DOI article:
Ze zbiorów Muzeum Narodowego we Wrocławiu
DOI article:Wybrane nabytki z lat 1982-1990 w zakresie rzemiosła artystycznego XIX i XX wieku
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.13735#0304
170
Ze zbiorów Muzeum Narodowego we Wrocławiu
śmierci Krajewskiego, Stolle rozbudowa) samą hutę i warsztaty
szlifierskie, przerwała pierwsza wojna światowa. Po 1920 r.
rozpoczęła się nowa faza jej działalności. Lata trzydzieste
stanowią szczytowy okres rozwoju huty, która zajmuje wysoką
pozycję w polskim przemyśle szklarskim, wyróżniając się zarów-
no bogatym asortymentem wyrobów, jak i bardzo dobrą jakoś-
cią szkła. W 1944 r. huta została spalona, odbudowana w 1945 r.,
obecnie czynna jest na Białorusi.
Szkła ofiarowane przez Stanisława Szalla, syna byłego kierow-
nika technicznego Huty „Niemen", przedstawiają dwa odmien-
ne rodzaje formowania i zdobienia, charakterystyczne dla tego
okresu produkcji szklarskiej w Europie. Pierwszy rodzaj to
rzeźbiarskie obłe szlify, zdobiące grubościenne naczynie, nawią-
zujące do wyrobów moserowskich, drugi — to lekka dekoracja
rytowana na cienkościennych szkłach w typie szeroko rozpow-
szechnionego „art dćco". P. Banaś, Szkło huty „Niemen",
Muzeum Mazowieckie w Płocku, Płock 1984, il. 108, 128.
Anna Chrzanowska
CERAMIKA
Wazon (il. 6)
Wilhelm Pukali, Bolesławiec, 1902 r.
Kamionka toczona, szkliwiona, malatury naszkliwne.
Kształt cylindryczny, lekko zwężony ku górze. Dekoracja
malowana wielobarwnie: na szarym tle szkliwa trzy ulistnionc
gałązki porzeczek w kolorach oliwkowozielonych.
Sygnatura malowana czernią na spodzie: Dr. W. Pukali, 27.7.02.
Wys. 12 cm.
Zakupiono z rąk prywatnych w 1986 r. Nr inw. 1-3155, nr neg.
81-27/29.
Wilhelm Pukali (1860- 1936), chemik w Królewskiej Manufak-
turze Porcelany w Berlinie, w 1897 r. został powołany na
dyrektora Zawodowej Szkoły Ceramicznej w Bolesławcu, którą
zorganizował, a następnie kierował do 1925 r. Według opraco-
wanych przez niego metod nauczania, słuchacze Szkoły po-
znawali nie tylko proste rzemiosło garncarskie, ale zdobywali
wiedzę na temat rozmaitych technologii ceramicznych oraz
dawnych i nowych metod dekoracji. Niewiele wiadomo o dzia-
łalności artystycznej samego dyrektora. Dotychczas nie znane
były sygnowane przez niego prace lub projekty. Szczególnie
cenny jest nabyty wazon.
Wazon ogrodowy (il. 7)
Margarete Pukali, Bolesławiec, 1931 r.
Glina szamotowa, barwiona, dekoracja reliefowa.
Kształt cylindryczny, stopa w formie pierścienia lekko roz-
szerzonego ku dołowi, wylew wywinięty w półwalek. Na ok. 1/2
wys. poziome uchwyty w kształcie hub. Powierzchnia stopy
pokryta plastycznymi łuskami szyszki, powierzchnia czaszy
— plastycznymi liśćmi.
Sygnatury: na zewnątrz wyciski na uchwytach — MP oraz
1931, we wnętrzu ryte — Margarete Pukali. Bunzlau.
Wys. 46 cm, 0 47 cm.
Darowano w 1990 r. Nr inw. 1-3196, nr neg. 101-15/1, 101-15/2.
Sygnatura sugeruje połączenie autorki — dotychczas nie znanej
i nie wymienianej w literaturze — z dyrektorem Zawodowej
Szkoły Ceramicznej w Bolesławcu, Wilhelmem Pukallem. Być
może Margarete Pukali była jego córką, kontynuatorką działal-
ności i wiedzy ceramicznej ojca.
Jolanta Sozańska
TKANINY
Tapiseria — ekran ścienny (il. 8, 9)
Aubusson, 1 pol. XIX w.
