DOI Artikel:
Recenzje i omówienia
DOI Artikel:Zlat, Mieczysław: Zeitschrift für Ostforschung - Länder und Völker im östlichen Mitteleuropa. Im Auftrage des J. G. Herder-Forschungsrates e. V. herausgegeben von: H. Aubin. E. Keyser, H. Schlenger - Jahrgang 1-5, Marburg a. L. 1952—1956
DOI Artikel:S[tarzewska], M[aria]: Zygmunt Świechowski, Architektura na Śląsku do połowy XIII w. Pomniki architektury polskiej 2, Warszawa 1955, "Budownictwo i Architektura"
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.13592#0226
170
RECENZJE I OMÓWIENIA
stawy prometejskiej, która cechowała cale życie poety
i jego główne dzieła, osiągając najwyższe napięcie
w „Dziadach".
Idea prometeizmu, od dawna analizowana przez
mickiewiczologów w związku z Wielką Improwizacją,
została w rozprawie Maceiny związana z innymi je-
szcze dziełami poety i ukazana jako nowy etap długie-
go rozwoju, zapoczątkowanego przez Aischylosa. W sto-
sunku do Goethego prometeizm Mickiewicza nie jest —
pisze Maceina — zależnością (jak sugerowali niektórzy
badacze), lecz samodzielnym i twórczym krokiem na-
przód. Analiza „Dziadów", dokonana z punktu widze-
nia konsekwentnego rozwinięcia postawy prometej-
skiej, doprowadzPa autora do nowej, ciekawej propo-
zycji interpretacyjnej akcentującej znaczenie 4 sceny
w III części „Dziadów", a zwłaszcza postaci mo-
dlącej się Ewy jako wyzwolicielki Prometeusza-
Konrada. Nie należy przeceniać postaci ks. Pio-
tra, który tylko odprawia egzorcyzmy, właściwą
drogę natomiast wskazuje Konradowi Ewa, re-
prezentująca w dramacie Das Ewig-W eibliche: nie siła,
lecz ofiara i miłość ucieleśniona w tej dziewczynce
mogą wybawić Prometeusza-poetę. „Najgłębsze zba-
wienie Prometeusza dokonuje się nie przez egzor-
cyzmy księdza Piotra, lecz przez miłość i oddanie
Ewy", i dlatego — stwierdza w zakończeniu swego
artykułu Maceina — apotezą „wiecznej kobiecości"
zamknął Mickiewicz swój prometejski dramat.
Bardzo skrupulatnie prowadzi Z. f. O. dział i n-
formacji o współczesnej Polsce i aktualnym sta-
nie badań polskiej nauki. Tym sprawom poświęca się
bardzo obszerne artykuły, omawiając szczegółowo np.
konstytucję polską z r. 1952 ss, strukturę polskiej admi-
nistracji państwowej °4, polskie prawodawstwo powo-
jenne65. Drukuje się też nieprawdziwe relacje na temat
„okrucieństw" dokonywanych rzekomo przy wysiedla-
niu Niemców z Ziem Zachodnich w latach 1945—47 00
i omówienia zachodnio-europejskich publikacji o Pol-
sce, wybierając zresztą przeważnie książki autorów
wrogich Polsce, np. S. L. S h a r p a czy W. Stud-
ni c k i e g o Z. f. O. relacjonuje szczegółowo i kry-
tycznie założenia metodologiczne polskiej nauki histo-
rycznej °8, wyniki badań archeologicznych i wczesno-
historycznych °9, a nawet powojenną twórczość lite-
racką w Polsce 70.
63 G. G e i 1 k e, Das polnische Grundgesetz, Z. f. O.
nr 2: 1952, s. 281—288.
64 G. G e i 1 k e, Der Aufbau der polnischen Staats-
verwaltung, Z. f. O. nr 3: 1954, s. 443—459.
c5 G. G e i 1 k e, Die Entwicklung des polnischen
Justizrecht seit Kriegsende (1944—51), Z. f. O. nr 1:
1953, s. 107—130.
