DOI Artikel:
Gluziński, Wojciech: Rozważania w związku z metodą historiografii muzealnictwa
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.41574#0027
22
Wojciech Gluziński
16 Ch. v. Mannlich, Beschreibung der Churpfalzbayerischen Gemal-
de-Sammlung zu Munchen..., Mtinchen 1805, s. VII n.
17 v. M. [Mannlich], Plan der Verteilung der kóniglicb-bayerischen
Gemaldesammlung inMunchen[...] betreffend, „Intelligenzblatt der
Jenaischen Allgem. Literatur-Zeitung” 1807, nr 35, szp. 307. Odbit-
kę tej rzadkiej pozycji i rozprawy Rittershausena zawdzięczam sta-
raniom mgr Teresy Orszulok, kierowniczki Heimatmuseum-Kirch-
heim w Heidelbergu.
18 Goethes Briefwechsel mit Christian von Mannlich, „Hyperion”, Ig.
I, 1908, s. 131-153.
19 A. Hirt, Kunstbemarkungen auf einer Reise u ber Wittenberg und
Meissen nach Dresden und Prag, Berlin 1830, s. 3 i 5.
20 S. Quiccheberg, cyt. za Berliner, op. cit., s. 329-
21 Termin ten pojawia się w literaturze przedmiotu z reguły w jakimś
bliżej nie określonym intuicyjnym znaczeniu. Nie zgadzając się z
psychologicznym jego rozumieniem, jak w pracy: W. Waetzoldt,
Wandlungen derMuseumsidee, „Preussische Jahrbiicher”, Bd. 219,
1930, s. 235-249, proponuje się tu logiczną interpretację tego ter-
minu.
22 Przebieg recepcji tej zlatynizowanej formy greckiego słowa muse-
ion w dyskursie włoskiego wczesnego Odrodzenia wyczerpująco
opisała Findlen, op. cit., s. 59-63-
23 [L. Ch. Sturm], Die GeóffneteRaritdten- undNaturalien-Kammer...,
Hamburg 1701, s. 1, w III tomie seryjnego wydawnictwa pt. Der
Geóffnete Ritter-Platz.
24 Sturm, op. cit., s. 11, podkr. W.G.
25 C. F. Neickelius, Museographie oder Anleitung zum rechten Be-
griff und Nutzlicher Anlegung derMuseorum oder Raritaten-Kam-
mern ..., Leipzig u. Breslau 1727, s. 9- Przedmowa i liczne uzupeł-
nienia w tekście pochodzą od Johanna Kanolda, wrocławskiego
lekarza, współpracownika na niwie kolekcjonerskiej wybitnego
miejscowego medyka Johanna Christiana Kundmanna, por. tegoż
Silesii in Nummis oder beruhmte Schlesier in Muntzen, Breslau u.
Leipzig 1738, s. 450.
26 Podobnie Waidacher, op. cit., s. 68. Autor rozróżnia historię muze-
alną (Musealgeschichte) i historię muzeów (Museumsgeschichte).
Pierwszą określa jako historię idei, rozumie ją jednak nieco ina-
czej niż w niniejszej pracy, drugą jako historiografię monograficz-
ną, której przedmiotem są dzieje jednostkowych instytucji muze-
alnych.
27 Zgodnie z tym postulatem starano się w niniejszej pracy dopuścić
do głosu autorów dawniejszych podręczników i poradników ko-
lekcjonerskich, zresztą uczonych wysokiej klasy. Przeważają auto-
rzy niemieccy, ponieważ w tej dziedzinie literatura ich kraju nie
ma sobie równych, zgodnie z nie pozbawioną nutki sarkazmu
uwagą Lessinga we wstępie do Laokoona: „Nam Niemcom w ogó-
le nie zbywa na literaturze systematycznej. Z paru przyjętych defi-
nicji potrafimy w najlepszym porządku wyprowadzić wszystko,
co tylko chcemy, i na tym się znamy jak żaden naród”. No i
chwała im za to.
