DOI Artikel:
Wrabec, Jan: Zbigniew Hornung (1903-1981)
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.13736#0015
ZBIGNIEW HORNUNG
(1903—1981)
Profesor Zbigniew Hornung zmarł 22 sierpnia
1981 r. Z korytarzy Muzeum Narodowego zniknęła
bezpowrotnie charakterystyczna sylwetka poruszająca
się z wolna o lasce, w długim, zapiętym pod szyją
płaszczu. Gromadzone przez długie lata w jego po-
koju książki i obrazy — zgodnie z wolą Zmarłego —
przekazano do Ossolineum i do biblioteki muzealnej.
Z Muzeum Narodowym we Wrocławiu był zmarły
Profesor związany wieloma więzami. Tutaj w trud-
nych latach 1950—1952 pełnił funkcje zastępcy Je-
rzego Giittlera, pierwszego dyrektora ówczesnego Mu-
zeum Śląskiego. Tutaj też, po powrocie do Wrocła-
wia z Torunia w 1959 r., sam objął stanowisko dy-
rektora, pełniąc tę funkcję do roku 1962. Okres, w
którym przyszło mu pracować w Muzeum (częściowo
u boku Jerzego Giittlera, dawnego kolegi z lwow-
skiej katedry prof. Podlachy), w niezmiernie znisz-
czonym wojną Wrocławiu, był to czas porządkowa-
nia zbiorów pochodzących z odległych od siebie źró-
deł, poszukiwania nowych oraz wytyczania głównych
kierunków ich gromadzenia. Główny trzon stanowiła
sztuka śląska: rzeźba, malarstwo i rzemiosło artys-
tyczne z różnych okresów oraz zbiory malarstwa i
pamiątek historycznych, pochodzące z muzeów lwow-
skich. Jako dyrektor — stosownie do swoich zainte-
resowań naukowych ■— powołał prof. Hornung do
istnienia Dział Śląskiej Sztuki Nowożytnej, w którym
znalazł się m. in. cenny zespół rzeźb i snycerki z
dawnego opactwa Cystersów w Lubiążu, kolekcja
obrazów Michała Willmanna i renesansowe epitafia
śląskie. W Muzeum Śląskim przez długie lata odby-
wały się prowadzone przez prof. Hornunga seminaria
dla studentów Uniwersytetu Wrocławskiego. Nieje-
den z ich uczestników pozostał tam potem na stałe,
jako pracownik. Profesor dbał o to, ażeby podejmo-
wane przez młodych adeptów historii sztuki prace
seminaryjne i magisterskie wiązały się ze Śląskiem
lub malarstwem lwowskim zgromadzonym w Muze-
um. Zależało mu bardzo na dalszej kontynuacji tych
opracowań. W Muzeum wreszcie mieszkał przez dłu-
gie lata. W pokoju z widokiem na Wzgórze Polskie
i stawek, jaki powstał przed nim z dawnej fosy miej-
skiej, napisane zostały jego ostatnie artykuły i książ-
ki. Pod koniec życia nie wychodził z niego zbyt czę-
sto. Tu przeżywał swe zmartwienia i troski, jakich
nie szczędziła mu starość, a jednocześnie czuł się
bezpieczniejszy dzięki obecności grona ofiarnych, ży-
czliwych mu osób wśród pracowników Muzeum. Po-
średnio prof. Hornungowi wrocławskie Muzeum za-
wdzięcza wreszcie możliwość otwarcia nowego działu,
w którym eksponowana jest Panorama Racławic-
ka. On to bowiem właśnie uratował w 1944 r. we
Lwowie płótno przed zniszczeniem po zbombardo-
waniu pawilonu. Wcześniej jeszcze wywiózł do Lwo-
wa ciężarówkami bezcenne wyposażenie zamku Ko-
niecpolskich w Podhorcach.
Do pełnienia kierowniczych funkcji w muzeum
wrocławskim był Profesor odpowiednio przygotowa-
ny. Podczas wojny, przez 5 lat z górą pracował we
Lwowie, w Państwowej Galerii Obrazów, kolejno
jako kierownik działu malarstwa, następnie urzęd-
nik, a wreszcie wicedyrektor.
Źródłem ukierunkowania aktywności życiowej
prof. Hornunga były dwa główne nurty tradycji,
która ukształtowała jego osobowość. Jeden to inte-
lektualne tradycje galicyjskie, związane z wiedeńską
szkołą historii sztuki; drugi zaś to patriotyczne wy-
chowanie wyniesione z domu rodzinnego, umocnione
w latach rodzącej się niepodległości.