60 G.Hhode, Die Deutschtum im Osten nach 1945,
Z. f. O. nr 3: 1953.
117 Samuel L. Sharp, Poland. White Eagle on
a Red Field, Cambridge 1953. Rec. Z. f. O. nr 3: 1954;
W. Studnicki, Das bstliche Polen, Kitzingen 1953.
Rec. Z. f. O. nr 3: 1954.
08 H. L u d a t, Das sowjetische Geschichtsbild
Polens, Z. f. O. nr 3: 1952, s. 371—387.
00 nr 4: 1952 oraz W. Recke, Organisation der
Zapoznanie się z dwudziestoma zeszytami kwar-
talnika „Zeitschrift fiir Ostforschung" upoważnia do
stwierdzenia, iż jest to jedno z tych wydawnictw,
których znajomość musi stać się powszechna w pol-
skiej nauce. Mimo programowo politycznego nasta-
wienia, tendencji rewizjonistycznych i tradycyjnych
uprzedzeń (które zresztą także domagają się polemi-
ki) — w kwartalniku znajdujemy szereg poważnych
rozpraw naukowych dotyczących Europy i Polski,
a ponadto, co równie ważne, przynosi on stałą infor-
mację o ruchu naukowym w N.R.F., który ze względu
na rozbudowaną Ostforschung nie może być nam obo-
jętny. Obecny stan naszych bibliotek sprawiający, że
np. w wielkim ośrodku uniwersyteckim — we Wroc-
ławiu — nie można skompletować numerów tego
kwartalnika, jest na pewno nienormalny i ostro kon-
trastuje ze świetnym zaopatrzeniem w polskie wydaw-
nictwa ośrodków badawczych w N.R.F. Trzeba zre-
sztą pamiętać, że „Zeitschrift fiir Ostforschung" jest
jednym z kilkunastu periodyków naukowych zachod-
nio-niemieckich poświęconych wszechstronnym ba-
daniom naukowym środkowej Europy i wydawanych
przez niezliczone instytuty, komisje i towarzystwa
w Marburgu, Getyndze, Monachium, Stuttgarcie, Ber-
linie, nie licząc mniejszych miast. Nigdy jeszcze w ba-
dania naukowe dotyczące Polski historycznej i współ-
czesnej nie było zaangażowanych tylu zagranicznych
uczonych, co w naszych czasach. Już z przeglądu tre-
ści tylko jednego czasopisma wynika postulat uprzy-
stępnienia polskim ośrodkom naukowym wszystkich
wydawnictw zachodnio-niemieckich dotyczących Pol-
ski i zniwelowania niekorzystnej dla nas w tej chwili
różnicy we wzajemnej znajomości wyników badaw-
czych zachodnio-niemieckiej Ostforschung i nauki pol-
skiej.
Mieczysław Zlat
Z. SWIECHOWSKI, ARCHITEKTURA NA ŚLĄ-
SKU DO POŁOWY XIII W.
Pomniki architektury polskiej 2, Warszawa 1955,
„Budownictwo i Architektura".
Praca składa się z trzech części. Wstęp jest za-
rysem dziejów architektury na Śląsku począwszy od
pierwszych budowli centralnych (Cieszyn XI w.), do
połowy XIII w. Część drugą stanowi krótki opis po-
szczególnych zabytków na tle historii budowlanej,
ich ogólną charakterystykę, wzmianki źródłowe oraz
literaturę odnośnie danego zabytku wraz z krótkim
podaniem treści i najważniejszych wyników badań.
Część trzecia zawiera 589 ilustracji i zdjęć pomiaro-
wych. W sumie opracowane są zabytki z 53 miejsco-
wości na Śląsku.
