Muzeum Narodowe <Breslau> [Hrsg.]; Muzeum Śla̜skie <Breslau> [Hrsg.]: Roczniki Sztuki Śląskiej (14.1986)

MISCELLANEA

ELŻBIETA KAL (Lęh rk)

UWAGI O IKONOGRAFII I GENEZIE FORMALNEJ OBRAZU
ŚWIĘTEJ ANNY SAMOTRZECIEJ ZE STRZEGOMIA *

I. Ikonografia obrazu Świętej Anny Samotrze- zania intymnego kontaktu Marii i Dzieciątka

ciej ze Strzegomia jest problemem zasługują- i swobodnej pozy Chrystusa interpretowanej

cym na szczególną uwagę badacza, jednak w jako moment zabawy4. Takie odczytanie treści

literaturze przedmiotu brakuje dotąd całościo- dzieła nie jest wystarczające. Frontalne usytu-

wej interpretacji, kontrowersje wzbudzają też owanie świętej, tron, na którym siedzi, hierar-

poszczególne motywy-składniki przedstawienia, chizacja w obrębie grupy figuralnej, czy wresz-

Według Kleinschmidta motywem przewodnim cie sposób ukazania przedmiotów trzymanych

przedstawień św. Anny i konkretnie tego ob- przez postacie decydują o prezentacyjnym cha-

razu jest szczególna rola św. Anny jako matki rakterze całości kompozycji. Przymilność Dzie-

Marii — rodzicielki Chrystusa *. J. Szelągów- ciątka, układ jego ciała i inne elementy przed-

ski opierając się na kombinacji liczbowej i geo- stawienia przyporządkowane są określonej

metrycznej analizie kompozycji odczytał w niej funkcji nadrzędnej. Stosunkowo dużych roz-

wyobrażenie Jeruzalem Niebieskiego 2 i stwier- miarów zawiniątko i ptak w ręce Chrystusa

dził, że przestrzeń w obrazie wyznacza nie tron oraz różaniec czy raczej korale św. Anny są

lecz komnata z wstawioną doń ławą, na której szczególnie wyeksponowane, wręcz demonstra-

zasiada święta3. Badacze niemieccy dość jed- cyjnie prezentowane w wyciągniętych w bok

nostronnie zwracali uwagę na takie cechy dzie- dłoniach.

la, jak Hryzm i rodzajowość wynikające z uka- W związku z tym wyświetlenia wymaga kwe-

"... . „ stia terminologii i znaczenia atrybutu Chrystu-

* Tekst niniejszy zawiera fragmenty pracy magis- °

terskiej opisanej w 1982 r. pod kierunkiem doc. dra sa- W literaturze istnieją dotąd tylko lakomcz-

hab. J. Kębłowskiego (mps w Katedrze Historii Sztu- ne i nie przeprowadzone do końca próby jego

ki Uniwersytetu Wrocławskiego). Dziękuję p. dr interpretacji. A. Ziomecka wskazując na ter-

A. Ziomeckiej za pomoc w powstaniu tego artykułu, mmologfczhą i znaczeniową niejasność przed-

1 B. Klein schmidt, Die heilige Anna. Diis- . , , u i i i
seldorf 1930 s. 222 n. miotu uznała go za symbol pokarmu euchary-

2 J. Szelągowski, Die geometrische Kompo- stycznego i ofiary Chrystusa3. Wcześniej R.
sitionsstruktur der hl. Anna Selbdritt aus dem Strie- ---------

gauer Karmeliterkloster, [W:] Die Parler und der * C. Buchwald, Einige Ilauptwerke der Kirch-

schone Stil 1350—1400. Europdische Kunst unter den lichen Malerei und Bildhauerei des Mittelalters, Bre-

Luxemburgen, Resultatband zur Ausstellung des slau 1920, s. 6; R. Ernst, Beitriige zur Kenntnis

Schnutgen-Museums in der Kunsthalle Koln, Koln der Tafelmalerei Bohmens im 14. und Anfang des 15.

1980, s. 45. Jahrhunderts, Prag 1912, s. 15; J. J u n g n i t z, Zwei

8 Charakter i zawartość treściowa dzieła przeczą Tafelbilder aus der Bóhmischen Malerschule des 14.

tym twierdzeniom. Siedzisko owo łączy się dość ściśle Jahrhunderts im Brcslauer Diózesanmuseum, „Schle-

z wznoszącą się istotnie na kształt ściany („Wand- siens Vorzeit in Bild und Schrift", Bd 5 (1909), s. 75;

gestaltung") konstrukcją. Przykładów podobnych roz- F. Landsberger, Ein Kapitel Schlesischer Ma-

wiązań jest wiele, por. np. obraz Święta Cecylia flo- lerei, [w:] Die Kunst in Schlesien, Berlin 1927, s. 203;

renckiego Mistrza Sw. Cecylii (ok. 1307, Florencja, E. Kloss, Schlesische Kunst des Mittelalters auj

Uffizi), trony w miniaturach: A. Beauneveu z Psał- der Ausstellung Breslau-Scheitnig, „Cicerone", 18

terza Jana de Berry (Paryż, Bibliotheąuc Nationale), (1926), s. 603.

wizerunek monarchy z Livre de la Masse (Paryż, Bi- 5 Die Parler und der schóne Stil 1350—1400... Ein

bliotheqUe Nati0nale fr- 615, fol. 13) i in. Ponadto Handbuch zur Ausstellung des Schnutgen-Museums

przedstawienie św. Anny na tronie ma chyba dosta- in der Kunsthalle Koln, Bd 2, Koln 1978, s. 506

teczne uzasadnienie. (oprać. A. Ziomecka).

9 - Roczlliki sztuki śląskiej