Muzeum Narodowe <Breslau> [Hrsg.]; Muzeum Śla̜skie <Breslau> [Hrsg.]: Roczniki Sztuki Śląskiej (14.1986)

154

Małgorzata Żydowicz

Przybyli oni na Śląsk za biskupa M. Gerst-
raanna i osiedlili się w Opolu i Wrocławiu,
gdzie biskup powierzył im kaznodziejstwo w
katedrze. Na tym zakonie oparł się również
w przeprowadzaniu katolickiej reformy na
Śląsku w 1 połowie XVII w. biskup S. Rostock.
W latach siedemdziesiątych XVII w. wymarła
protestancka linia Piastów śląskich; księstwa
legnickie, brzeskie i wołowskie przeszły pod
bezpośrednią władzę cesarza Leopolda I. Re-
presje wobec miejscowej, przeważnie protes-

ny (zwłaszcza św. Józefa) oraz kult męczenni-
ków. Zgodnie z tym programem budowane i
odbudowywane ówcześnie na Śląsku klaszto-
ry — barokowe reprezentacyjne ośrodki kultu
katolickiego oraz centra życia gospodarczego
i kulturalnego: w Głogówku (1629—1636), Hen-
rykowie (1682—1685), Lubiążu (1692—1739) i
Krzeszowie (1774—1792) •— posiadają przy
swoich kościołach klasztornych kaplice lore-
tańskie.

Lubiąska Kaplica Loretańska w miarę wier-

n:

Ml

Y

1. Rzut poziomy Kaplicy Loretańskiej przy kościele pocysterskim w Lubiążu.

tanckiej, arystokracji spowodowały emigrację
tych, którzy nie chcieli odstąpić od swych prze-
konań. Zarekwirowane majątki mocą rozporzą-
dzeń cesarskich nadawane były arystokracji
austriackiej, która, początkowo niepewna swe-
go stanu posiadania, czerpała korzyści z nada-
nych dóbr nie inwestując w nie. Tym tłumaczy
się fakt, że w przeciwieństwie do krajów po-
łudniowej i zachodniej Europy, mecenat artys-
tyczny w ostatniej ćwierci XVII w. na Śląsku
spoczął przede wszystkim w rękach potężnych
opactw cysterskich, od wieków tu istniejących.
Dysponując dochodami z rozległych dóbr kla-
sztornych przystąpiły one do akcji kontrrefor-
macyjnej włączając do niej także sztukę jako
jedną z form masowego oddziaływania. Między
innymi wznowiony został kult Marii ostro
zwalczany przez protestantów, kult św. Rodzi-

nie powtarza wystrój architektoniczny zewnę-
trznej obudowy włoskiego pierwowzoru. Zbu-
dowana jest z cegły i otynkowana; elementy
dekoracyjne, płaskorzeźby i rzeźby, wykonano
z piaskowca. Odmiennie niż w Loreto -— gdzie
Casa Santa mieści się w centrum kościoła —
została usytuowana przy północnym ramieniu
transeptu kościoła klasztornego, oddzielona od
nawy gotyckim portalem i oknami (il. 1, 2).
Zbudowana na planie prostokąta, dłuższym bo-
kiem przylega do transeptu. Posiada jedno
wnętrze nakryte sklepieniem kolebkowym, na
zewnątrz — dachem trójspadowym. Proste
wnętrze nie ma podziałów ścian ani dekoracji.
Jedynie w ścianie wschodniej znajdują się
wnęki (il. 4); środkowa — usytuowana bezpo-
średnio pod oknem, ujęta w opaskowe obra-
mienie przerwane gzymsem, górą zamknięta