret założony listopadzie 1885 roku przez Maxime’a
Lisbonne’a (1839-1905), mieścił się na boulevard de Clichy, a właściwie w zaułku między
rue des Martyrs a bulwarem. Lisbonne umieścił na fasadzie napis: Entrée des condamnés,
et Sortie des libérés l’espérance, est bannie de ce lieu... będący trawestacją słynnego napisu nad
bramą Piekła z Boskiej Komedii Dantego: „Porzućcie wszelką nadzieję, którzy tu wchodzicie”3.
Właściciel, dawny komunard, urządził swój przybytek w stylu więziennej łaźni, szybko zy-
skując przedziwną klientelę - od żądnych artystowskich wrażeń miłośników szaleństw fin
de siècle’u po rzeczywiście socjalizujących i anarchizujących byłych więźniów i towarzy-
szy Lisbonne’a. Lokal działał do 12 lutego 1886 roku, potem został przeniesiony na rue de
Belleville, gdzie funkcjonował pod nową nazwą „Taverne du Bagne et des Ratapoils”4. W roku
otwarcia kabaretu Félix Buhot wykonał rycinę, której matryca jest przedmiotem badań
opisanych w niniejszym tekście.
1 Stanisław Lorentz napisał o tym ogromnym darze, zawierającym ponad 2500 dzieł oraz wyposażenie
pracowni, w tym kolekcję prac innych, interesujących malarza artystów, we wstępie do katalogu wystawy: Irena
Jakimowicz, Konstanty Brandei (1880-19/0), kat. wyst., Muzeum Narodowe w Warszawie, 14 listopada - 31 grudnia
1977, Muzeum Narodowe w Warszawie, Warszawa 1977, s. 2-3; zob. też Mirosław Adam Supruniuk, Konstanty
Brandei (1880-19/0) [w:] Katalog grafiki Konstantego Brandla. Ze zbiorów Archiwum Emigracji Biblioteki Uniwersyteckiej
w Toruniu, red. Mirosław Supruniuk, Muzeum Uniwersyteckie, Toruń 2005, s. 12.
2 La Place des Martyrs et la Taverne du Bagne, 1885, akwaforta, matryca celuloidowa, 33,1 x 44 cm, sygna-
tury i napisy: w obrębie kompozycji, u dołu, po prawej: Felix Buhot- Nov. i88y, pod kompozycją, w dwóch kolum-
nach, po cztery wersy: Pendant qu’ils sont la bas [...] tinte sur les comptoirs; na prawym marginesie: O Forçats!; po-
między nimi, w obrębie remarki: VINA 16 SOUS. Ze spuścizny po Konstantym Brandlu, dar Witolda Leitgebera
z 16 czerwca 1972 r. (Ks. Akc. 8484/72). Muzeum Narodowe w Warszawie, nr inw. Gr.Ob.En.1984 MNW.
3 Dante Alighieri, Boska Komedia, 1.1, przeł. z włoskiego Edward Porębowicz, wstęp i red. Mieczysław
Brahmer, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1984,13,9.
4 Philippe Autrive, Maxime Lisbonne [online], „La Ferté-Alais.com” 2009 [dostęp: 10 lutego 2013], dostępny
w Internecie: <http://www.lafertealais.com/contents/fr/d66_maxime_lisbonne.html>.
La Place des Martyrs et la Taverne
du Bagne Félixa Buhota z 1885 roku.
Z badań źródłowych i materiałowych
nad matrycą celuloidową
W1972 roku jedyny spadkobierca Konstantego Brandla, jego siostrzeniec, Witold Leitgeber,
przekazał do zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie dar1, którego część stanowiła ko-
lekcja prac artystów francuskich działających na przełomie XIX i XX wieku w Paryżu. Wśród
nich znajduje się matryca graficzna z kompozycją La Place des Martyrs et la Taverne du Bagne
Félixa Buhota2 (il. 1).
„Taverne du Bagne” w Paryżu, kabaret założony listopadzie 1885 roku przez Maxime’a
Lisbonne’a (1839-1905), mieścił się na boulevard de Clichy, a właściwie w zaułku między
rue des Martyrs a bulwarem. Lisbonne umieścił na fasadzie napis: Entrée des condamnés,
et Sortie des libérés l’espérance, est bannie de ce lieu... będący trawestacją słynnego napisu nad
bramą Piekła z Boskiej Komedii Dantego: „Porzućcie wszelką nadzieję, którzy tu wchodzicie”3.
Właściciel, dawny komunard, urządził swój przybytek w stylu więziennej łaźni, szybko zy-
skując przedziwną klientelę - od żądnych artystowskich wrażeń miłośników szaleństw fin
de siècle’u po rzeczywiście socjalizujących i anarchizujących byłych więźniów i towarzy-
szy Lisbonne’a. Lokal działał do 12 lutego 1886 roku, potem został przeniesiony na rue de
Belleville, gdzie funkcjonował pod nową nazwą „Taverne du Bagne et des Ratapoils”4. W roku
otwarcia kabaretu Félix Buhot wykonał rycinę, której matryca jest przedmiotem badań
opisanych w niniejszym tekście.
1 Stanisław Lorentz napisał o tym ogromnym darze, zawierającym ponad 2500 dzieł oraz wyposażenie
pracowni, w tym kolekcję prac innych, interesujących malarza artystów, we wstępie do katalogu wystawy: Irena
Jakimowicz, Konstanty Brandei (1880-19/0), kat. wyst., Muzeum Narodowe w Warszawie, 14 listopada - 31 grudnia
1977, Muzeum Narodowe w Warszawie, Warszawa 1977, s. 2-3; zob. też Mirosław Adam Supruniuk, Konstanty
Brandei (1880-19/0) [w:] Katalog grafiki Konstantego Brandla. Ze zbiorów Archiwum Emigracji Biblioteki Uniwersyteckiej
w Toruniu, red. Mirosław Supruniuk, Muzeum Uniwersyteckie, Toruń 2005, s. 12.
2 La Place des Martyrs et la Taverne du Bagne, 1885, akwaforta, matryca celuloidowa, 33,1 x 44 cm, sygna-
tury i napisy: w obrębie kompozycji, u dołu, po prawej: Felix Buhot- Nov. i88y, pod kompozycją, w dwóch kolum-
nach, po cztery wersy: Pendant qu’ils sont la bas [...] tinte sur les comptoirs; na prawym marginesie: O Forçats!; po-
między nimi, w obrębie remarki: VINA 16 SOUS. Ze spuścizny po Konstantym Brandlu, dar Witolda Leitgebera
z 16 czerwca 1972 r. (Ks. Akc. 8484/72). Muzeum Narodowe w Warszawie, nr inw. Gr.Ob.En.1984 MNW.
3 Dante Alighieri, Boska Komedia, 1.1, przeł. z włoskiego Edward Porębowicz, wstęp i red. Mieczysław
Brahmer, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1984,13,9.
4 Philippe Autrive, Maxime Lisbonne [online], „La Ferté-Alais.com” 2009 [dostęp: 10 lutego 2013], dostępny
w Internecie: <http://www.lafertealais.com/contents/fr/d66_maxime_lisbonne.html>.