Jest to ogromnie bogaty materiał inwentaryzacyj-
ny zarówno jeżeli chodzi o część opisową, zebranie
literatury, jak i o część ilustracyjną, która oprócz
fruhgeschichtlichen Forschung in Polen, Z. f .O. nr 2:
1952, s. 288—291.
70 K. H a r t m a n n, Das literarische Schaff en in
Polen seit 1944, Z. f. O. nr 2: 1956, s. 181—252.
RECENZJE I OMÓWIENIA
stawy prometejskiej, która cechowała cale życie poety
i jego główne dzieła, osiągając najwyższe napięcie
w „Dziadach".
Idea prometeizmu, od dawna analizowana przez
mickiewiczologów w związku z Wielką Improwizacją,
została w rozprawie Maceiny związana z innymi je-
szcze dziełami poety i ukazana jako nowy etap długie-
go rozwoju, zapoczątkowanego przez Aischylosa. W sto-
sunku do Goethego prometeizm Mickiewicza nie jest —
pisze Maceina — zależnością (jak sugerowali niektórzy
badacze), lecz samodzielnym i twórczym krokiem na-
przód. Analiza „Dziadów", dokonana z punktu widze-
nia konsekwentnego rozwinięcia postawy prometej-
skiej, doprowadzPa autora do nowej, ciekawej propo-
zycji interpretacyjnej akcentującej znaczenie 4 sceny
w III części „Dziadów", a zwłaszcza postaci mo-
dlącej się Ewy jako wyzwolicielki Prometeusza-
Konrada. Nie należy przeceniać postaci ks. Pio-
tra, który tylko odprawia egzorcyzmy, właściwą
drogę natomiast wskazuje Konradowi Ewa, re-
prezentująca w dramacie Das Ewig-W eibliche: nie siła,
lecz ofiara i miłość ucieleśniona w tej dziewczynce
mogą wybawić Prometeusza-poetę. „Najgłębsze zba-
wienie Prometeusza dokonuje się nie przez egzor-
cyzmy księdza Piotra, lecz przez miłość i oddanie
Ewy", i dlatego — stwierdza w zakończeniu swego
artykułu Maceina — apotezą „wiecznej kobiecości"
zamknął Mickiewicz swój prometejski dramat.
Bardzo skrupulatnie prowadzi Z. f. O. dział i n-
formacji o współczesnej Polsce i aktualnym sta-
nie badań polskiej nauki. Tym sprawom poświęca się
bardzo obszerne artykuły, omawiając szczegółowo np.
konstytucję polską z r. 1952 ss, strukturę polskiej admi-
nistracji państwowej °4, polskie prawodawstwo powo-
jenne65. Drukuje się też nieprawdziwe relacje na temat
„okrucieństw" dokonywanych rzekomo przy wysiedla-
niu Niemców z Ziem Zachodnich w latach 1945—47 00
i omówienia zachodnio-europejskich publikacji o Pol-
sce, wybierając zresztą przeważnie książki autorów
wrogich Polsce, np. S. L. S h a r p a czy W. Stud-
ni c k i e g o Z. f. O. relacjonuje szczegółowo i kry-
tycznie założenia metodologiczne polskiej nauki histo-
rycznej °8, wyniki badań archeologicznych i wczesno-
historycznych °9, a nawet powojenną twórczość lite-
racką w Polsce 70.
63 G. G e i 1 k e, Das polnische Grundgesetz, Z. f. O.
nr 2: 1952, s. 281—288.
64 G. G e i 1 k e, Der Aufbau der polnischen Staats-
verwaltung, Z. f. O. nr 3: 1954, s. 443—459.
c5 G. G e i 1 k e, Die Entwicklung des polnischen
Justizrecht seit Kriegsende (1944—51), Z. f. O. nr 1:
1953, s. 107—130.
60 G.Hhode, Die Deutschtum im Osten nach 1945,
Z. f. O. nr 3: 1953.
117 Samuel L. Sharp, Poland. White Eagle on
a Red Field, Cambridge 1953. Rec. Z. f. O. nr 3: 1954;
W. Studnicki, Das bstliche Polen, Kitzingen 1953.
Rec. Z. f. O. nr 3: 1954.
