DOI Artikel:
Kilarska, Elżbieta: Przedstawienia zmysłów na kaflach pieca gdańskiego z ostatniej ćwierci XVI w. (Odczytane z fragmentów)
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.41574#0059
54
Elżbieta Kilarska
uosabiającą zmysł Dotyku (il. 2)4. Dwa inne fragmenty
są świadectwem tego, że na kaflach tego pieca wystę-
powały także kobiece personifikacje innych zmysłów:
Wzroku (lewe, górne naroże kafla - własność prywat-
na - z motywem słońca i widocznym poniżej zamkiem)
i Słuchu (drobny ułamek kafla - własność Muzeum,
dar p. Juliusza Puzyny - z głową postaci i fragmentem
lutni). Na piecu nie brakowało z pewnością przedsta-
wień dwóch pozostałych zmysłów: Węchu i Smaku. W
1993 r., jeszcze przed przeprowadzeniem konserwacji,
kafel z Dotykiem zaprezentowany został na wystawie
„Kafle gotyckie i renesansowe na ziemiach polskich" w
Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie.
Wydawało się nam bowiem, że jest on ciekawym świa-
dectwem wysokiego poziomu produkcji kaflarskiej w
Gdańsku w II połowie XVI w., w okresie, z którego
znaliśmy dotąd tak niewiele jej przykładów. Kafel ten
był zarazem znamiennym dowodem na to, że do deko-
racji pieców wykorzystywano w Gdańsku aktualne
wzory graficzne napływające z Niderlandów5.
Kafle z analogicznymi przedstawieniami wszystkich
pięciu zmysłów, odnalezione w Wilnie, omówione zosta-
ły po raz pierwszy przez A. Tautavićiusa już w 1969 r6.
Fragmenty kafli wykopane w Gdańsku były natomiast
pierwszymi śladami występowania tego tematu i w tym
zakątku Polski Jagiellonów. Późniejsze gdańskie znale-
ziska podczas prac ziemnych przy ul. Łąkowej przynio-
sły dalsze przykłady, zielone i biało-niebieskie, także
wykonane według tej samej, jak też innej, nieco póź-
niejszej serii graficznej.
Zachowane fragmenty pochodzą z kwadratowych
kafli licowych o wymiarach 22 x 22 x 9 cm. Zdobiące je
przedstawienia figuralne obwiedzione były wąską, lek-
ko wklęsłą ramą o dekoracji nawiązującej do ornamen-
2. Kafel z personifikacją zmysłu Dotyku. Muzeum Narodowe w Gdańsku. Fot. K. Augustyniak
Elżbieta Kilarska
uosabiającą zmysł Dotyku (il. 2)4. Dwa inne fragmenty
są świadectwem tego, że na kaflach tego pieca wystę-
powały także kobiece personifikacje innych zmysłów:
Wzroku (lewe, górne naroże kafla - własność prywat-
na - z motywem słońca i widocznym poniżej zamkiem)
i Słuchu (drobny ułamek kafla - własność Muzeum,
dar p. Juliusza Puzyny - z głową postaci i fragmentem
lutni). Na piecu nie brakowało z pewnością przedsta-
wień dwóch pozostałych zmysłów: Węchu i Smaku. W
1993 r., jeszcze przed przeprowadzeniem konserwacji,
kafel z Dotykiem zaprezentowany został na wystawie
„Kafle gotyckie i renesansowe na ziemiach polskich" w
Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie.
Wydawało się nam bowiem, że jest on ciekawym świa-
dectwem wysokiego poziomu produkcji kaflarskiej w
Gdańsku w II połowie XVI w., w okresie, z którego
znaliśmy dotąd tak niewiele jej przykładów. Kafel ten
był zarazem znamiennym dowodem na to, że do deko-
racji pieców wykorzystywano w Gdańsku aktualne
wzory graficzne napływające z Niderlandów5.
Kafle z analogicznymi przedstawieniami wszystkich
pięciu zmysłów, odnalezione w Wilnie, omówione zosta-
ły po raz pierwszy przez A. Tautavićiusa już w 1969 r6.
Fragmenty kafli wykopane w Gdańsku były natomiast
pierwszymi śladami występowania tego tematu i w tym
zakątku Polski Jagiellonów. Późniejsze gdańskie znale-
ziska podczas prac ziemnych przy ul. Łąkowej przynio-
sły dalsze przykłady, zielone i biało-niebieskie, także
wykonane według tej samej, jak też innej, nieco póź-
niejszej serii graficznej.
Zachowane fragmenty pochodzą z kwadratowych
kafli licowych o wymiarach 22 x 22 x 9 cm. Zdobiące je
przedstawienia figuralne obwiedzione były wąską, lek-
ko wklęsłą ramą o dekoracji nawiązującej do ornamen-
2. Kafel z personifikacją zmysłu Dotyku. Muzeum Narodowe w Gdańsku. Fot. K. Augustyniak