DOI Artikel:
Miscellanea
DOI Artikel:Stankiewicz, Małgorzata: Zamek w Gościszowie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.13736#0115
MAŁGORZATA STANKIEWICZ (Wrocław)
ZAMEK W GOŚCISZOWIE
1. Dzieje budowy zamku i jego właściciele — 2. Opis zachowanych ruin. — 3. Manierystyczna dekoracja pa-
łacu zachodniego. — 4. Cechy stylistyczne i analogie form.
Zamek w Gościszowie koło Bolesławca na-
leży do tych zabytków śląskiej architektury
rezydencjonalnej, które, mimo dużych warto-
ści historycznych i artystycznych, pozostawały
dotychczas na marginesie zainteresowań bada-
czy sztuki śląskiej 1. Zamek nie posiada żadnej
monografii, a krótkie wzmianki czy omówie-
nia w literaturze fachowej, jeżeli już są, to w
większości sprzed 1945 r. W końcowych dniach
II wojny światowej został zniszczony w około
70% (il. 2), toteż Wojewódzki Konserwator Za-
bytków powziął decyzję zabezpieczenia go je-
dynie jako trwałej ruiny mimo uznania jego
wartości (I kategoria). Dopiero w latach 1977—
1978 wykonano dokumentację konserwatorską
i pomiary, nie przeprowadzając jednak badań
archeologicznych i architektonicznych2. Wy-
niki wstępnych oględzin prowadzonych około
1930 r. przez konserwatora G. Grundmanna,
podczas których miały zostać odkryte relikty
średniowieczne, nie są niestety szerzej znane,
nie były bowiem publikowane 3.
Brak materiałów źródłowych podkreślali już
autorzy z 1 połowy XIX w., a H. Lutsch nad-
1 Artykuł jest streszczeniem mojej pracy magister-
skiej p.t. Zamefc w Gościszowie koło Bolesławca, pi-
sanej pod kierunkiem prof. dra Mieczysława Zlata
w Katedrze Historii Sztuki Uniwersytetu Wrocław-
skiego w 1978 r. (mps tamże).
2 Badania przeprowadził na zlecenie Wojewódz-
kiego Konserwatora Zabytków Instytut Historii Ar-
chitektury, Sztuki i Techniki Politechniki Wrocław-
skiej.
8 Informacje o pracach Guntera Grundmanna prze-
kazał Friedrich Karl von Eggeling, syn ostatnich
właścicieli posiadłości, mieszkający na zamku do
1945 r., ostatnio osiadły pod Norymbergą, któremu
pragnę szczególnie gorąco podziękować za życzliwe
zainteresowanie, cenne wskazówki i udostępnienie
zdjęć rodzinnych. Dziękuję też Państwu Pastorostwu
Hedwig i Helmutowi Klein z Berlina za wszelką po-
moc w zbieraniu materiałów.
10 — Roczniki sztuki śląskiej
mienił w 1891 r., że wcześniej zamek nie był
nigdy analizowany4. Począwszy od końca
XVIII w. ukazywały się w różnych publika-
cjach typu krajoznawczo-regionalnego lub his-
torycznego parozdaniowe wzmianki o zamku,
zawierające najczęściej informacje o jego śred-
niowiecznym rodowodzie i sygnalizujące prze-
budowę z 1603 r.5 Dopiero H. Lutsch poświę-
cił więcej miejsca samej budowli oraz podkreś-
lił jej wartości formalne6. Na osobną uwagę
zasługują liczne informacje przekazane mi ży-
czliwie przez syna ostatnich właścicieli dóbr
gościszowskich, Friedricha Karla von Egge-
ling 7.
4 H. Lutsch, Verzeiclinis der Kunstdenkmalcr
der Provinz Schlesien, III, Breslau 1891, s. 562.
5 F. A. Zimmermann, Bcitrćiga zur Beschrei-
bung von Schlesien, Brieg 1786, t. VI. s. 142; K. A.
Muller, Vaterlo.ndische Bilder in einer Gcschichte
und Beschreibung der alten Burgjesten und Ritter-
schlósser Schlesiens, Glogau 1837, s. 362; J. G. Knie,
Aljabetisch-Statistisch-topograrjhische Ubersicht der
Ddrfcr, Flecken, Stcidte und anderen Orte der K6-
nigl.-Preuss. Provinz Schlesien, Breslau 1845, s. 156;
F. Beck, Der Iireis Bunzlau. Ein Ortschajts-Ver-
zeichniss..., Bunzlau 1864, s. 60; A. Duncker, Die
landlichen Wohnsitze, Schlósser und Residenzen der
ritterschaftlichen Grundbesitzer in der preussischen
Monarchie... Bd X, Berlin 1867—1868, nr 582; K. E. O.
Fritsch, Denkmdler deutscher Renaissance, Ber-
lin 1891, I, s. 32; G. Dehio, Handbuch der deutschen
Kunstdenkmaler, 2. Bd, Berlin 1927, s. 149; H.
Lu t s ch, Bilderioerk schlesischen Kunstdenkmaler,
Breslau 1903, I, s. 188; W. Tschirschky, Giess-
mannsdorf, „Heimatkalender fur den Kreis Bunzlau",
10 (1940), s. 93—98; H. Sicber, Schlósser und ller-
rensitze in Schlesien, Frankfurt a.M. 1957, s. 32—33;
B. G u e r q u i n, Zamki śląskie, Warszawa 1957,
s. 47; J. Pile h, Zabytki architektury Dolnego Ślą-
ska, Warszawa—Kraków 1978, s. 70.
