Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie (2(38).2013)

34

Muzeum

Głównym, niezmiennym celem misji jest przywrócenie świątyni Totmesa światu. Można
to osiągnąć na różne sposoby. Rekonstrukcja w terenie, jak już wspomniano, nie wchodzi
w grę, ale możliwa jest prezentacja najciekawszych, najbardziej wartościowych i efektownych
fragmentów w muzeum, zbudowanym w okolicy Deir el-Bahari. Tam mogłaby się znaleźć
zrekonstruowana ściana świątyni, a także szereg portretów królewskich (il. 3), fragmenty
świątecznej procesji z unikatowo zachowanymi malowanymi detalami, bajecznie kolorowe
i różnorodne wyobrażenia ofiar i wiele innych elementów polichromowanej, rzeźbionej deko-
racji. W tym celu obiekty przeznaczone do eksponowania muszą zostać poddane konserwacji
(oczyszczeniu, odsoleniu, utwardzeniu, zabezpieczeniu polichromii, sklejeniu, ew. wzmoc-
nieniu połączeń fragmentów). Polichromia, zachowana dzięki wyjątkowym okolicznościom
(odcięciu od światła i powietrza w zasypie skalnym), jest niezwykle cenna i delikatna, wymaga
więc szczególnie troskliwej opieki konserwatorskiej.
Podstawową formą udostępnienia świątyni światu, nie tylko naukowemu, jest jej pub-
likacja, zawierająca oprócz zdjęć i rysunków reliefów, przerysów i tłumaczeń tekstów, także
naukową interpretację programu ikonograficznego, analizę architektoniczną, studia nad
historią budowy i funkcją świątyni. Badania te prowadzone są od wielu lat, a ich efektem jest
m.in. odtworzenie szczegółowego planu świątyni, ustalenie funkcji większości pomieszczeń
oraz przypisanie konkretnych scen do konkretnych ścian. Z każdym sezonem powiększa się
nasza wiedza i rozstrzygane są kolejne zagadki dotyczące sekwencji scen, przypisania ich do
poszczególnych rytuałów i umiejscowienia tak istotnych elementów jak węgary czy nadproża,
co umożliwia coraz pełniejszą teoretyczną rekonstrukcję całości (il. 4). Powstają kolejne skalo-
wane rysunki ścian, a starsze są sukcesywnie przerysowywane i wektoryzowane w komputerze.
Fragmenty dekoracji są fotografowane, a wybrane sceny są komputerowo montowane z tych
zdjęć. Publikacja świątyni (autorstwa Moniki Dolińskiej i Janiny Wiercińskiej) planowana
jest w kilku tomach. Przewidziane są również inne formy prezentacji świątyni - modele 3D,
które można będzie pokazać m.in. w Internecie. Pierwszy model, czysto architektoniczny,
już powstał, na podstawie ostatnich badań, uściśleń i korekt dawniejszych planów. Kolejny,
uwzględniający również dekorację ścienną, jest w trakcie realizacji. W planach jest także utwo-
rzenie strony internetowej poświęconej samej świątyni oraz efektom działalności misji.
Teoretycznie praca nad rekonstrukcją świątyni Totmesa nie ma końca - zawsze będzie partia
fragmentów dekorowanych, których nie daje się nigdzie przypisać. Jednak w chwili, kiedy cenny
materiał zostanie zabezpieczony przed zniszczeniem i udostępniony, a publikacja świątyni ujrzy
światło dzienne, będzie można uznać projekt „Totmes” za zrealizowany.
MD
Prace archeologiczne w eremie koptvjskim w Gurna (Egipt). Program badawczy,
specyfika badań, wstępne rezultaty
W czasie kilkukrotnego pobytu archeologicznego w Tebach Zachodnich (dzisiejsza wieś Gur-
na, część Luksoru) w latach 1982-1985 i 2000-2001 zainteresowałem się grobowcem z okresu
Średniego Państwa oznaczonym na mapie publikowanej przez Herberta Winlocka numerem
XI (grobowiec nr 1152)4. Moją uwagę przykuwało kilka jego elementów: unikalna budowla
(tzw. wieża) przed grobowcem i widoczne spod rumoszu skalnego wątki murów z cegły
4 Herbert E. Winlock, Walter E. Crum, The Monastery ofEpiphanius at Thebes. Part I, The Metropolitan
Museum of Art, [s.n.J, New York 1926, mapa na planszy I. Publikacja do dziś jest uważana za podstawowe opraco-
wanie dotyczące monastycyzmu tebańskiego.