DOI article:
Miscellanea
DOI article:Krzywka, Łukasz: Treści ideowe gmachu dawnego sejmu śląskiego we Wrocławiu
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.13735#0269
ŁUKASZ KRZYWKA (Wrocław)
TREŚCI IDEOWE GMACHU DAWNEGO SEJMU ŚLĄSKIEGO
WE WROCŁAWIU*
Siedziba Związku Stanów Prowincjonalnych
Prowincji Śląskiej przy Graupenstrasse (obecna
ulica Nowotki) już w chwili ukończenia budowy
okazała się niewystarczająca dla sprawnego funk-
cjonowania parlamentu prowincji, zwłaszcza że
zgodnie z rozporządzeniami królewskimi powinno
się w niej mieścić także archiwum. Dopiero jednak
w 1892 roku zarząd Związku Prowincji postanowił
zakupić posesję przy Gartenstrasse 31, a następnie
przylegającą parcelę nr 32a (obecnie ul. Świerczew-
skiego 72/74), przeznaczając ją pod budowę nowe-
go gmachu sejmowego1. W tym samym roku
zlecono też krajowemu inspektorowi budowlane-
mu (Landesbauinspektor) Bliimnerowi przystąpie-
nie do pracy nad projektem. Architekt swoją pracę
rozpoczął od zapoznania się z budynkami sejmów
krajowych Hanoweru, Brandenburgii i Nadrenii,
a także zwiedzenia takich miast, jak Drezno,
Norymberga, Stuttgart, Strasburg, Augsburg
i Praga — ślady tych podróży są wyraźnie czytelne
w fasadzie siedziby Sejmu Śląskiego. Projektant
zwiedził także zamki Ludwika Bawarskiego. Wed-
le współczesnych relacji na decyzje architekta,
a najpewniej "także jego mocodawców, wpłynęło
głośne wówczas dzieło Corneliusa Gurlitta o baro-
ku niemieckim2.
Projekt został ukończony w styczniu 1893 roku
a następnie przekopiowany i rozesłany do oceny,
która wypadła pozytywnie. Prace budowlane roz-
poczęto w lipcu tego samego roku, ukończono zaś
3 czerwca 1895. W międzyczasie odbył się konkurs
* Arykuł ten jest poprawioną wersją tekstu Treści ideowe
gmachu Naczelnej Organizacji Technicznej (dawnego Sejmu Śląs-
kiego) we Wrocławiu, zamieszczonego w wydanym przez Radę
Wojewódzką NOT do użytku wewnętrznego opracowaniu pt.
Wrocławski Dom Technika. Historia 1893 — 1986, Wrocław 1986,
s. 15-25, 239.
1 H. J u n g, Aus der Baugeschichte des Landhauses, „Schlesien
Volk und Raum", 1938, nr 2, s. 121-123.
2 C. Gurlitt, Geschichte des Barockstiles und des Rococo in
Deutschłand von..., Stuttgart 1889. Por. Jung, op. cii., s. 121.
na zaprojektowanie figuralnej dekoracji fasady,
wygrany przez wrocławskiego rzeźbiarza Chris-
tiana Behrensa (figury atlantów) i jego ucznia
Ernesta Segera („Silesia" nad ryzalitem środko-
wym i sześć głów nad oknami)3. Wyposażanie
wnętrz trwało aż do roku 1898, choć gmach swe
funkcje spełniał już od lutego 1897, a we wrześniu
1896 roku stał się na kilka dni siedzibą odwiedza-
jącej Śląsk rosyjskiej pary carskiej.
* * *
Rozczłonkowanie bryły obecnej siedziby Na-
czelnej Organizacji Technicznej przy ulicy Świer-
czewskiego we Wrocławiu nawiązuje do dyspozy-
cji francuskiego reprezentacyjnego pałacu w typie
miejskiego hotel. Dyspozycja taka, o siedemnasto-
wiecznym rodowodzie, aktualna jeszcze w wieku
XVIII, w początkach wieku XIX nieomal zanika,
odradza się jednak po polowie stulecia4. Nato-
miast wybór dla gmachu Sejmu Śląskiego formy
pałacu uznać można za typowy, pałac odczytywa-
ny był bowiem jako znak potwierdzonego przez
historię legalnego sprawowania władzy5. Założe-
nia takie, często bez ogrodu i włączone w zwartą
zabudowę, zastępują obowiązujący dotąd model
pałacu neorenesansowego, ustawionego bezpośred-
nio przy ulicy. Nawet niewielki, otwarty dziedzi-
niec poprzedzający wejście do budynku pozwalał
na odseparowanie się od narastającego ulicznego
ruchu, stwarzał możliwości recepcji i reprezentacji,
umożliwiał także bardziej plastyczne traktowanie
3 Ibidem, s. 122. Kamieniarkę odkuwała firma kamieniarska
„Zeidler und Wimmel" według modeli wykonanych przez
miejscowych rzeźbiarzy Wilboma i Bóhma na podstawie rysun-
ków Bliimnera. Ta sama firma odkuwała rzeźbę figuralną na
podstawie modeli wykonanych z gipsu przez Behrensa i Segera.
4 J. Skuratowicz, Rezydencje europejskie 2 polowy XIX
wieku, [w:] Tradycja i innowacja, Warszawa 1981, s. 243, 247.
