DOI Heft:
Część III. Sztuka XIX wieku / Part III. Art of the Nineteenth Century
DOI Artikel:Kozak, Anna: Portrety artystów przyjaciól w tradycji nazareńskiej w twórczości malarzy śląskich XIX wieku
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.45361#0420
416
Sztuka XIX wieku
il. 91 fig. 9
Raphael Schall lub
I or Franz Ittenbach,
Portret Ernsta Degera (?)
I Portrait of Ernst Deger
(?), 1836, Kolumba,
Kolonia I Cologne
fot, I photo © Kolumba, Köln
w których wspomina on w kilku miejscach z niezwykłą serdecznoś-
cią swoich kolegów ze studiów. I tak w czasie pobytu w Monachium,
po wizycie w atelier Wilhelma Kaulbacha, gdzie oglądał jego prace,
pisze: „przede wszystkim jednak ucieszyłem się, odnalazłszy w nie-
zwykle podobnym i doskonale ujętym rysunku mojego ukochanego
Degera”55. W innym miejscu, opisując freski Fra Angelica w klasz-
torze San Marco we Florencji, zwraca uwagę na Zwiastowanie tego
artysty, które widział wcześniej na rysunku jego „drogiego Carla
Müllera”56. W pamiętnikach wymienia jeszcze inne zabytki znane
mu z prac wymienionych malarzy, którzy byli we Włoszech kilka
lat wcześniej w związku z przygotowaniami do wykonania fresków
w kościele św. Apolinarego w Remagen. W trakcie samej podróży
malarz był z obu Müllerami, Degerem i Ittenbachem w kontakcie,
o czym świadczy wzmianka w pamiętnikach, dotycząca otrzymania
od nich listów wraz z korespondencją od narzeczonej57.
W Gabinecie Rycin w Berlinie znajduje się rysunkowy portret
Carla Müllera (il. 7)58 wykonany przez Raphaela Schalla 27 grudnia
1835 roku. Ukazuje on modela z prawego profilu, z lekko pochyloną
głową, w koszuli, krawacie i berecie studenckim. Sposób wykona-
nia - ostro zatemperowanym ołówkiem, przy użyciu drobnego szra-
fowania i cieniowania, wydobywającego delikatność rysów portre-
towanego - zbliża rysunek do klasycznych portretów nazareńskich,
powstałych w Rzymie w latach ok. 1810-1830, wśród których wiele
ukazuje modeli w beretach studenckich, podkreślających ich przy-
należność do określonej grupy społecznej. Także w sposobie ujęcia
modela - przedstawieniu głowy do ramion, wyeksponowaniu jego
wewnętrznego skupienia i odcięcia się od zewnętrznego świata -
Schall jest kontynuatorem tego typu wizerunków, choć w jego ujęciu
są one już przefiltrowane przez dekoracyjność i elegancję wykona-
nia rysunku nauczycieli akademii z Düsseldorfu, zwłaszcza Juliusa
Htibnera i Carla Ferdinanda Sohna.
Bardzo podobny do omówionego wyżej wizerunku jest portret
(il. 8)59, z tego samego dnia co berliński, ale niesygnowany, znajdujący
się w Kolumba Kunstmuseum des Erzbistums w Kolonii, w zbiorze
rysunków ze spuścizny po Franzu Ittenbachu, w którym uchodzi za
jego pracę. Ukazuje on najprawdopodobniej także Carla Müllera,
55 Tagebuch des schlesischen Malers..., op. cit., s. 11.
56 Ibidem, s. 39.
57 Ibidem, s. 54.
58 Ołówek, papier, 21,7 x 19,5 cm, sygnowany i datowany pod głową por-
tretowanego po prawej stronie: RS [monogram wiązany] i 27. Dec. 1835, pod por-
tretem napis: CarlMiiller, nr inw. A393, Kupferstichkabinett, Staatliche Museen
zu Berlin - Preußischer Kulturbesitz.
59 Ołówek, światła naniesione bielą, papier, 23,4 x 30,4 cm, datowany pod
portretem: den 27ten Dezember 1833; nr inw. Ś.I. II c 3, zbiór Ittenbacha, Kolumba
Kunstmuseum des Erzbistums, Kolonia.
