Muzeum Narodowe <Breslau> [Hrsg.]; Muzeum Śla̜skie <Breslau> [Hrsg.]: Roczniki Sztuki Śląskiej (14.1986)

ROZPRAWY

DANUTA HANULANKA (Wrocław)

DAWNA KAPLICA CMENTARNA POD WEZWANIEM
ŚW. ANNY WE WROCŁAWIU

I. Historia kaplicy w świetle źródeł pisanych. — EL Analiza przekazów ikonograficznych. — III. Opis i ana-
liza budynku. — IV. Problemy asymetrii. — V. Nowatorstwo rozwiązań architektonicznych

I. HISTORIA KAPLICY W ŚWIETLE ŹRÓDEŁ PISANYCH

Historia budynku wiąże się ściśle z dziejami
starszego odeń cmentarza parafii podległej kla-
sztorowi Augustianów — kanoników regular-
nych na Piasku 1. Fundatorem kaplicy cmen-
tarnej p.w. św. Anny, usytuowanej na zachód
od kościoła NMP na Piasku, był opat tegoż
klasztoru, Jan z Pragi (1375—1386) — il. 9,
którego zwłoki spoczęły w prezbiterium kapli-
cy „przed wielkim ołtarzem"2. Późniejsze
wzmianki dotyczące dziejów kaplicy są bardzo
skąpe i na pewno niekompletne. Nie wydaje
się jednak, by w ciągu paru wieków podejmo-
wano tu jakieś większe prace budowlane, wy-
łączywszy te tylko, które wiązały się z napra-
wą uszkodzeń i częściową wymianą zniszczo-
nych partii. I tak w okresie rządów opata Bar-

1 O wcześniejszym istnieniu w tym miejscu cmen-
tarza świadczy zapis w kronice klasztornej: „ante
erectionem prefate eclesie, cimiterium pro sepultura
hominum juit..." —■ Scriptores Rerum Silesiacarum...,
hrsg. von G. A. Stenzel, Bd 2, Breslau 1839, s. 204.
Por. też: L. Burgemeister, G. Grundmann, Die
Kunstdenkmaler der Stadt Breslau, III, Breslau 1934,
s. 211 (dalej jako: Burgemeister).

2 Scriptores..., s. 207: „dominus Johannes ab-
bas [...] in ecclesia sancte Anne, cujus jundator ex-
titit, in choro ante summum altare sub lapide albo
sepultus." Ów biały kamień nagrobny z całopostacio-
wym wizerunkiem zmarłego i identyfikującym go
opisem dnus iohes pger abba [...] Judator hui capel-
le [...]" od r. 1818 wmurowany jest w południową
ścianę prezbiterium. Przeniesienie płyty w związku
z sekularyzacją kaplicy upamiętniono wykutymi w
dolnych narożnikach datami: 1818 z prawej strony,
1376 z lewej. Ta ostatnia data mająca oznaczać śmierć
fundatora błędna, powinno być: 1386. Por. Burge-
meister, I, (1930), s. 256.

tłomieja Fuchsa, ok. 1610 r. naprawiono dach
kaplicy 3. W 1661 r. podczas wichury runęła
delikatna wieżyczka, na którą zwaliła się część
pokrycia wieży kościoła klasztornego 4. O tym,
że ją odbudowano, świadczą później wykonane
rysunki kaplicy 5. I wreszcie wielkiego spusto-
szenia dokonał pożar 1791 r., który rozprze-
strzenił się na całą Wyspę Piaskową fi.

Cmentarz otaczający kaplicę utrzymał się
wyjątkowo długo mimo postanowień z 1776 r.
o likwidacji wszystkich znajdujących się w
obrębie miasta miejsc grzebalnych. Ostatnie
pochówki miały tu miejsce jeszcze w 1816 r.7

3 J. Hey n e, Dokumentirte Geschichte des Bislh-
ums und Hochstiftes Breslau, Breslau 1864, III,
s. 930.

4 B. v. P r i 11 w i t z, Notizen zur Bau- und
Kunstgeschichte Schlesiens gesammelt aus hand-
schriftlichen Nachtragen zu Nic. Pols Hemerologium
Silesiacum Wratislaviense, „Schlesiens Vorzeit in
Bild und Schrift", II (1875), s. 258; Burgemeister

I, s. 255, błędnie podaje datę katastrofy 1663 (po-
prawnie natomiast na s. 214) i podobnie błędnie
E. Małachowicz, Średniowieczne budowle jednoji-
larowe na Śląsku, Wrocław 1973, s. 61 (Prace Nau-
kowe Instytutu Historii Architektury, Sztuki i Tech-
niki Politechniki Wrocławskiej, nr 7. Monografie 6).

5 Miedzioryty: Wincklera 1737, Schleucna 1741 i
rysunki Wernhera ok. 1750 — omówione w rozdziale

II. Błędne jest więc twierdzenie Burgemeistra,
op. cit., I, s. 255, a za nim Małachowicza,
op. cit., s. 61, że wieżyczki nie odbudowano.

6 F. G. A. Weis s, Chronik der Stadt Breslau von
der dltesten bis zur neuesten Zeit, Breslau 1888,
s. 1083.

7 Weiss, op. cit., s. 1077; Burgemeister, III,
s. 212.