DOI Heft:
Część III. Sztuka XIX wieku / Part III. Art of the Nineteenth Century
DOI Artikel:Kozak, Anna: Portrety artystów przyjaciól w tradycji nazareńskiej w twórczości malarzy śląskich XIX wieku
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.45361#0423
Anna Kozak Portrety artystów przyjaciół w tradycji nazareńskiej...
419
przy lewej krawędzi kompozycji. W dwa lata później ten sam ma-
larz wyobraził się ponownie w otoczeniu przyjaciół z Bractwa św.
Łukasza w obrazie Wjazd Chrystusa do Jerozolimy66 z 1810 roku,
tym razem w otoczeniu wszystkich członków tego ugrupowania.
Zdaniem Antona Merka portrety takie „są z jednej strony odznaką
przyjaźni, z drugiej - wyrazem pożądanego związku z religijnym
przedstawieniem”67.
Z podobnym nastawieniem mamy do czynienia w obrazie Pod-
wyższenie Krzyża Świętego, ukazującym odnalezienie najcenniej-
szej relikwii Kościoła katolickiego, na którym Schall przedstawił
siebie na skraju kompozycji po lewej stronie w otoczeniu przyja-
ciół z akademii diisseldorfskiej, o rysach twarzy idealizowanych,
przywodzących na myśl ich młodzieńcze portrety. Obok niego stoi
najprawdopodobniej Franz Ittenbach, jak wskazywałoby na to po-
dobieństwo tej postaci do autoportretu artysty z lat trzydziestych
XIX wieku68, a dalej, ukazany fragmentarycznie, trudny do ziden-
tyfikowania mężczyzna, przypominający nieco Carla Müllera. Po
drugiej stronie krzyża, w sąsiedztwie arcybiskupa Makarego, w oso-
bie mężczyzny trzymającego świecę chciałoby się zobaczyć Ernsta
Degera, z którym Schall był blisko zaprzyjaźniony, ale jego wczesne
portrety jak np. olejne Wilhelma Schadowa69 i Franza Ittenbacha70,
czy rytowany portret Friedricha Meyera71 przedstawiają go z profilu,
co bardzo utrudnia porównanie. Na rysunku Herrmanna w zbio-
rach Muzeum Narodowego w Warszawie, malarz ten ukazany jest
od tyłu i tylko z fryzuiy podobny jest do mężczyzny z obrazu. Zatem
do czasu wypłynięcia nowych przekazów ikonograficznych identy-
fikację tę, zarówno w odniesieniu do obrazu, jak i rysunku, należy
pozostawić ze znakiem zapytania.
Przedstawienie siebie w otoczeniu dawnych przyjaciół ze stu-
diów, którzy w czasie powstania obrazu należeli do czołowych przed-
stawicieli malarstwa religijnego w duchu nazareńskim, jest swojego
rodzaju manifestem artystycznym Schalla - opowiedzeniem się za
sztuką w służbie Kościoła katolickiego i malarstwem, jakie artyści
il. 111 fig. 11
Carl Adalbert Herrmann,
Studia postaci I Figure
Studies, Muzeum
Narodowe w Warszawie
I The National Museum
in Warsaw
fot. I photo © Muzeum
Narodowe w Warszawie
66 Obraz niezachowany; zob. Die Nazarener, op. cit., s. 152, il.
67 Ibidem.
68 Zob. Wilhelm Neuß, Franz Ittenbachs künstlerische Entwicklung. Zur
fünfzigsten Wiederkehr seines Todestages, „Kunstgabe des Ver. für christliche Kunst
im Erzbistum Köln” 1929,3, s. 13, il. 16.
69 W dniu 12 maja 1998 na aukcji Lempertza w Kolonii; kat. aukcyjny,
s. 288, il. Portret niedatowany, najprawdopodobniej z lat trzydziestych XIX w.
70 1839, Luwr, Paryż; zob. Kunst des 19. Jahrhunderts..., op. cit., s. 97, il. 42.
71 1837; zob. Portraits von Düsseldorfer Künstler nach dem Leben gezeichnet
und radiert von Fr. Meyer, 183 8 erstes Heft, mit der Bildnissen von H. Plüddemann,
C. Deger, C.F. Lessing und Ch. Kohle, 4. Na portrecie tym Deger przypomina
nieco wyrazem twarzy młodzieńca z rysunku, który został tu powiązany z obra-
zem; zob. przyp. 62.