0 Lutsch, Verzeichnis..., s. 562.
7 Obszerne fragmenty listów F. K. von Eggeling
cytowane są w mojej pracy magisterskiej.
ZAMEK W GOŚCISZOWIE
1. Dzieje budowy zamku i jego właściciele — 2. Opis zachowanych ruin. — 3. Manierystyczna dekoracja pa-
łacu zachodniego. — 4. Cechy stylistyczne i analogie form.
Zamek w Gościszowie koło Bolesławca na-
leży do tych zabytków śląskiej architektury
rezydencjonalnej, które, mimo dużych warto-
ści historycznych i artystycznych, pozostawały
dotychczas na marginesie zainteresowań bada-
czy sztuki śląskiej 1. Zamek nie posiada żadnej
monografii, a krótkie wzmianki czy omówie-
nia w literaturze fachowej, jeżeli już są, to w
większości sprzed 1945 r. W końcowych dniach
II wojny światowej został zniszczony w około
70% (il. 2), toteż Wojewódzki Konserwator Za-
bytków powziął decyzję zabezpieczenia go je-
dynie jako trwałej ruiny mimo uznania jego
wartości (I kategoria). Dopiero w latach 1977—
1978 wykonano dokumentację konserwatorską
i pomiary, nie przeprowadzając jednak badań
archeologicznych i architektonicznych2. Wy-
niki wstępnych oględzin prowadzonych około
1930 r. przez konserwatora G. Grundmanna,
podczas których miały zostać odkryte relikty
średniowieczne, nie są niestety szerzej znane,
nie były bowiem publikowane 3.
Brak materiałów źródłowych podkreślali już
autorzy z 1 połowy XIX w., a H. Lutsch nad-
1 Artykuł jest streszczeniem mojej pracy magister-
skiej p.t. Zamefc w Gościszowie koło Bolesławca, pi-
sanej pod kierunkiem prof. dra Mieczysława Zlata
w Katedrze Historii Sztuki Uniwersytetu Wrocław-
skiego w 1978 r. (mps tamże).
2 Badania przeprowadził na zlecenie Wojewódz-
kiego Konserwatora Zabytków Instytut Historii Ar-
chitektury, Sztuki i Techniki Politechniki Wrocław-
skiej.
8 Informacje o pracach Guntera Grundmanna prze-
kazał Friedrich Karl von Eggeling, syn ostatnich
właścicieli posiadłości, mieszkający na zamku do
1945 r., ostatnio osiadły pod Norymbergą, któremu
pragnę szczególnie gorąco podziękować za życzliwe
zainteresowanie, cenne wskazówki i udostępnienie
zdjęć rodzinnych. Dziękuję też Państwu Pastorostwu
Hedwig i Helmutowi Klein z Berlina za wszelką po-
moc w zbieraniu materiałów.
10 — Roczniki sztuki śląskiej
mienił w 1891 r., że wcześniej zamek nie był
nigdy analizowany4. Począwszy od końca
XVIII w. ukazywały się w różnych publika-
cjach typu krajoznawczo-regionalnego lub his-
torycznego parozdaniowe wzmianki o zamku,
zawierające najczęściej informacje o jego śred-
niowiecznym rodowodzie i sygnalizujące prze-
budowę z 1603 r.5 Dopiero H. Lutsch poświę-
cił więcej miejsca samej budowli oraz podkreś-
lił jej wartości formalne6. Na osobną uwagę
zasługują liczne informacje przekazane mi ży-
czliwie przez syna ostatnich właścicieli dóbr
gościszowskich, Friedricha Karla von Egge-
ling 7.
4 H. Lutsch, Verzeiclinis der Kunstdenkmalcr
der Provinz Schlesien, III, Breslau 1891, s. 562.
5 F. A. Zimmermann, Bcitrćiga zur Beschrei-
bung von Schlesien, Brieg 1786, t. VI. s. 142; K. A.
Muller, Vaterlo.ndische Bilder in einer Gcschichte
und Beschreibung der alten Burgjesten und Ritter-
schlósser Schlesiens, Glogau 1837, s. 362; J. G. Knie,
Aljabetisch-Statistisch-topograrjhische Ubersicht der
Ddrfcr, Flecken, Stcidte und anderen Orte der K6-
nigl.-Preuss. Provinz Schlesien, Breslau 1845, s. 156;
F. Beck, Der Iireis Bunzlau. Ein Ortschajts-Ver-
zeichniss..., Bunzlau 1864, s. 60; A. Duncker, Die
landlichen Wohnsitze, Schlósser und Residenzen der
ritterschaftlichen Grundbesitzer in der preussischen
Monarchie... Bd X, Berlin 1867—1868, nr 582; K. E. O.
Fritsch, Denkmdler deutscher Renaissance, Ber-
lin 1891, I, s. 32; G. Dehio, Handbuch der deutschen
Kunstdenkmaler, 2. Bd, Berlin 1927, s. 149; H.
Lu t s ch, Bilderioerk schlesischen Kunstdenkmaler,
Breslau 1903, I, s. 188; W. Tschirschky, Giess-
mannsdorf, „Heimatkalender fur den Kreis Bunzlau",
10 (1940), s. 93—98; H. Sicber, Schlósser und ller-
rensitze in Schlesien, Frankfurt a.M. 1957, s. 32—33;
B. G u e r q u i n, Zamki śląskie, Warszawa 1957,
s. 47; J. Pile h, Zabytki architektury Dolnego Ślą-
ska, Warszawa—Kraków 1978, s. 70.
0 Lutsch, Verzeichnis..., s. 562.
7 Obszerne fragmenty listów F. K. von Eggeling
cytowane są w mojej pracy magisterskiej.