Muzeum Narodowe <Breslau> [Hrsg.]; Muzeum Śla̜skie <Breslau> [Hrsg.]: Roczniki Sztuki Śląskiej (14.1986)

1G2

Jan Samek

na naczyniu Bachusa data 1718. Opisane posągi
wykraczają poziomem artystycznym i indywi-
dualnym potraktowaniem ponad przeciętny po-
ziom twórczości z terenu, na którym się znaj-
dują. Dlatego też warto postawić pytanie, kto
mógł wykuć te wybitne dzieła sztuki i poszukać
dla nich analogii. Mimo znacznej odległości u-
wagę skierować tutaj należy na Dolny Śląsk.
Stamtąd bowiem przybywali na graniczne tere-
ny Małopolski wybitni rzeźbiarze, którzy two-
rzyli znakomite dzieła sztuki, np. w kościele
paulinów na Jasnej Górze w Częstochowie.
Zresztą w XVIII stuleciu śląscy artyści dzia-
łali nawet w Krakowie. Spośród plejady rzeź-
biarzy pracujących w tym okresie na Dolnym,
a częściowo i Górnym Śląsku należy zwrócić
uwagę na najwybitniejszych, rzeźby stanowiące
przedmiot naszych rozważań są bowiem wybit-
nymi dziełami sztuki. Do artystów takich na-
leżał Jerzy Leonard Weber, czynny na Śląsku
w czasie od około 1701 do 1732 r. 4 Był on sy-
nem Jana Baltazara, nadwornego rzeźbiarza
księcia von Schwartzenburg we Frankonii, u oj-
ca też nauczył się rzemiosła. W r. 1699 przyjął
obywatelstwo miasta Świdnicy. Najwcześniej-
sze znane datowane dzieła Webera to wykonane
w piaskowcu posągi Jowisza i Herkulesa z r.
1701, które zdobiły taras domu budowniczego
Piotra Gansela w Bolesławcu5. W następnym
roku powstały studnie w ogrodzie klasztornym
w Henrykowie, ozdobione rzeźbionymi personi-
fikacjami czterech żywiołów (il. 4). Z kolei wy-
mienić można współpracę z rzeźbiarzem jezuic-
kim, Janem Riedlem, przy wnętrzu fary świd-
nickiej. W Świdnicy w latach 1704—1708 wy-
konał też mistrz Leonard tzw. niebiańską or-
kiestrę w kościele parafialnym oraz wyrzeźbił
zespół posągów przy filarach nawy głównej
kościoła parafialnego. Z następnych lat pocho-
dzą figury Jana Nepomucena: na moście w Ja-
worze z r. 1711, w Cieplicach z r. 1712 i przy

i Weber posiada obszerną bibliografię, którą po-
daje ostatnie monograficzne opracowanie artysty. Ży-
ciorys artysty oparto na następujących publikacjach:
E. B r a u n, Studien zur schlesischen Barockplastik
[rozdział II: Die kiinstlerische Entwicklung des schweid-
nitzer Bildhauers Georg Leonhard Weber bis 1725],
[w:] Kunst- und Denkmalpflege in Schlesien. 2. Ver-
offentlichung, Breslau—Lissa 1939, s. 118—133; U.
Thieme, F. Becker, Allgemeines Lexikon der
bildenden Kunstler, t. XXXV (1942), s. 115; D. O s-
towska, Jerzy Leonard Weber rzeźbiarz śląski epo-
ki baroku, „Roczniki Sztuki Śląskiej", II (1963), s. 92—
121, tabl. XXXIV—XLIV.

5 Informacje dotyczące twórczości Webera podaję
głównie za Ostowską, op. cit.

ratuszu w Świdnicy z r. 1716. W r. 1716 pow-
stała studnia Atlasa w Świdnicy zaś w r. 1720
figura św. Floriana w tymże mieście.

Z dalszych prac stosunkowo duży zespół, zło-
żony z sześciu posągów, stanowią figury na
dziedzińcu kościoła parafialnego w Bolesław-
cu, powstałe w r. 1723. Zespół ten tworzą po-
sągi: Matki Boskiej, śś. Józefa, Jadwigi Ślą-
skiej, Jana Nepomucena oraz Rocha i Sebastia-
na (il. 3). Jako jedno z ostatnich dzieł mistrza
Jerzego wymienić można wyposażenie rzeźbiar-
skie z lat 1720—1730 kaplicy Bł. Czesława przy
kościele Sw. Wojciecha we Wrocławiu. Z koń-
cowych lat twórczości Webera pochodzą także:
ołtarz Góry Oliwnej (1720—1730) w farze w
Namysłowie oraz figura Matki Boskiej (1725 r.)
w Dusznikach. Ponadto przypisuje się Webero-
wi zespół dziewięciu popiersi portretowych
z lat 1723—1725 w dawnym pałacu opatów
krzeszowskich w Świdnicy, współczesny im por-
tal główny tegoż pałacu i studnię Atlantów na
rynku w Świdnicy z 1732 r.

Jeśli chodzi o charakterystykę twórczości
Webera, podkreślane jest jego zamiłowanie do
gromadzenia akcesoriów i drobiazgowe opraco-
wanie postaci ujętych w swobodnych, dynamicz-
nych pozach, przy pogłębieniu psychologiczne-
go wyrazu modela B. V/ odniesieniu do przed-
stawionych typów męskich zaobserwować moż-
na występowanie postaci o dojrzałych kształ-
tach i atletycznej budowie, z głową o wyrazis-
tych rysach, z krótkimi włosami. Także kobie-
ty przedstawiał Weber jako postacie silnie zbu-
dowane, o pełnych kształtach i nieco pospoli-
tych rysach twarzy. Dość łatwo też rozróżnić
weberowskie putta o pyzatych buziach i za-
dartych noskach 7.

W świetle powyższych spostrzeżeń wydaje
się możliwe wiązanie autorstwa rzeźb z Będzi-
na z osobą Webera. Mieszczą się one dobrze w
jego oeuvre artystycznym, a ze względu na
datę 1718, widniejącą na posągu Bachusa, chro-
nologicznie można by je umieścić po studni
Atlasa w Świdnicy, a przed figurą św. Floria-
na z 1720 r. w tymże mieście. W ten sposób
rzeźby w Będzinie należałyby do dzieł stoją-
cych na granicy pomiędzy przejściowym (ok-
reślenie D. Ostowskiej), a dojrzałym okresem
twórczości rzeźbiarza. Wyraźnie zaobserwować
można pewne związki łączące posąg Bachusa
z Będzina z rzeźbą Neptuna wykonaną w 1702
r. do studni w ogrodzie klasztornym w Henry-

e Ostowska, op. cit., s. 108, 109.
7 Ostowska, op. cit., s. 110.