419
przy lewej krawędzi kompozycji. W dwa lata później ten sam ma-
larz wyobraził się ponownie w otoczeniu przyjaciół z Bractwa św.
Łukasza w obrazie Wjazd Chrystusa do Jerozolimy66 z 1810 roku,
tym razem w otoczeniu wszystkich członków tego ugrupowania.
Zdaniem Antona Merka portrety takie „są z jednej strony odznaką
przyjaźni, z drugiej - wyrazem pożądanego związku z religijnym
przedstawieniem”67.
Z podobnym nastawieniem mamy do czynienia w obrazie Pod-
wyższenie Krzyża Świętego, ukazującym odnalezienie najcenniej-
szej relikwii Kościoła katolickiego, na którym Schall przedstawił
siebie na skraju kompozycji po lewej stronie w otoczeniu przyja-
ciół z akademii diisseldorfskiej, o rysach twarzy idealizowanych,
przywodzących na myśl ich młodzieńcze portrety. Obok niego stoi
najprawdopodobniej Franz Ittenbach, jak wskazywałoby na to po-
dobieństwo tej postaci do autoportretu artysty z lat trzydziestych
XIX wieku68, a dalej, ukazany fragmentarycznie, trudny do ziden-
tyfikowania mężczyzna, przypominający nieco Carla Müllera. Po
drugiej stronie krzyża, w sąsiedztwie arcybiskupa Makarego, w oso-
bie mężczyzny trzymającego świecę chciałoby się zobaczyć Ernsta
Degera, z którym Schall był blisko zaprzyjaźniony, ale jego wczesne
portrety jak np. olejne Wilhelma Schadowa69 i Franza Ittenbacha70,
czy rytowany portret Friedricha Meyera71 przedstawiają go z profilu,
co bardzo utrudnia porównanie. Na rysunku Herrmanna w zbio-
rach Muzeum Narodowego w Warszawie, malarz ten ukazany jest
od tyłu i tylko z fryzuiy podobny jest do mężczyzny z obrazu. Zatem
do czasu wypłynięcia nowych przekazów ikonograficznych identy-
fikację tę, zarówno w odniesieniu do obrazu, jak i rysunku, należy
pozostawić ze znakiem zapytania.
Przedstawienie siebie w otoczeniu dawnych przyjaciół ze stu-
diów, którzy w czasie powstania obrazu należeli do czołowych przed-
stawicieli malarstwa religijnego w duchu nazareńskim, jest swojego
rodzaju manifestem artystycznym Schalla - opowiedzeniem się za
sztuką w służbie Kościoła katolickiego i malarstwem, jakie artyści
il. 111 fig. 11
Carl Adalbert Herrmann,
Studia postaci I Figure
Studies, Muzeum
Narodowe w Warszawie
I The National Museum
in Warsaw
fot. I photo © Muzeum
Narodowe w Warszawie
66 Obraz niezachowany; zob. Die Nazarener, op. cit., s. 152, il.
67 Ibidem.
68 Zob. Wilhelm Neuß, Franz Ittenbachs künstlerische Entwicklung. Zur
fünfzigsten Wiederkehr seines Todestages, „Kunstgabe des Ver. für christliche Kunst
im Erzbistum Köln” 1929,3, s. 13, il. 16.
69 W dniu 12 maja 1998 na aukcji Lempertza w Kolonii; kat. aukcyjny,
s. 288, il. Portret niedatowany, najprawdopodobniej z lat trzydziestych XIX w.
70 1839, Luwr, Paryż; zob. Kunst des 19. Jahrhunderts..., op. cit., s. 97, il. 42.
71 1837; zob. Portraits von Düsseldorfer Künstler nach dem Leben gezeichnet
und radiert von Fr. Meyer, 183 8 erstes Heft, mit der Bildnissen von H. Plüddemann,
C. Deger, C.F. Lessing und Ch. Kohle, 4. Na portrecie tym Deger przypomina
nieco wyrazem twarzy młodzieńca z rysunku, który został tu powiązany z obra-
zem; zob. przyp. 62.