5 Por.: Z. Pa łat, Ikonografia h. Muzeum im. Cesarza Fryde-
ryka III w Poznaniu, [w:] Sztuka XIX wieku w Polsce,
Warszawa 1979, s. 121.
TREŚCI IDEOWE GMACHU DAWNEGO SEJMU ŚLĄSKIEGO
WE WROCŁAWIU*
Siedziba Związku Stanów Prowincjonalnych
Prowincji Śląskiej przy Graupenstrasse (obecna
ulica Nowotki) już w chwili ukończenia budowy
okazała się niewystarczająca dla sprawnego funk-
cjonowania parlamentu prowincji, zwłaszcza że
zgodnie z rozporządzeniami królewskimi powinno
się w niej mieścić także archiwum. Dopiero jednak
w 1892 roku zarząd Związku Prowincji postanowił
zakupić posesję przy Gartenstrasse 31, a następnie
przylegającą parcelę nr 32a (obecnie ul. Świerczew-
skiego 72/74), przeznaczając ją pod budowę nowe-
go gmachu sejmowego1. W tym samym roku
zlecono też krajowemu inspektorowi budowlane-
mu (Landesbauinspektor) Bliimnerowi przystąpie-
nie do pracy nad projektem. Architekt swoją pracę
rozpoczął od zapoznania się z budynkami sejmów
krajowych Hanoweru, Brandenburgii i Nadrenii,
a także zwiedzenia takich miast, jak Drezno,
Norymberga, Stuttgart, Strasburg, Augsburg
i Praga — ślady tych podróży są wyraźnie czytelne
w fasadzie siedziby Sejmu Śląskiego. Projektant
zwiedził także zamki Ludwika Bawarskiego. Wed-
le współczesnych relacji na decyzje architekta,
a najpewniej "także jego mocodawców, wpłynęło
głośne wówczas dzieło Corneliusa Gurlitta o baro-
ku niemieckim2.
Projekt został ukończony w styczniu 1893 roku
a następnie przekopiowany i rozesłany do oceny,
która wypadła pozytywnie. Prace budowlane roz-
poczęto w lipcu tego samego roku, ukończono zaś
3 czerwca 1895. W międzyczasie odbył się konkurs
* Arykuł ten jest poprawioną wersją tekstu Treści ideowe
gmachu Naczelnej Organizacji Technicznej (dawnego Sejmu Śląs-
kiego) we Wrocławiu, zamieszczonego w wydanym przez Radę
Wojewódzką NOT do użytku wewnętrznego opracowaniu pt.
Wrocławski Dom Technika. Historia 1893 — 1986, Wrocław 1986,
s. 15-25, 239.
1 H. J u n g, Aus der Baugeschichte des Landhauses, „Schlesien
Volk und Raum", 1938, nr 2, s. 121-123.
2 C. Gurlitt, Geschichte des Barockstiles und des Rococo in
Deutschłand von..., Stuttgart 1889. Por. Jung, op. cii., s. 121.
na zaprojektowanie figuralnej dekoracji fasady,
wygrany przez wrocławskiego rzeźbiarza Chris-
tiana Behrensa (figury atlantów) i jego ucznia
Ernesta Segera („Silesia" nad ryzalitem środko-
wym i sześć głów nad oknami)3. Wyposażanie
wnętrz trwało aż do roku 1898, choć gmach swe
funkcje spełniał już od lutego 1897, a we wrześniu
1896 roku stał się na kilka dni siedzibą odwiedza-
jącej Śląsk rosyjskiej pary carskiej.
* * *
Rozczłonkowanie bryły obecnej siedziby Na-
czelnej Organizacji Technicznej przy ulicy Świer-
czewskiego we Wrocławiu nawiązuje do dyspozy-
cji francuskiego reprezentacyjnego pałacu w typie
miejskiego hotel. Dyspozycja taka, o siedemnasto-
wiecznym rodowodzie, aktualna jeszcze w wieku
XVIII, w początkach wieku XIX nieomal zanika,
odradza się jednak po polowie stulecia4. Nato-
miast wybór dla gmachu Sejmu Śląskiego formy
pałacu uznać można za typowy, pałac odczytywa-
ny był bowiem jako znak potwierdzonego przez
historię legalnego sprawowania władzy5. Założe-
nia takie, często bez ogrodu i włączone w zwartą
zabudowę, zastępują obowiązujący dotąd model
pałacu neorenesansowego, ustawionego bezpośred-
nio przy ulicy. Nawet niewielki, otwarty dziedzi-
niec poprzedzający wejście do budynku pozwalał
na odseparowanie się od narastającego ulicznego
ruchu, stwarzał możliwości recepcji i reprezentacji,
umożliwiał także bardziej plastyczne traktowanie
3 Ibidem, s. 122. Kamieniarkę odkuwała firma kamieniarska
„Zeidler und Wimmel" według modeli wykonanych przez
miejscowych rzeźbiarzy Wilboma i Bóhma na podstawie rysun-
ków Bliimnera. Ta sama firma odkuwała rzeźbę figuralną na
podstawie modeli wykonanych z gipsu przez Behrensa i Segera.
4 J. Skuratowicz, Rezydencje europejskie 2 polowy XIX
wieku, [w:] Tradycja i innowacja, Warszawa 1981, s. 243, 247.
5 Por.: Z. Pa łat, Ikonografia h. Muzeum im. Cesarza Fryde-
ryka III w Poznaniu, [w:] Sztuka XIX wieku w Polsce,
Warszawa 1979, s. 121.