08 H. L u d a t, Das sowjetische Geschichtsbild
Polens, Z. f. O. nr 3: 1952, s. 371—387.
00 nr 4: 1952 oraz W. Recke, Organisation der
Zapoznanie się z dwudziestoma zeszytami kwar-
talnika „Zeitschrift fiir Ostforschung" upoważnia do
stwierdzenia, iż jest to jedno z tych wydawnictw,
których znajomość musi stać się powszechna w pol-
skiej nauce. Mimo programowo politycznego nasta-
wienia, tendencji rewizjonistycznych i tradycyjnych
uprzedzeń (które zresztą także domagają się polemi-
ki) — w kwartalniku znajdujemy szereg poważnych
rozpraw naukowych dotyczących Europy i Polski,
a ponadto, co równie ważne, przynosi on stałą infor-
mację o ruchu naukowym w N.R.F., który ze względu
na rozbudowaną Ostforschung nie może być nam obo-
jętny. Obecny stan naszych bibliotek sprawiający, że
np. w wielkim ośrodku uniwersyteckim — we Wroc-
ławiu — nie można skompletować numerów tego
kwartalnika, jest na pewno nienormalny i ostro kon-
trastuje ze świetnym zaopatrzeniem w polskie wydaw-
nictwa ośrodków badawczych w N.R.F. Trzeba zre-
sztą pamiętać, że „Zeitschrift fiir Ostforschung" jest
jednym z kilkunastu periodyków naukowych zachod-
nio-niemieckich poświęconych wszechstronnym ba-
daniom naukowym środkowej Europy i wydawanych
przez niezliczone instytuty, komisje i towarzystwa
w Marburgu, Getyndze, Monachium, Stuttgarcie, Ber-
linie, nie licząc mniejszych miast. Nigdy jeszcze w ba-
dania naukowe dotyczące Polski historycznej i współ-
czesnej nie było zaangażowanych tylu zagranicznych
uczonych, co w naszych czasach. Już z przeglądu tre-
ści tylko jednego czasopisma wynika postulat uprzy-
stępnienia polskim ośrodkom naukowym wszystkich
wydawnictw zachodnio-niemieckich dotyczących Pol-
ski i zniwelowania niekorzystnej dla nas w tej chwili
różnicy we wzajemnej znajomości wyników badaw-
czych zachodnio-niemieckiej Ostforschung i nauki pol-
skiej.
Mieczysław Zlat
Z. SWIECHOWSKI, ARCHITEKTURA NA ŚLĄ-
SKU DO POŁOWY XIII W.
Pomniki architektury polskiej 2, Warszawa 1955,
„Budownictwo i Architektura".
Praca składa się z trzech części. Wstęp jest za-
rysem dziejów architektury na Śląsku począwszy od
pierwszych budowli centralnych (Cieszyn XI w.), do
połowy XIII w. Część drugą stanowi krótki opis po-
szczególnych zabytków na tle historii budowlanej,
ich ogólną charakterystykę, wzmianki źródłowe oraz
literaturę odnośnie danego zabytku wraz z krótkim
podaniem treści i najważniejszych wyników badań.
Część trzecia zawiera 589 ilustracji i zdjęć pomiaro-
wych. W sumie opracowane są zabytki z 53 miejsco-
wości na Śląsku.
Jest to ogromnie bogaty materiał inwentaryzacyj-
ny zarówno jeżeli chodzi o część opisową, zebranie
literatury, jak i o część ilustracyjną, która oprócz
fruhgeschichtlichen Forschung in Polen, Z. f .O. nr 2:
1952, s. 288—291.
70 K. H a r t m a n n, Das literarische Schaff en in
Polen seit 1944, Z. f. O. nr 2: 1956, s. 181—252.