Muzeum Narodowe <Breslau> [Hrsg.]; Muzeum Śla̜skie <Breslau> [Hrsg.]: Roczniki Sztuki Śląskiej (17.1999)

Nieznane źródła w rosyjskich archiwach

149

Na drewnianym chórze, wspartym na kolumnach,
umieszczono organy z rzeźbionym i złoconym prospek-
tem, ufundowane w 1801 r. Od strony zachodniej po-
między ramieniem transeptu i prezbiterium znajduje się
kaplica Zwiastowania NMP. Pieiwotnie miała ona za-
kończenie prostokątne oraz prawdopodobnie skrom-
ny wystrój. Krótko po objęciu kościoła przez jezuitów,
a zatem po 1800 r., została gruntownie przerobiona.
Przede wszystkim dobudowano zakończoną półkoli-
ście absydę, w której umieszczono ołtarz i obraz La
Rosy przedstawiający Zwiastowanie NMP. Wnętrze otrzy-
mało wtedy zaprojektowany przez V. Brennę bogaty
wystrój - sztukaterie pokrywały kopułę nad kaplicą oraz
konchę nad absydą. W niszach stały rzeźby świętych.
Kościół był oświetlony wykonanymi z brązu żyran-
dolami i kinkietami na świece. Ogrzewano go piecami
z kafli białych i kolorowych. Wszędzie były podłogi z
desek.
W konsze nad ołtarzem głównym namalowano
Zesłanie Ducha Św., a w pendentywach kopuły - wi-
zerunki czterech ewangelistów. W połowie XIX w. do-
tychczasowe murowane ołtarze boczne w ramionach
transeptu zostały zastąpione marmurowymi. Pierwszy,
po stronie wschodniej, ufundował wykonawca prac
kamieniarskich w Petersburgu, Włoch z pochodzenia
Ferdynand Galeotti. Ołtarz wykonano we Włoszech z
szarego i białego marmuru w 1850 r. (ił. 3). Drugi ołtarz,
z takiego samego marmuru, ufundował w 1858 r. Julian
Karpowicz, były zarządca dóbr księcia Radziwiłła na
Litwie. Obrazy do tych ołtarzy, olejne na płótnie, Matka
Boska Różańcowa i Ukrzyżowanie namalował polski
artysta Tadeusz Górecki. Poczynając od połowy XIX w.
wśród duchowieństwa i parafian kościoła św. Katarzy-
ny w Petersburgu przeważali Polacy. Nic zatem dziw-
nego, że mieli oni znaczący udział w przeprowadzo-


3. Widok na ołtarz boczny we wschodnim ramieniu transeptu. Po
lewej stronie, w posadzce widoczny otwór do krypty królewskiej,
stan z 1990 r. Fot. z archiwum PKZ

nym w końcu XIX w. remoncie kościoła. Dotyczył on
nie tylko prac budowlanych oraz wykonania nowego
ogrzewania i wentylacji, ale także polichromii. Malowi-
dła w kopule i na sklepieniu wykonali: Wojciech Ger-
son, Kazimierz Alchimowicz, Tadeusz Popiel, Antoni
Piotrowski, Ferdynand Ruszczyć, Tadeusz Jan Dmo-
chowski i A. Sylwanowicz.
W 1890 r. doprowadzono elektryczność, a istnieją-
ce żyrandole i kinkiety na świece przerobiono dosto-
sowując je do nowych instalacji.
W 1922 r. przez kilka miesięcy kościół był zamknięty
przez władzę sowiecką. W 1931 r. piwnice pod budyn-
kiem zabrano na magazyn warzyw. W 1936 r. w części
piwnic składano materiały budowlane oraz produkty
żywnościowe. Spowodowało to, przy nie działającej
wentylacji i ogrzewaniu, duże zawilgocenie całego
obiektu. W 1938 r. świątynia została zamknięta. W 1939
r. przekazano ją Muzeum Etnograficznemu. W czasie
wojny mieścił się tu magazyn książek. W następnych
latach różne przedsiębiorstwa przechowywały tam swoje
towary.
Zabytek, położony w centrum miasta, na zewnątrz
był kilkakrotnie odnawiany, natomiast wewnątrz jego
wystrój architektoniczny oraz wyposażenie szybko nisz-
czały (ił. 4). W 1968 r. zapadła decyzja przekazania
kościoła Leningradzkiej Filharmonii na salę koncerto-
wą, a zespół z firmy „Restaurator” rozpoczął prace in-
wentaryzacyjno-projektowe. Pożar, któiy wybuchł w
1984 r., zniszczył nie tylko dorobek rosyjskich specjali-
stów, ale przede wszystkim całe wnętrze kościoła. W
1989 r., jak już wspomniano, wykonanie projektu ada-
ptacji kościoła na salę koncertową zostało zlecone Pra-
cownikom Konserwacji Zabytków, BHZ w Warszawie.
Ukończony w 1990 r. projekt przewidywał rekonstruk-
cję wystroju wnętrz z końca XIX w., zainstalowanie
specjalnej aparatury, umożliwiającej nagrania i transmi-
sję koncertów, oraz zakup wysokiej klasy organów. W
związku ze zmianami politycznymi w 1992 r. gmina
katolicka odzyskała kościół. W odremontowanej zakry-
stii urządzono kaplicę, w której regularnie odprawiane
są nabożeństwa. Rozpoczęcie rekonstrukcji zniszczo-
nego wnętrza wymaga ogromnych środków finanso-
wych i jak dotychczas - nie zostało rozpoczęte.
Śmierć króla na obczyźnie nie odbiła się w Polsce
większym echem, natomiast car zarządził długo trwają-
ce uroczystości, z przepychem należnym koronowa-
nym głowom. Odbyły się one z wielką galą i pochłonę-
ły ogromne pieniądze. Najpierw urządzono lit funćbre
w reprezentacyjnej sali Pałacu Marmurowego, na któ-
rym w złotej koronie, włożonej własnoręcznie przez
Pawła, spoczywał król. W tym czasie przygotowano
dekorację kościoła św. Katarzyny oraz okazałe castrum
doloris. Autorem obu dekoracji był znany w tym czasie
i ceniony architekt Vincenzo Brenna. Uroczystości w
kościele trwały trzy dni. W jego podziemiach, pod
wschodnim skrzydłem transeptu, wymurowano ścian-
kę działową, tworząc w ten sposób kiyptę o wymia-
rach 3 x 4 m (il. 5). Ściany i sklepienie zostały otynko-
wane, a na ziemi położono wapienne płytki. Trumnę
ze zwłokami królewskimi opuszczono przez otwór