Zbigniew Hornung urodził się we Lwowie 23 sty-
cznia 1903 r. Jego ojciec, Karol — doktor medycy-
ny — był początkowo nauczycielem szkoły realnej.
W odrodzonej Polsce został lekarzem W. P. w ran-
dze pułkownika. Młodość przyszłego Profesora była
ściśle związana z rodzinnym miastem. Tutaj zdał ma-
turę w IV. Gimnazjum im. Jana Długosza. Bronił też
Lwowa z bronią w ręku jako harcerz w 1920 r. Krót-
ko potem zgłosił się ochotniczo do wojska, ale żoł-
nierska kariera zakończyła się dlań czerwonką. Stu-
dia odbył także we Lwowie na Uniwersytecie im.
Jana Kazimierza. Ukończył je w 1927 r., ale jeszcze
przez dwa lata pozostawał związany z Katedrą His-
torii Sztuki jako asystent, przygotowując rozprawę
doktorską o Stanisławie Stroińskim. Następne 10 lat
w życiu Zbigniewa Hornunga to działalność okręgo-
wego konserwatora zabytków, która oprócz woje-
wództwa lwowskiego obejmowała swym zasięgiem
również stanisławowskie i tarnopolskie. Okres ten
kończy wybuch wojny w 1939 r. Po wojnie musi
opuścić Lwów udając się w 1946 r. transportem re-
patriacyjnym do Warszawy, gdzie obejmuje funkcje
kierownika Centralnego Biura Inwentaryzacji Zabyt-
ków. „Ruchliwy, pełen inicjatywy, inteligentny ba-
dacz" — jak pisze o Nim wówczas Adam Bochnak —
prowadzi również w stolicy ożywioną działalność
społeczną w Komisji Historii Sztuki i Kultury War-
szawskiego Towarzystwa Naukowego i w zarządzie
oddziału Związku Historyków Sztuki i Kultury.
W 1949 r. na wezwanie prof. Podlachy przyjeżdża
do Wrocławia. Pociąga Go przede wszystkim możli-
wość pracy naukowej na tutejszym uniwersytecie,
gdzie jego „ukochany Mistrz" był organizatrem Ka-
2 — Roczniki sztuki śląskiej
(1903—1981)
Profesor Zbigniew Hornung zmarł 22 sierpnia
1981 r. Z korytarzy Muzeum Narodowego zniknęła
bezpowrotnie charakterystyczna sylwetka poruszająca
się z wolna o lasce, w długim, zapiętym pod szyją
płaszczu. Gromadzone przez długie lata w jego po-
koju książki i obrazy — zgodnie z wolą Zmarłego —
przekazano do Ossolineum i do biblioteki muzealnej.
Z Muzeum Narodowym we Wrocławiu był zmarły
Profesor związany wieloma więzami. Tutaj w trud-
nych latach 1950—1952 pełnił funkcje zastępcy Je-
rzego Giittlera, pierwszego dyrektora ówczesnego Mu-
zeum Śląskiego. Tutaj też, po powrocie do Wrocła-
wia z Torunia w 1959 r., sam objął stanowisko dy-
rektora, pełniąc tę funkcję do roku 1962. Okres, w
którym przyszło mu pracować w Muzeum (częściowo
u boku Jerzego Giittlera, dawnego kolegi z lwow-
skiej katedry prof. Podlachy), w niezmiernie znisz-
czonym wojną Wrocławiu, był to czas porządkowa-
nia zbiorów pochodzących z odległych od siebie źró-
deł, poszukiwania nowych oraz wytyczania głównych
kierunków ich gromadzenia. Główny trzon stanowiła
sztuka śląska: rzeźba, malarstwo i rzemiosło artys-
tyczne z różnych okresów oraz zbiory malarstwa i
pamiątek historycznych, pochodzące z muzeów lwow-
skich. Jako dyrektor — stosownie do swoich zainte-
resowań naukowych ■— powołał prof. Hornung do
istnienia Dział Śląskiej Sztuki Nowożytnej, w którym
znalazł się m. in. cenny zespół rzeźb i snycerki z
dawnego opactwa Cystersów w Lubiążu, kolekcja
obrazów Michała Willmanna i renesansowe epitafia
śląskie. W Muzeum Śląskim przez długie lata odby-
wały się prowadzone przez prof. Hornunga seminaria
dla studentów Uniwersytetu Wrocławskiego. Nieje-
den z ich uczestników pozostał tam potem na stałe,
