DOI Artikel:
Miscellanea
DOI Artikel:Żydowicz, Małgorzata: Kaplica Loretańska w kościele pocysterskim w Lubiążu
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.13736#0231
MAŁGORZATA ŻYDOWICZ (Wrocław)
KAPLICA LORETAŃSKA W KOŚCIELE POCYSTERSKIM V/
LUBIĄŻU *
Historiografia naszej kultury i sztuki nie no-
tuje syntetycznej pracy na temat polskich ka-
plic loretańskichł, podobnej czeskiej publika-
cji J. Bukovskiego2; w której autor, po scha-
rakteryzowaniu wzoru z Loreto, dokładnie
opisuje znane mu czeskie kaplice loretańskie,
dokonując ich systematyki pod względem zor-
ganizowania przestrzennego i rozwiązania archi-
tektonicznego, kompozycji ścian wewnętrznych
i zewnętrznych, wyposażenia oraz wartości ar-
tystycznych. W literaturze polskiej istnieje je-
dynie wykaz tej grupy zabytków i zebrano sta-
ropolskie piśmiennictwo dotyczące tej proble-
matyki 3. Dotychczas tylko dwa obiekty docze-
kały się wyczerpujących opracowań, zawiera-
jących wyniki badań nad ich historią, wartoś-
ciami artystycznymi i wymową ikonograficz-
* Artykuł ten stanowi skrót pracy magisterskiej,
pisanej w Katedrze Historii Sztuki Uniwersytetu
Wrocławskiego pod kierunkiem prof. dr. hab. M. Zla-
ta.
1 Termin „kaplica loretańska" określa niewielką
budowlę połączoną z kościołem, poświęconą kultowi
Matki Boskiej Loretańskiej. W przypadku, gdy kształt
budowli nawiązuje do Casa Santa w Loreto tylko wy-
strojem architektonicznym elewacji — nie kopiując
samego układu wolnostającego domku z obudową —
termin ten wydaje się adekwatny do funkcji takiej
budowli.
2 J. Bukovsky, Le type de construction de la
Chapelle de Loreto dans l'architecture du baroąue de
Bohemę, „Historica", XV (1968), s. 65—122.
3 Wykaz kaplic sporządził E. Nowakowski, O
cudownych obrazach w Polsce Przenajświętszej Matki
Bożej. Wiadomości historyczne, bibliograficzne i iko-
nograficzne, Kraków 1902. Na s. 838 zestawił „Lorety
w Polsce" wymieniając 20 zabytków. Piśmiennictwo
staropolskie o tej tematyce zebrał K. Estreicher,
Bibliografia polska, t. XXI. Kraków 1906, s. 409 —
podając noty bibliograficzne pozycji tematem nie og-
raniczających się tylko do obszaru Polski. Zestawie-
nie to uzupełnia S. M i c h a 1 c z u k, Domek loretań-
ski w Gołębiu, [w:] Treści dzieła sztuki, Warszawa
1969, s. 153.
ną: w Warszawie 4 i w Gołębiu 5. Śląskie kapli-
ce loretańskie wymienia K. Kalinowski0 cha-
rakteryzując przyczyny przeniesienia tego
typu budowli kultowej na Śląsk. T Chrzanow-
ski 7 uzupełnia powyższe uwagi opisem Ka-
plicy Loretańskiej w Głogówku. K. Kalinowski
jest także autorem prac poświęconych klaszto-
rowi lubiąskiemu8, w których zawarte są
wzmianki o przykościelnej Kaplicy Loretań-
skiej. Znane są pozycje literatury dewocyjnej
z zakresu kultu maryjnego, ale dotyczą one
wyłącznie Domku w Loreto9. Nasze encyklo-
pedie kościelne nie wspominają o kaplicach
polskich 10, nie pisze o nich również M. Skrud-
likn. Zjawisko powstania i rozpowszechnienia
4 Zabytek warszawski stał się przedmiotem badań
dwóch autorów nie znanych mi bliżej prac magister-
skich. Wspomina o nich M i c h a 1 c z u k, op. cit,
s. 153.
5 Michalczuk, op. cit., s. 153—171.
* K. Kalinowski, Architektura doby baroku na
Śląsku, Warszawa 1977, s. 207, 208.
7 T. Chrzanowski, Głogówek, Wrocław 1977,
s. 101—109.
8 K. Kalinowski, Lubiąż, Wrocław 1970, s. 88—
91; tenże, Barokowe opactwo cysterskie w Lubiążu,
Poznań 1960 (Zeszyty Naukowe UAM, Historia sztuki,
2), s. 80—158.
= Historia o Domku Loretańskim Matki Boskiej
i o Jego cudownym przeniesieniu z rękopisu Jana
Przybylskiego (z początku 2 połowy XVIII w.) do dru-
ku podana przez I.C.R., Bochnia 1885; S. U 1 a n e c k i,
Domek Dziewicy w Nazaret i Loreto, Warszawa 1862;
W. G a r r a 11, Loretto Nowe Nazaret, Lille 1893 prze-
kład X. R. Rembielińskiego); O. Andrzej, fran-
ciszkanin, Do??iek Sw. Rodziny 10 Loreto, Czerniowce
1908.
10 Encyklopedia Kościelna... pod red. X. M. No-
wodworskiego, Warszawa, t. XII, 1879, s. 314—316;
Podręczna Encyklopedia Kościelna, Warszawa, t.
XXIII—XXIV, 1911, s. 404. Obie encyklopedie poda-
ją wybór bibliografii polskiej i obcej, dotyczącej Ca-
sa Santa w Loreto.
