Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie (2(38).2013)

58

Muzeum

toczyły się rozmowy w sprawie wypożyczenia obrazu na wystawę „Obok. Polska - Niemcy,
iooo lat historii w sztuce”, której otwarcie planowano we wrześniu 2011 roku w Berlinie. Według
kuratorki wystawy, Andy Rottenberg, obecności Bitwy pod Grunwaldem wymagała polska
racja stanu14. Bitwa miała być jednym z dwóch kluczowych dzieł na tej ekspozycji. W piśmie
z dnia 9 grudnia Anda Rottenberg i dyrektor Zamku Królewskiego w Warszawie, prof, dr hab.
Andrzej Rottermund gwarantowali opiekę konserwatorską oraz pełne bezpieczeństwo podczas
transportu i w czasie trwania ekspozycji15. Tego samego dnia dyrekcja MNW pod kierunkiem
prof, dr hab. Piotra Piotrowskiego podjęła pozytywną decyzję o wypożyczeniu dzieła, o czym
poinformowała na kuratorium16. Również Muzeum Narodowe w Krakowie uzyskało zgodę
na wypożyczenie. Sześć dni później dyrekcja Zamku Królewskiego na Wawelu podziękowała
za propozycję wypożyczenia Bitwy. Obraz zgodnie ze wstępnymi ustaleniami po zakończeniu
wystawy „Na znak świetnego zwycięstwa” na Wawelu miał zostać przeniesiony na blisko rok
do Galerii w Sukiennicach, w miejsce Hołdu pruskiego. Jednak dyrekcja MNK po rozważe-
niu tego planu zaproponowała pozostawienie Bitwy na Wawelu do czasu wypożyczenia do
Berlina, „co z pewnością pozwoliłoby ograniczyć ryzyko uszkodzenia tego wybitnego dzieła
przy dodatkowym jego zwijaniu i rozwijaniu”17. Decyzją Zamku Królewskiego na Wawelu Hołd
pruski nie powrócił do Galerii Sztuki Polskiej XIX Wieku w Sukiennicach po zakończeniu
jej remontu18. Należy podkreślić, że decyzje dyrekcji MNW w sprawie wypożyczeń zostały
podjęte bez udziału konserwatorów i historyków sztuki. W dniu 13 stycznia 2010 roku o całej
sprawie został powiadomiony Przewodniczący Rady Powierniczej Muzeum Narodowego
w Warszawie, prof. Jack Lohman19.
W zaistniałej sytuacji doszło do ostrego konfliktu wewnątrz MNW. Jeszcze przed 9 grudnia
2009 roku podczas rozmowy z dyrektorem Piotrowskim, Główny Konserwator odmówiła
zdjęcia obrazu ze ściany i jego zwinięcia. Zwróciła uwagę na konieczność działania zgodnie
z własnym sumieniem i etyką zawodową. Podkreśliła równocześnie, że istotą zawodu konser-
watora dzieł sztuki jest zachowanie dziedzictwa. Należy również dodać, że wszystkie decyzje
ze strony Działu Konserwacji MNW w żadnym wypadku nie podważały słuszności organizacji
wyżej wymienionych wystaw.
Na prośbę dyrektora Główny Konserwator przedstawiła swoje stanowisko na piśmie20.
Podkreśliła w nim, że ze względu na stan zachowania obraz nie może być przemieszczany i wy-
czerpująco uzasadniła dlaczego. Dyrekcja zapoznała się z historią wypożyczeń i konserwacji
Bitwy, w której losach jest m.in. - bezprecedensowe w historii obiektów wielkoformatowych
w Polsce - trzy i pół letnie przebywanie w ziemi. W związku z uwarunkowaniami wynikają-
cymi zarówno z historii obrazu, jak i niekorzystnymi efektami dawnych konserwacji, Główny
14 Agnieszka Kowalska, Bitwa o Grunwald, „Gazeta Wyborcza”, 14 stycznia 2010.
15 Anda Rottenberg, prof, dr hab. Andrzej Rottermund, pismo z dnia 9 grudnia 2009 r.
16 Monika Ochnio z upoważnienia Elżbiety Charazińskiej, Kuratora Zbiorów Sztuki Polskiej Nowożytnej,
pismo z dnia 4 stycznia 2010 r. do dyrektora MNW Piotra Piotrowskiego dotyczące wypożyczenia obrazu Jana
Matejki Bitwa pod Grunwaldem.
17 Marek Świca, wicedyrektor ds. Naukowych i Zbiorów MNK, pismo z dnia 15 grudnia 2009 r.
18 Ibidem.
19 Dorota Ignatowicz-Woźniakowska, e-mail z dnia 13 stycznia 2010 r. do Przewodniczącego Rady
Powierniczej MNW, prof. Jacka Lohmana.
20 D. Ignatowicz-Woźniakowska, pismo z dnia 5 stycznia 2010 r. do dyrektora MNW Piotra Piotrowskiego
w sprawie Bitwy pod Grunwaldem.