jako pracownik. Profesor dbał o to, ażeby podejmo-
wane przez młodych adeptów historii sztuki prace
seminaryjne i magisterskie wiązały się ze Śląskiem
lub malarstwem lwowskim zgromadzonym w Muze-
um. Zależało mu bardzo na dalszej kontynuacji tych
opracowań. W Muzeum wreszcie mieszkał przez dłu-
gie lata. W pokoju z widokiem na Wzgórze Polskie
i stawek, jaki powstał przed nim z dawnej fosy miej-
skiej, napisane zostały jego ostatnie artykuły i książ-
ki. Pod koniec życia nie wychodził z niego zbyt czę-
sto. Tu przeżywał swe zmartwienia i troski, jakich
nie szczędziła mu starość, a jednocześnie czuł się
bezpieczniejszy dzięki obecności grona ofiarnych, ży-
czliwych mu osób wśród pracowników Muzeum. Po-
średnio prof. Hornungowi wrocławskie Muzeum za-
wdzięcza wreszcie możliwość otwarcia nowego działu,
w którym eksponowana jest Panorama Racławic-
ka. On to bowiem właśnie uratował w 1944 r. we
Lwowie płótno przed zniszczeniem po zbombardo-
waniu pawilonu. Wcześniej jeszcze wywiózł do Lwo-
wa ciężarówkami bezcenne wyposażenie zamku Ko-
niecpolskich w Podhorcach.
Do pełnienia kierowniczych funkcji w muzeum
wrocławskim był Profesor odpowiednio przygotowa-
ny. Podczas wojny, przez 5 lat z górą pracował we
Lwowie, w Państwowej Galerii Obrazów, kolejno
jako kierownik działu malarstwa, następnie urzęd-
nik, a wreszcie wicedyrektor.
Źródłem ukierunkowania aktywności życiowej
prof. Hornunga były dwa główne nurty tradycji,
która ukształtowała jego osobowość. Jeden to inte-
lektualne tradycje galicyjskie, związane z wiedeńską
szkołą historii sztuki; drugi zaś to patriotyczne wy-
chowanie wyniesione z domu rodzinnego, umocnione
w latach rodzącej się niepodległości.
Zbigniew Hornung urodził się we Lwowie 23 sty-
cznia 1903 r. Jego ojciec, Karol — doktor medycy-
ny — był początkowo nauczycielem szkoły realnej.
W odrodzonej Polsce został lekarzem W. P. w ran-
dze pułkownika. Młodość przyszłego Profesora była
ściśle związana z rodzinnym miastem. Tutaj zdał ma-
turę w IV. Gimnazjum im. Jana Długosza. Bronił też
Lwowa z bronią w ręku jako harcerz w 1920 r. Krót-
ko potem zgłosił się ochotniczo do wojska, ale żoł-
nierska kariera zakończyła się dlań czerwonką. Stu-
dia odbył także we Lwowie na Uniwersytecie im.
Jana Kazimierza. Ukończył je w 1927 r., ale jeszcze
przez dwa lata pozostawał związany z Katedrą His-
torii Sztuki jako asystent, przygotowując rozprawę
doktorską o Stanisławie Stroińskim. Następne 10 lat
w życiu Zbigniewa Hornunga to działalność okręgo-
wego konserwatora zabytków, która oprócz woje-
wództwa lwowskiego obejmowała swym zasięgiem
również stanisławowskie i tarnopolskie. Okres ten
kończy wybuch wojny w 1939 r. Po wojnie musi
opuścić Lwów udając się w 1946 r. transportem re-
patriacyjnym do Warszawy, gdzie obejmuje funkcje
kierownika Centralnego Biura Inwentaryzacji Zabyt-
ków. „Ruchliwy, pełen inicjatywy, inteligentny ba-
dacz" — jak pisze o Nim wówczas Adam Bochnak —
prowadzi również w stolicy ożywioną działalność
społeczną w Komisji Historii Sztuki i Kultury War-
szawskiego Towarzystwa Naukowego i w zarządzie
oddziału Związku Historyków Sztuki i Kultury.
W 1949 r. na wezwanie prof. Podlachy przyjeżdża
do Wrocławia. Pociąga Go przede wszystkim możli-
wość pracy naukowej na tutejszym uniwersytecie,
gdzie jego „ukochany Mistrz" był organizatrem Ka-
2 — Roczniki sztuki śląskiej