Wełna, osnowa bawełniana (5 nitek osnowy na 1 cm).
Wymiary: 300x124 cm.
Zakupiona z rąk prywatnych w 1984 r. Nr. inw. III-2970, nr
neg. 100483.
Kompozycja w układzie pionowym; obwiedzione malinową
bordiurą piaskowo-zielone pole wewnętrzne zamknięte u góry
bukietami róż i ramą z motywami suchego akantu, w partiach
bocznych — ulistnionymi gałązkami z drobnymi kwiatkami.
W górnej partii pola podwieszony na wstęgach feston z moty-
wów muzycznych (nuty, trąbka) i floralnych; u dołu — w trzech
polach — kwitnące malwy, róże i powoje. Motywy roślinne
realistyczne, w pastelowej kolorystyce (zgaszone zielenie, róże,
beże, szarości). Całość kompozycji nawiązuje do osiemnasto-
wiecznej konwencji estetycznej i prezentuje dobry poziom
warsztatowy i artystyczny.
Wytwórnie tapiserii w Aubusson, czynne od 1 polowy XVII
w. specjalizowały się również w gobelinowych obiciach mebli.
Konkurencja produkcji fabrycznej przyniosła w wieku XIX
regres warsztatów gobeliniarskich i obniżenie poziomu artys-
tycznego ich wyrobów oraz przestawienie się niemal wyłącznie
(jak wskazują zachowane przykłady) na produkcję obić meb-
lowych. Duże, ścienne tapiserie produkowano w owym czasie
w Aubusson sporadycznie, na zamówienie do konkretnych
wnętrz pałacowych. Stąd zapewne m. in. mniejsze zainteresowa-
nie badaczy i brak opracowań dziewiętnastowiecznych tapiserii
z tego ośrodka. Materiałem porównawczym dla omawianego
zabytku jest, znajdujący się obecnie w zbiorach Zamku Królew-
skiego w Warszawie, zespól sześciu tapiserii dziewiętnastowie-
cznych z Aubusson, zbliżonych w typie kompozycji, materiału
i techniki (nr inw. ZKW 520).
Kobierzec typu Dagestan (il. 10)
Kaukaz, 1 poł. XIX w.
Wątek: pojedyncza nić wełniana w kolorze kremowym, bądź
(przy krótszych brzegach) nić wełniana podwójna jasnoceglas-
ta; osnowa: wełna w naturalnym kolorze kremowym; węzły:
tureckie z podwójnej nici wełnianej; runo: dł. 6 — 8 mm, luźne,
miękkie, leżące, lśniące, 900 węzłów na dcm2; barwniki natural-
ne.
Wymiary: 198x112 cm.
Zakupiony z rąk prywatnych w 1986 r. Nr. inw. II1-2982, nr
neg. 100694.
Pole środkowe wypełnione ukośnymi paskami granatowymi,
czerwonymi, kremowymi i jasnożółtymi, z wielobarwnym rzu-
tem drobnych, zgeometryzowanych krzaczków. Bordiura
z trzech pasów obwiedzionych szlaczkami. Pas środkowy
szerszy z kremowym wzorem paragrafowym na tle ukośnych
pasów żółtych, fioletowych, czerwonych i granatowych. Węższe
pasy bordiury wypełnione motywami zdwojonych trójliści.
Dłuższe boki kobierca obrzucone ceglastą nicią wełnianą,
krótsze zakończone fartuszkami kilimowymi z ceglastej wełny,
z krótkimi frędzlami z nici osnowy. Całość prezentuje dobry
poziom sztuki kobierniczej; zestawy motywów i kolorystyka
— dość żywa i urozmaicona, ale stonowana bielą, żółcią
i naturalną kremową barwą wełny — są charakterystyczne dla
jednego z bardziej znanych ośrodków kaukaskiego kobiernict-
wa — okręgu Dagestan.
Materiał porównawczy zob.: R. Neugebauer, J. Orendi,
Handbuch der Orientalischen Teppichkunde, Leipzig 1920, il. 91,
s. 153 — 154; T. Wierzejski, M. Kałamajska-Saed, Ko-
bierce wschodnie, Warszawa 1970, s. 70 — 71, il. 41.