Sztuka XIX wieku
il. 91 fig. 9
Raphael Schall lub
I or Franz Ittenbach,
Portret Ernsta Degera (?)
I Portrait of Ernst Deger
(?), 1836, Kolumba,
Kolonia I Cologne
fot, I photo © Kolumba, Köln
w których wspomina on w kilku miejscach z niezwykłą serdecznoś-
cią swoich kolegów ze studiów. I tak w czasie pobytu w Monachium,
po wizycie w atelier Wilhelma Kaulbacha, gdzie oglądał jego prace,
pisze: „przede wszystkim jednak ucieszyłem się, odnalazłszy w nie-
zwykle podobnym i doskonale ujętym rysunku mojego ukochanego
Degera”55. W innym miejscu, opisując freski Fra Angelica w klasz-
torze San Marco we Florencji, zwraca uwagę na Zwiastowanie tego
artysty, które widział wcześniej na rysunku jego „drogiego Carla
Müllera”56. W pamiętnikach wymienia jeszcze inne zabytki znane
mu z prac wymienionych malarzy, którzy byli we Włoszech kilka
lat wcześniej w związku z przygotowaniami do wykonania fresków
w kościele św. Apolinarego w Remagen. W trakcie samej podróży
malarz był z obu Müllerami, Degerem i Ittenbachem w kontakcie,
o czym świadczy wzmianka w pamiętnikach, dotycząca otrzymania
od nich listów wraz z korespondencją od narzeczonej57.
W Gabinecie Rycin w Berlinie znajduje się rysunkowy portret
Carla Müllera (il. 7)58 wykonany przez Raphaela Schalla 27 grudnia
1835 roku. Ukazuje on modela z prawego profilu, z lekko pochyloną
głową, w koszuli, krawacie i berecie studenckim. Sposób wykona-
nia - ostro zatemperowanym ołówkiem, przy użyciu drobnego szra-
fowania i cieniowania, wydobywającego delikatność rysów portre-
towanego - zbliża rysunek do klasycznych portretów nazareńskich,
powstałych w Rzymie w latach ok. 1810-1830, wśród których wiele
ukazuje modeli w beretach studenckich, podkreślających ich przy-
należność do określonej grupy społecznej. Także w sposobie ujęcia
modela - przedstawieniu głowy do ramion, wyeksponowaniu jego
wewnętrznego skupienia i odcięcia się od zewnętrznego świata -
Schall jest kontynuatorem tego typu wizerunków, choć w jego ujęciu
są one już przefiltrowane przez dekoracyjność i elegancję wykona-
nia rysunku nauczycieli akademii z Düsseldorfu, zwłaszcza Juliusa
Htibnera i Carla Ferdinanda Sohna.
Bardzo podobny do omówionego wyżej wizerunku jest portret
(il. 8)59, z tego samego dnia co berliński, ale niesygnowany, znajdujący
się w Kolumba Kunstmuseum des Erzbistums w Kolonii, w zbiorze
rysunków ze spuścizny po Franzu Ittenbachu, w którym uchodzi za
jego pracę. Ukazuje on najprawdopodobniej także Carla Müllera,
55 Tagebuch des schlesischen Malers..., op. cit., s. 11.
56 Ibidem, s. 39.
57 Ibidem, s. 54.
58 Ołówek, papier, 21,7 x 19,5 cm, sygnowany i datowany pod głową por-
tretowanego po prawej stronie: RS [monogram wiązany] i 27. Dec. 1835, pod por-
tretem napis: CarlMiiller, nr inw. A393, Kupferstichkabinett, Staatliche Museen
zu Berlin - Preußischer Kulturbesitz.
59 Ołówek, światła naniesione bielą, papier, 23,4 x 30,4 cm, datowany pod
portretem: den 27ten Dezember 1833; nr inw. Ś.I. II c 3, zbiór Ittenbacha, Kolumba
Kunstmuseum des Erzbistums, Kolonia.