Studia do Dziejów Wawelu (5.1991)

rozpoczęciem robót murarskich. Wiele prze-
mawia więc za tym, że relacje roczników o
odbudowie katedry po pożarze w r. 1306
należy odnosić nie do budowy świątyni
gotyckiej, lecz do naprawy starego kościoła
romańskiego. Prace zostały prawdopodob-
nie zakończone poświęceniem dokonanym
przed r. 1320. Już wcześniej katedra kra-
kowska nazywana była kościołem Św. Wa-
cława i Św. Stanisława,18 domniemane po-
święcenie po naprawie może więc być łączo-
ne z imionami obu patronów. Trudny do
bliższego określenia jest natomiast fakt udzia-
łu żony Łokietka Jadwigi oraz ich syna,
księcia Kazimierza w inwestycjach związa-
nych z restauracją katedry, szczególnie z
uwagi na młody wiek Kazimierza (ur. 1310).
Być może mamy tu do czynienia ze śladem
jakiegoś nadania na rzecz katedry, w któ-
rym wymieniono rodzinę królewską. Sama
restauracja po pożarze polegała zapewne na
naprawie górnych partii murów i -pokryciu
budynku wraz z wieżami nowym dachem.
W wyniku późniejszej przebudowy kościoła
ślady naprawy uległy w większości zniszcze-
niu, lecz można przypuszczać, że z tego
właśnie okresu pochodzi przynajmniej część
ceglanej nadbudowy romańskiej wieży Sreb-
rnych Dzwonów, wykonanej w dolnej partii
(nad murem kamiennym z w. XII) w wątku*
wendyjskim z cegły o formacie 9-10 x
12,5-13,5 x 26-27 cm, zaś w partii wyższej
w wątku polskim z cegły o niemal identycz-
nym formacie 9-10 x 12-13,5 x 26,5-27,5
cm19. Warto wspomnieć, że w chórze po-
wstałym w latach 1320 — około 1330 użyto
cegły o nieco innych wymiarach — 8-9 x
11-13 x 26-28,5 cm ułożonej w wątku pol-
skim (z zendrówką). Zmiana sposobu wyko-
nania ceglanych murów wieży mogła nastą-
pić w trakcie budowy. Podobny proces miał
miejsce — wg J. Lepiarczyka — podczas

wznoszenia północnej wieży kościoła NP
Marii w Krakowie w okresie po r. 1288 do
około r. 1320-1321 20, a więc w tym samym
czasie, kiedy miała miejsce restauracja ka-
tedry wawelskiej.

Źródła odnoszące się do budowy goty-
ckiej katedry na Wawelu, rozpoczętej w
r. 1320 ściśle wiążą tę akcję z osobą biskupa
Nankera. Są to wspomniane już na począt-
ku zapiski w Kalendarzu krakowskim, katalo-
gach biskupów krakowskich oraz relacje
Długosza21. Kalendarz krakowski przekazuje,
że biskup Nanker zaczął wówczas odbudo-
wywać katedrę, co może sugerować, iż po
pożarze w r. 1306 nie była ona jeszcze na-
prawiona, jednakże katalogi biskupów mó-
wią wyraźnie o budowie kościoła od funda-
mentów przez Nankera i kapitułę, wymie-
niają także króla Kazimierza jako fundatora
sklepień i polichromii. Kronika katedralna
z lat 1202-1377 przypisuje Kazimierzowi
pokrycie chóru katedry ołowiem oraz deko-
rację sklepienia złoconymi gwiazdami22, co
częściowo pokrywa się z treścią wzmianek w
katalogach biskupów. Natomiast Długosz
uzasadnia rozpoczęcie przebudowy katedry
ciasnotą, starością murów oraz zniszczeniem
przez niedawny pożar. Dodaje, że biskup
Nanker miał pokryć 2/3 kosztów budowy,
kapituła 1/3, a ponadto kler całej diecezji
wspierał budowę dobrowolnymi ofiarami23.
Trudno podważać wymowę tych źródeł i
przypisywać główną rolę królewskiej funda-
cji w pierwszym okresie wznoszenia gotyc-
kiej świątyni, zwłaszcza że brak dokumen-
tów czy też wzmianek mówiących o daro-
wiznach poczynionych przez Łokietka na
rzecz katedry w związku z budową24, a
wzmianki roczników wskazujące na udział
rodziny królewskiej można odnosić do na-
prawy po pożarze w r. 1306, zakończonej
zapewne przed koronacją w r. 1320.

PRZYPISY

1 T. Wojciechowski, Kościół katedralny w Kra- czy królewska? Dzieje fundacji, [w:] Sztuka i ideologia XIV
kowie, Kraków 1900. wieku, Materiały Sympozjum Komitetu Nauk o Sztuce PAN,

2 Tamże, s. 207 212. Warszawa 29 i 30 listopada 1973, Warszawa 1975, s. 249-
3J. Pietrusiński, Katedra krakowska — biskupia 273.

421