Kilim (il. 11)
Klebanówka, warsztat założony przez Tadeusza Fedorowicza
(lata 1886-1914 i po 1920 r.), ok. 1890 r.
Ze zbiorów Muzeum Narodowego we Wrocławiu
śmierci Krajewskiego, Stolle rozbudowa) samą hutę i warsztaty
szlifierskie, przerwała pierwsza wojna światowa. Po 1920 r.
rozpoczęła się nowa faza jej działalności. Lata trzydzieste
stanowią szczytowy okres rozwoju huty, która zajmuje wysoką
pozycję w polskim przemyśle szklarskim, wyróżniając się zarów-
no bogatym asortymentem wyrobów, jak i bardzo dobrą jakoś-
cią szkła. W 1944 r. huta została spalona, odbudowana w 1945 r.,
obecnie czynna jest na Białorusi.
Szkła ofiarowane przez Stanisława Szalla, syna byłego kierow-
nika technicznego Huty „Niemen", przedstawiają dwa odmien-
ne rodzaje formowania i zdobienia, charakterystyczne dla tego
okresu produkcji szklarskiej w Europie. Pierwszy rodzaj to
rzeźbiarskie obłe szlify, zdobiące grubościenne naczynie, nawią-
zujące do wyrobów moserowskich, drugi — to lekka dekoracja
rytowana na cienkościennych szkłach w typie szeroko rozpow-
szechnionego „art dćco". P. Banaś, Szkło huty „Niemen",
Muzeum Mazowieckie w Płocku, Płock 1984, il. 108, 128.
Anna Chrzanowska
CERAMIKA
Wazon (il. 6)
Wilhelm Pukali, Bolesławiec, 1902 r.
Kamionka toczona, szkliwiona, malatury naszkliwne.
Kształt cylindryczny, lekko zwężony ku górze. Dekoracja
malowana wielobarwnie: na szarym tle szkliwa trzy ulistnionc
gałązki porzeczek w kolorach oliwkowozielonych.
Sygnatura malowana czernią na spodzie: Dr. W. Pukali, 27.7.02.
Wys. 12 cm.
Zakupiono z rąk prywatnych w 1986 r. Nr inw. 1-3155, nr neg.
81-27/29.
Wilhelm Pukali (1860- 1936), chemik w Królewskiej Manufak-
turze Porcelany w Berlinie, w 1897 r. został powołany na
dyrektora Zawodowej Szkoły Ceramicznej w Bolesławcu, którą
zorganizował, a następnie kierował do 1925 r. Według opraco-
wanych przez niego metod nauczania, słuchacze Szkoły po-
znawali nie tylko proste rzemiosło garncarskie, ale zdobywali
wiedzę na temat rozmaitych technologii ceramicznych oraz
dawnych i nowych metod dekoracji. Niewiele wiadomo o dzia-
łalności artystycznej samego dyrektora. Dotychczas nie znane
były sygnowane przez niego prace lub projekty. Szczególnie
cenny jest nabyty wazon.
Wazon ogrodowy (il. 7)
Margarete Pukali, Bolesławiec, 1931 r.
Glina szamotowa, barwiona, dekoracja reliefowa.
Kształt cylindryczny, stopa w formie pierścienia lekko roz-
szerzonego ku dołowi, wylew wywinięty w półwalek. Na ok. 1/2
wys. poziome uchwyty w kształcie hub. Powierzchnia stopy
pokryta plastycznymi łuskami szyszki, powierzchnia czaszy
— plastycznymi liśćmi.
Sygnatury: na zewnątrz wyciski na uchwytach — MP oraz
1931, we wnętrzu ryte — Margarete Pukali. Bunzlau.
Wys. 46 cm, 0 47 cm.
Darowano w 1990 r. Nr inw. 1-3196, nr neg. 101-15/1, 101-15/2.
Sygnatura sugeruje połączenie autorki — dotychczas nie znanej
i nie wymienianej w literaturze — z dyrektorem Zawodowej
Szkoły Ceramicznej w Bolesławcu, Wilhelmem Pukallem. Być
może Margarete Pukali była jego córką, kontynuatorką działal-
ności i wiedzy ceramicznej ojca.
Jolanta Sozańska
TKANINY
Tapiseria — ekran ścienny (il. 8, 9)
Aubusson, 1 pol. XIX w.
Wełna, osnowa bawełniana (5 nitek osnowy na 1 cm).