11 M. Skrudlik, Królowa Korony Polskiej. Szki-
ce z historii malarstwa i kultu Bogarodzicy id Polsce,
Lwów 1930.
KAPLICA LORETAŃSKA W KOŚCIELE POCYSTERSKIM V/
LUBIĄŻU *
Historiografia naszej kultury i sztuki nie no-
tuje syntetycznej pracy na temat polskich ka-
plic loretańskichł, podobnej czeskiej publika-
cji J. Bukovskiego2; w której autor, po scha-
rakteryzowaniu wzoru z Loreto, dokładnie
opisuje znane mu czeskie kaplice loretańskie,
dokonując ich systematyki pod względem zor-
ganizowania przestrzennego i rozwiązania archi-
tektonicznego, kompozycji ścian wewnętrznych
i zewnętrznych, wyposażenia oraz wartości ar-
tystycznych. W literaturze polskiej istnieje je-
dynie wykaz tej grupy zabytków i zebrano sta-
ropolskie piśmiennictwo dotyczące tej proble-
matyki 3. Dotychczas tylko dwa obiekty docze-
kały się wyczerpujących opracowań, zawiera-
jących wyniki badań nad ich historią, wartoś-
ciami artystycznymi i wymową ikonograficz-
* Artykuł ten stanowi skrót pracy magisterskiej,
pisanej w Katedrze Historii Sztuki Uniwersytetu
Wrocławskiego pod kierunkiem prof. dr. hab. M. Zla-
ta.
1 Termin „kaplica loretańska" określa niewielką
budowlę połączoną z kościołem, poświęconą kultowi
Matki Boskiej Loretańskiej. W przypadku, gdy kształt
budowli nawiązuje do Casa Santa w Loreto tylko wy-
strojem architektonicznym elewacji — nie kopiując
samego układu wolnostającego domku z obudową —
termin ten wydaje się adekwatny do funkcji takiej
budowli.
2 J. Bukovsky, Le type de construction de la
Chapelle de Loreto dans l'architecture du baroąue de
Bohemę, „Historica", XV (1968), s. 65—122.
3 Wykaz kaplic sporządził E. Nowakowski, O
cudownych obrazach w Polsce Przenajświętszej Matki
Bożej. Wiadomości historyczne, bibliograficzne i iko-
nograficzne, Kraków 1902. Na s. 838 zestawił „Lorety
w Polsce" wymieniając 20 zabytków. Piśmiennictwo
staropolskie o tej tematyce zebrał K. Estreicher,
Bibliografia polska, t. XXI. Kraków 1906, s. 409 —
podając noty bibliograficzne pozycji tematem nie og-
raniczających się tylko do obszaru Polski. Zestawie-
nie to uzupełnia S. M i c h a 1 c z u k, Domek loretań-
ski w Gołębiu, [w:] Treści dzieła sztuki, Warszawa
1969, s. 153.
ną: w Warszawie 4 i w Gołębiu 5. Śląskie kapli-
ce loretańskie wymienia K. Kalinowski0 cha-
rakteryzując przyczyny przeniesienia tego
typu budowli kultowej na Śląsk. T Chrzanow-
ski 7 uzupełnia powyższe uwagi opisem Ka-
plicy Loretańskiej w Głogówku. K. Kalinowski
jest także autorem prac poświęconych klaszto-
rowi lubiąskiemu8, w których zawarte są
wzmianki o przykościelnej Kaplicy Loretań-
skiej. Znane są pozycje literatury dewocyjnej
z zakresu kultu maryjnego, ale dotyczą one
wyłącznie Domku w Loreto9. Nasze encyklo-
pedie kościelne nie wspominają o kaplicach
polskich 10, nie pisze o nich również M. Skrud-
likn. Zjawisko powstania i rozpowszechnienia
4 Zabytek warszawski stał się przedmiotem badań
dwóch autorów nie znanych mi bliżej prac magister-
skich. Wspomina o nich M i c h a 1 c z u k, op. cit,
s. 153.
5 Michalczuk, op. cit., s. 153—171.
* K. Kalinowski, Architektura doby baroku na
Śląsku, Warszawa 1977, s. 207, 208.
7 T. Chrzanowski, Głogówek, Wrocław 1977,
s. 101—109.
8 K. Kalinowski, Lubiąż, Wrocław 1970, s. 88—
91; tenże, Barokowe opactwo cysterskie w Lubiążu,
Poznań 1960 (Zeszyty Naukowe UAM, Historia sztuki,
2), s. 80—158.
= Historia o Domku Loretańskim Matki Boskiej
i o Jego cudownym przeniesieniu z rękopisu Jana
Przybylskiego (z początku 2 połowy XVIII w.) do dru-
ku podana przez I.C.R., Bochnia 1885; S. U 1 a n e c k i,
Domek Dziewicy w Nazaret i Loreto, Warszawa 1862;
W. G a r r a 11, Loretto Nowe Nazaret, Lille 1893 prze-
kład X. R. Rembielińskiego); O. Andrzej, fran-
ciszkanin, Do??iek Sw. Rodziny 10 Loreto, Czerniowce
1908.
10 Encyklopedia Kościelna... pod red. X. M. No-
wodworskiego, Warszawa, t. XII, 1879, s. 314—316;
Podręczna Encyklopedia Kościelna, Warszawa, t.
XXIII—XXIV, 1911, s. 404. Obie encyklopedie poda-
ją wybór bibliografii polskiej i obcej, dotyczącej Ca-
sa Santa w Loreto.
11 M. Skrudlik, Królowa Korony Polskiej. Szki-
ce z historii malarstwa i kultu Bogarodzicy id Polsce,
Lwów 1930.