Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie (2(38).2013)

448

Sztuka XIX wieku



il. II fig. 1

ii. 21 fig. 2

Charles Tronsens, Na
ulicy: służąca z koszem
i podchmielony
przechodzień z parasolem
i In the Street: A Servant
Carrying a Basket and
a Tipsy Passer-by
with an Umbrella, ok.
I c. 1865, Muzeum
Narodowe w Warszawie
I The National Museum
in Warsaw

Charles Tronsens, Dama
wychodząca z domu
i stróżka z miotłą IA Lady
Leaving Her House
and Her Concierge
with a Broom, ok.
I c. 1865, Muzeum
Narodowe w Warszawie
I The National Museum
in Warsaw
fot. I photo © Muzeum
Narodowe w Warszawie

W kolekcji Blocha znajduje się trzydzieści jeden rysunków
Tronsensa, które w sposób ironiczny, prześmiewczy i satyryczny
przedstawiają codzienne życie Paryża, jego ulice (il. 1) i parki, tea-
try i teatrzyki, wystawy obrazów oraz jego mieszkańców, od sfer
wyższych po służbę, przekupniów i stróżów5. Nie sposób oprzeć
się wrażeniu, że kolekcjonera rysunki te musiały po prostu bawić
swą bezpośredniością i poczuciem humoru, przywołując zarazem
pamięć jego własnych paryskich doświadczeń i obserwacji. Wydaje
się, że ta część zbioru Blocha oddaje jego upodobania i ma bardziej
kameralny, osobisty charakter, inaczej zgoła niż arcydzieła groma-
dzone ze względu na wielkość nazwisk ich twórców6.
Wydaje się, że kluczem do zrozumienia, czym Bloch kierował
się przy gromadzeniu tej części swej kolekcji jest klasyczna, wydana
w 1873 roku historia karykatury we Francji pióra Johna Grand-
-Cartereta zatytułowana Les mœurs et la caricature en France7. Jak
niedawno udało się ustalić autorce, jej rzadki egzemplarz trafił do
biblioteki Muzeum Narodowego właśnie z biblioteki Towarzystwa
Zachęty Sztuk Pięknych8. Może kiedyś należała do samego Blocha?
Wydaje się, że dla zbieracza - kolekcjonera dziewiętnastowiecznych
obyczajowych i karykaturalnych rysunków francuskich - ta właś-
nie książka (i zamieszczone w niej biogramy artystów), mogła być
idealnym przewodnikiem. Wśród ponad dwustu zgromadzonych
przez finansistę rysunków, obok dzieł artystów sławnych i wybit-
nych, są również prace takich, których czas popularności minął
bezpowrotnie, albo którzy czekają na swe ewentualne ponowne
odkrycie. Tronsens i dwaj wspomniani wcześniej rysownicy są
w tej części kolekcji szczególnie dobrze i licznie reprezentowani,
nie brak w niej jednak prac innych, znanych i cenionych wówczas,
tj. między 1830 a 1880 rokiem, a dzisiaj na ogół zapomnianych
ilustratorów życia codziennego, karykaturzystów i satyryków.
Kazimierz Broniewski, autor jedynego jak dotąd artykułu po-
święconego rysunkowym zbiorom Jana Blocha, choć pomija jego
dziewiętnastowieczną część (jej to zapewne dotyczyła wzmianka
o nadejściu już po śmierci zbieracza zamówionych przezeń rysun-
ków), podkreśla poznawczą rolę podróży, które Bloch podejmował

5 Rysunki Tronsensa z kolekcji Gabinetu Rycin i Rysunków Muzeum
Narodowego w Warszawie znajdują się w Cyfrowym Muzeum Narodowym (www.
cyfrowe.mnw.art.pl).
6 Justyna Guze, Jan Gottlieb Bloch kolekcjoner rysunków na skalę europej-
ską (wykład wygłoszony 6 lutego 2013 r. w Muzeum Narodowym w Warszawie
z okazji jego 150-lecia). MNW planuje wydanie drukiem wszystkich wykładów
wygłoszonych w czasie Roku Jubileuszowego.
7 John Grand-Carteret, Les moeurs et la caricature en France, A la librairie
illustrée, Paris [s.a.].
8 Inwentarz księgozbioru Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych
w Warszawie, znajdujący się obecnie w Muzeum Narodowym w Warszawie, jest
jednym zachowanym do dziś dokumentem stanu posiadania tej instytucji.

fot, I photo © Muzeum Narodowe
w Warszawie