UBERLEGUNGEN ZUR METHODIK DER HISTORIOGRAPHIE DES MUSEUMSWESENS
Zusammenfassung
Arbeiten zu einer allgemeinen Geschichte des Museumswesen
sehen dessen Anfange gewóhnlich schon weit im Altertum (Sumeri-
sches Reich, Babylon), zumindest aber im Mittelalter. Aus Relikten
oder Quellenuberlieferungen bekannte Spuren von Tatigkeiten, die
auf ein Sammeln, Aufbewahren und visuelles Zuganglichmachen
bestimmter Gegenstande hinweisen, werden ais museale Erschei-
nungsformen interpretiert. Aufgrund fehlender zeitgenóssischer Aus-
legungen stiitzt sich diese Interpretation lediglich darauf, dab diese
Tatigkeiten ais grundlegende Elemente der heutigen Definition des
Museums gelten. Dabei verbergen sich hinter dieser so pragmatisch
beschriebenen Tatigkeitsstruktur Bedeutungen und Werte, die ihr erst
eigentlich Sinn verleihen. Sie sind kulturell bedingt und damit fur
jede historische Epoche verschieden und nicht ubertragbar. Die Suche
nach den Anfangen des Museumswesens im Altertum oder im
Mittelalter mu8 daher ais methodologisch nicht fundiert gelten. Die
Idee des Museums konnte sich erst auf dem Nahrboden des
Humanismus und der Naturphilosophie der Renaissance entwickeln,
welche die Sinneserfahrung ais zuverlassige Quelle tiber die antiken
und scholastischen Autoritaten erhob. Eben dieses epistemologische
Moment, das fur die Idee des Museums so charakteristisch ist und
sich entsprechencl des Erkenntniszuwachses fast wie von selbst weiter
entwickelt, ist entscheidend fur dereń Wandlungsfahigkeit im Verlauf
der Geschichte. Dagegen fehlt dieser Aspekt in den Sammlungen der
Antike und des Mittelalters (ihn hier festmachen zu wollen ware ein
Anachronismus), daher waren diese von Anfang an zu einem
dogmatischen Stillstand verurteilt. So ist die Geschichte des
Museumswesens ais spezifische Kulturerscheinung vor allem die
Geschichte der Idee des Museums im Kontext der sich wandelnden
kulturellen Bedingungen.
Wojciech Gluziński
16 Ch. v. Mannlich, Beschreibung der Churpfalzbayerischen Gemal-
de-Sammlung zu Munchen..., Mtinchen 1805, s. VII n.
17 v. M. [Mannlich], Plan der Verteilung der kóniglicb-bayerischen
Gemaldesammlung inMunchen[...] betreffend, „Intelligenzblatt der
Jenaischen Allgem. Literatur-Zeitung” 1807, nr 35, szp. 307. Odbit-
kę tej rzadkiej pozycji i rozprawy Rittershausena zawdzięczam sta-
raniom mgr Teresy Orszulok, kierowniczki Heimatmuseum-Kirch-
heim w Heidelbergu.
18 Goethes Briefwechsel mit Christian von Mannlich, „Hyperion”, Ig.
I, 1908, s. 131-153.
19 A. Hirt, Kunstbemarkungen auf einer Reise u ber Wittenberg und
Meissen nach Dresden und Prag, Berlin 1830, s. 3 i 5.
20 S. Quiccheberg, cyt. za Berliner, op. cit., s. 329-
21 Termin ten pojawia się w literaturze przedmiotu z reguły w jakimś
bliżej nie określonym intuicyjnym znaczeniu. Nie zgadzając się z
psychologicznym jego rozumieniem, jak w pracy: W. Waetzoldt,
Wandlungen derMuseumsidee, „Preussische Jahrbiicher”, Bd. 219,
1930, s. 235-249, proponuje się tu logiczną interpretację tego ter-
minu.
22 Przebieg recepcji tej zlatynizowanej formy greckiego słowa muse-
ion w dyskursie włoskiego wczesnego Odrodzenia wyczerpująco
opisała Findlen, op. cit., s. 59-63-
23 [L. Ch. Sturm], Die GeóffneteRaritdten- undNaturalien-Kammer...,
Hamburg 1701, s. 1, w III tomie seryjnego wydawnictwa pt. Der
Geóffnete Ritter-Platz.
