Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie (2(38).2013)

Piotr Kibort

Zbiór rysunków architektonicznych
i technicznych w Gabinecie Rycin i Rysunków
Muzeum Narodowego w Warszawie -
stan badań i nowe perspektywy badawcze
Rysunki dotyczące architektury cywilnej i militarnej a także rysunki techniczne znajdujące
się w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie są jednym z przykładów rozbudowanej -
a jednocześnie stosunkowo niejednorodnej - kolekcji tego typu. Wszystkie przedstawiają
architekturę od XVIII do XX wieku i charakteryzuje je rozmaitość użytych technik - od ry-
sunków piórem i akwarelą na papierze po rysunki na kalce, odbitki litograficzne (również
z korektami), odbitki ozalidowe czy wizualizacje wykonane w technice mieszanej1. Zostały
one przypisane do Kolekcji Rysunku Polskiego, zaś część znajduje się w Kolekcji Rysunków
Obcych w Gabinecie Rycin i Rysunków. Rysunki architektoniczne nie zostały wyodrębnio-
ne inwentarzowo spośród prac o charakterze artystycznym, co jest zgodne z powszechnie
stosowaną praktyką w muzealnych i bibliotecznych zbiorach rysunkowo-graficznych. Wiąże
się to także z genezą kolekcji. Andrzej Rottermund w Katalogu rysunków architektonicznych
ze zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie ujął to w sposób następujący: „Zbiór rysunków
architektonicznych powstał w cieniu wspaniałych kolekcji malarstwa, rzeźby i przemysłu ar-
tystycznego. Był jakby produktem ubocznym darów i zakupów muzealnych”2.
O ile łatwo wskazać pierwsze nabytki założonego w 1862 roku Muzeum Sztuk Pięknych,
o tyle identyfikacja pierwszych rysunków architektonicznych, które zasiliły kolekcję tej insty-
tucji pozostaje sprawą trudniejszą. Genezę zbioru można wiązać z zespołami rysunków, które
trafiły do muzeum w początkowych latach działalności3. Plany architektoniczne pochodzą
z różnych źródeł, takich jak kolekcje sztuki lub zbiory prac o znaczeniu historycznym oraz
ikonograficznym, dworskie archiwa gospodarcze i budowlane, legaty samych architektów
oraz zakupy. Ogólną charakterystykę kolekcji podał we wstępie do wspomnianego katalogu
Rottermund4. W publikacji wyłączono z zakresu tego terminu lysunki przedstawiające widoki
1 Termin rysunek architektoniczny stosuje się do obiektów będących graficznym przedstawieniem ar-
chitektury lub jej elementów bez względu na technikę wykonania. Leszek Maluga w pracy Autonomiczne rysunki
architektoniczne (Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, Wrocław 2006, s. 23) definiuje ten termin również
w odniesieniu do twórcy: „rysunek architektoniczny jest graficznym wytworem pracy architekta bez względu na
technikę wykonania”.
2 Katalog rysunków architektonicznych ze zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie, oprać. Andrzej
Rottermund, Ośrodek Dokumentacji Zabytków, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1970, s. 8. Biblioteka
Muzealnictwa i Ochrony Zabytków, seria A, t. 6, red. Maria Charytańska.
3 Więcej na ten temat zob. Historia zbioru rysunków architektonicznych Muzeum Narodowego w Warszawie
[w:] Katalog rysunków architektonicznych..., op. cit., s. 8-10.
4 Ibidem, s. 10-13.