Muzeum Narodowe <Breslau> [Hrsg.]; Muzeum Śla̜skie <Breslau> [Hrsg.]: Roczniki Sztuki Śląskiej (14.1986)

ROMUALD NOWAK (Wrocław)

ZAPOMNIANE MALOWIDŁA FRESKOWE MICHAŁA WILLMANNA
W PAŁACU OPACKIM W LUBIĄŻU

I. Stan badań. II. Treści dekoracji malarskich w pałacu opackim. 1. Plafon -efektarza letniego. 2. Pla-
fon pokoju gościnnego. 3. Plafon sali na pierwszym piętrze. 4. Problem autorstwa programu treściowego. III.
Forma dekoracji malarskich w pałacu opackim. IV. Problem autorstwa malowideł, i. Monumentalne malar-
stwo Willmana. 2. Udział Liski w realizacji fresków. 3. Czas powstania fresków w pałacu opackim.

I. STAN BADAŃ

W 1971 r., przy okazji prowadzenia kom-
pleksowych prac adaptacyjnych, w kilku po-
mieszczeniach pałacu opackiego w Lubiążu, od-
słonięto, reprezentujące wysoką klasę artys-
tyczną, siedemnastowieczne polichromie. Pod
koniec XIX wieku zostały one przesłonięte
drewnianymi stropami i dzięki temu dotrwały
do naszych czasów niemal w pierwotnym sta-
nie, a przeprowadzona w latach 1972—1974
konserwacja ograniczyła się tylko do oczysz-
czeń 1. Przedmiotem analiz w tej pracy 2 będą
najlepiej zachowane, jednorodne stylowo, fres-
ki z wielkiego refektarza letniego, pokoju go-
ścinnego i pokoju na pierwszym piętrze. Fakt,
iż malowidła te od 1898 r., kiedy to sale po-
dzielono na mniejsze pomieszczenia, a pod skle-
pieniami założono drewniane stropy, były nie-
widoczne, spowodował, że nikt nie interesował
się nimi bliżej. Jedyne zachowane źródła, któ-
re wzmiankują zresztą tylko malowidła jadalni
opata, to kronika opactwa lubiąskiego Historia
domestica Lubensis z 1739 r. oraz rękopis
osiemnastowiecznego podróżnika J. P. Cerro-
niego. Kronika wspomina o fresku przy okazji

1 Dokumentacja i konserwacja malarstwa, rzeźby
i rzemiosła artystycznego w województwach jelenio-
górskim, legnickim, wałbrzyskim, zorocławskim, „Rocz-
niki Sztuki Śląskiej", XIII (1983), s. 139—140.

2 Rozprawa ta jest skróconą i zmienioną wersją
pracy magisterskiej pt. Barokowe malowidła w wiel-
kim refektarzu i pokoju gościnnym w pałacu opackim
w Lubiążu, napisanej w 1981 r. na Uniwersytecie
Wrocławskim pod kierunkiem prof. Mieczysława Zla-
ta, któremu serdecznie dziękuję za pomoc i istotne
wskazówki. Dziękuję także p. dr Bożenie Steinborn
i p. mgr. Markowi Pierzchale za wnikliwe i cenne
uwagi.

wyliczania zasług Willmanna dla cystersów lu-
biąskich: et inter alia Singulari cura elaborati
dies Creationis, et ejectio Adormi ex Paradiso,
nec non formi Refectorij Abbatialis in jres-
co...3. Traktowany jako tekst źródłowy, pocho-
dzący z 1799 r., rękopis Cerroniego wspomina
o namalowanych przez Willmanna al fresco fi-
gurach mitologicznych i olejnych pejzażachi.

Wzmianki te wykorzystali badacze twórczo-
ści Willmanna. Powołując się na informację z
Historia domestica Lubensis Klossowski —
autor pierwszej monografii Willmanna ■—
stwierdził, iż artysta za opata Baltazara Nitsche
malował niektóre sklepienia w pomieszczeniach
pałacu opackiego3. Z kolei Kloss °, powołując
się na przekaz Cerroniego, także powiązał fres-
ki wielkiego refektarza ze „śląskim Rubensem"
datując je na ok. 1690 r. i techniką fotomontażu
uzyskał całościowe ujęcie centralnego plafonu.
Ten sam autor dokonał identyfikacji głównych
bohaterów plafonu oraz, uznając za wzór te-
matu freski Piętro da Cortony z Sala di Vene-
re w Palazzo Pitti we Florencji, określił pre-
zentowane w Lubiążu przedstawienie jako
Triumf bohatera cnót. Pozostałe medaliony
okalające fresk miały natomiast, według niego,

5 Historia domestica Lubensis..., rkps w Bibliotece
Uniwersyteckiej we Wrocławiu, nr inw. fol. IV. 209,
s. 104.

1 J. P. Cerroni, Lebenslauf des Mahlers Michael
Willmann mitgeteilt nom Praelaten von Leubus in
Schlesien 1799..., rkps w archiwum w Brnie, cyt. wg:
E. Kloss, Michael Willmann, Breslau 1934, s. 160.

5E. Klossowski, Michael Willmann, Breslau
1902, s. 27.

8 Kloss, op. cit., s. 109—111.

13 — Roczniki sztuki śląskiej