Wymiary: 300x124 cm.
Zakupiona z rąk prywatnych w 1984 r. Nr. inw. III-2970, nr
neg. 100483.
Kompozycja w układzie pionowym; obwiedzione malinową
bordiurą piaskowo-zielone pole wewnętrzne zamknięte u góry
bukietami róż i ramą z motywami suchego akantu, w partiach
bocznych — ulistnionymi gałązkami z drobnymi kwiatkami.
W górnej partii pola podwieszony na wstęgach feston z moty-
wów muzycznych (nuty, trąbka) i floralnych; u dołu — w trzech
polach — kwitnące malwy, róże i powoje. Motywy roślinne
realistyczne, w pastelowej kolorystyce (zgaszone zielenie, róże,
beże, szarości). Całość kompozycji nawiązuje do osiemnasto-
wiecznej konwencji estetycznej i prezentuje dobry poziom
warsztatowy i artystyczny.
Wytwórnie tapiserii w Aubusson, czynne od 1 polowy XVII
w. specjalizowały się również w gobelinowych obiciach mebli.
Konkurencja produkcji fabrycznej przyniosła w wieku XIX
regres warsztatów gobeliniarskich i obniżenie poziomu artys-
tycznego ich wyrobów oraz przestawienie się niemal wyłącznie
(jak wskazują zachowane przykłady) na produkcję obić meb-
lowych. Duże, ścienne tapiserie produkowano w owym czasie
w Aubusson sporadycznie, na zamówienie do konkretnych
wnętrz pałacowych. Stąd zapewne m. in. mniejsze zainteresowa-
nie badaczy i brak opracowań dziewiętnastowiecznych tapiserii
z tego ośrodka. Materiałem porównawczym dla omawianego
zabytku jest, znajdujący się obecnie w zbiorach Zamku Królew-
skiego w Warszawie, zespól sześciu tapiserii dziewiętnastowie-
cznych z Aubusson, zbliżonych w typie kompozycji, materiału
i techniki (nr inw. ZKW 520).
Kobierzec typu Dagestan (il. 10)
Kaukaz, 1 poł. XIX w.
Wątek: pojedyncza nić wełniana w kolorze kremowym, bądź
(przy krótszych brzegach) nić wełniana podwójna jasnoceglas-
ta; osnowa: wełna w naturalnym kolorze kremowym; węzły:
tureckie z podwójnej nici wełnianej; runo: dł. 6 — 8 mm, luźne,
miękkie, leżące, lśniące, 900 węzłów na dcm2; barwniki natural-
ne.
Wymiary: 198x112 cm.
Zakupiony z rąk prywatnych w 1986 r. Nr. inw. II1-2982, nr
neg. 100694.
Pole środkowe wypełnione ukośnymi paskami granatowymi,
czerwonymi, kremowymi i jasnożółtymi, z wielobarwnym rzu-
tem drobnych, zgeometryzowanych krzaczków. Bordiura
z trzech pasów obwiedzionych szlaczkami. Pas środkowy
szerszy z kremowym wzorem paragrafowym na tle ukośnych
pasów żółtych, fioletowych, czerwonych i granatowych. Węższe
pasy bordiury wypełnione motywami zdwojonych trójliści.
Dłuższe boki kobierca obrzucone ceglastą nicią wełnianą,
krótsze zakończone fartuszkami kilimowymi z ceglastej wełny,
z krótkimi frędzlami z nici osnowy. Całość prezentuje dobry
poziom sztuki kobierniczej; zestawy motywów i kolorystyka
— dość żywa i urozmaicona, ale stonowana bielą, żółcią
i naturalną kremową barwą wełny — są charakterystyczne dla
jednego z bardziej znanych ośrodków kaukaskiego kobiernict-
wa — okręgu Dagestan.
Materiał porównawczy zob.: R. Neugebauer, J. Orendi,
Handbuch der Orientalischen Teppichkunde, Leipzig 1920, il. 91,
s. 153 — 154; T. Wierzejski, M. Kałamajska-Saed, Ko-
bierce wschodnie, Warszawa 1970, s. 70 — 71, il. 41.
Kilim (il. 11)
Klebanówka, warsztat założony przez Tadeusza Fedorowicza
(lata 1886-1914 i po 1920 r.), ok. 1890 r.