24 Sturm, op. cit., s. 11, podkr. W.G.
25 C. F. Neickelius, Museographie oder Anleitung zum rechten Be-
griff und Nutzlicher Anlegung derMuseorum oder Raritaten-Kam-
mern ..., Leipzig u. Breslau 1727, s. 9- Przedmowa i liczne uzupeł-
nienia w tekście pochodzą od Johanna Kanolda, wrocławskiego
lekarza, współpracownika na niwie kolekcjonerskiej wybitnego
miejscowego medyka Johanna Christiana Kundmanna, por. tegoż
Silesii in Nummis oder beruhmte Schlesier in Muntzen, Breslau u.
Leipzig 1738, s. 450.
26 Podobnie Waidacher, op. cit., s. 68. Autor rozróżnia historię muze-
alną (Musealgeschichte) i historię muzeów (Museumsgeschichte).
Pierwszą określa jako historię idei, rozumie ją jednak nieco ina-
czej niż w niniejszej pracy, drugą jako historiografię monograficz-
ną, której przedmiotem są dzieje jednostkowych instytucji muze-
alnych.
27 Zgodnie z tym postulatem starano się w niniejszej pracy dopuścić
do głosu autorów dawniejszych podręczników i poradników ko-
lekcjonerskich, zresztą uczonych wysokiej klasy. Przeważają auto-
rzy niemieccy, ponieważ w tej dziedzinie literatura ich kraju nie
ma sobie równych, zgodnie z nie pozbawioną nutki sarkazmu
uwagą Lessinga we wstępie do Laokoona: „Nam Niemcom w ogó-
le nie zbywa na literaturze systematycznej. Z paru przyjętych defi-
nicji potrafimy w najlepszym porządku wyprowadzić wszystko,
co tylko chcemy, i na tym się znamy jak żaden naród”. No i
chwała im za to.
UBERLEGUNGEN ZUR METHODIK DER HISTORIOGRAPHIE DES MUSEUMSWESENS
Zusammenfassung
Arbeiten zu einer allgemeinen Geschichte des Museumswesen
sehen dessen Anfange gewóhnlich schon weit im Altertum (Sumeri-
sches Reich, Babylon), zumindest aber im Mittelalter. Aus Relikten
oder Quellenuberlieferungen bekannte Spuren von Tatigkeiten, die
auf ein Sammeln, Aufbewahren und visuelles Zuganglichmachen
bestimmter Gegenstande hinweisen, werden ais museale Erschei-
nungsformen interpretiert. Aufgrund fehlender zeitgenóssischer Aus-
legungen stiitzt sich diese Interpretation lediglich darauf, dab diese
Tatigkeiten ais grundlegende Elemente der heutigen Definition des
Museums gelten. Dabei verbergen sich hinter dieser so pragmatisch
beschriebenen Tatigkeitsstruktur Bedeutungen und Werte, die ihr erst
eigentlich Sinn verleihen. Sie sind kulturell bedingt und damit fur
jede historische Epoche verschieden und nicht ubertragbar. Die Suche
nach den Anfangen des Museumswesens im Altertum oder im
Mittelalter mu8 daher ais methodologisch nicht fundiert gelten. Die
Idee des Museums konnte sich erst auf dem Nahrboden des
Humanismus und der Naturphilosophie der Renaissance entwickeln,
welche die Sinneserfahrung ais zuverlassige Quelle tiber die antiken
und scholastischen Autoritaten erhob. Eben dieses epistemologische
Moment, das fur die Idee des Museums so charakteristisch ist und
sich entsprechencl des Erkenntniszuwachses fast wie von selbst weiter
entwickelt, ist entscheidend fur dereń Wandlungsfahigkeit im Verlauf
der Geschichte. Dagegen fehlt dieser Aspekt in den Sammlungen der
Antike und des Mittelalters (ihn hier festmachen zu wollen ware ein
Anachronismus), daher waren diese von Anfang an zu einem
dogmatischen Stillstand verurteilt. So ist die Geschichte des
Museumswesens ais spezifische Kulturerscheinung vor allem die
Geschichte der Idee des Museums im Kontext der sich wandelnden
kulturellen Bedingungen.