DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.55687#0065
„Wtoska podróż" Hilarego Majewskiego
61
spełniał podstawowych kryteriów obowiązujących
przy jego przyznawaniu. W piśmie Komisji Rzą-
dowej Spraw Wewnętrznych, Wydział Przemysłu
i Kunsztów z 23 grudnia 1861 roku określony zo-
stał przy tym szczegółowy plan jego stypendialnej
podróży. Majewski miał spędzić w Rzymie pięć
miesięcy, skąd powinien przesyłać kwartalne ra-
porty z opisami swoich prac i rysunkami zdjętymi
z natury. Następnie w ciągu trzech miesięcy miał
odwiedzić szereg historycznych miast włoskich:
Sienę, Florencję, Bolonię, Modenę, Mantuę, Wero-
nę, Vicenzę, Mediolan, Pawię, Genuę, Turyn - tu
kończył się, jak to określono, „główny estetyczny
cel podróży”. Dalej stwierdzano: „Utylitarnemu
wykształceniu poświęcić należy resztujące miesięcy
16-naście i w tym celu udać się do Francji, Belgii,
Bawarii i Prus. Byłoby także bardzo korzystnem
i pożądanem, o ile czas i środki pozwolą, zwiedzić
Anglię, która pod względem utylitarnym, jeżeli nie
przewyższa, to wyrównywa wszystkim innym kra-
jom”. Wskazano przy tym konkretne przykłady naj-
lepszych i najznakomitszych zakładów - „ze szpitali
zwrócić uwagę p. Majewski jest zobowiązany w Pa-
ryżu na Lariboisiere i Beaujon, w Monachium na
Dom Położniczy, w Berlinie na Betanien. Te cztery
gmachy odznaczają się wybornym rozkładem, pod
względem higienicznym najnowszemi i poprawne-
mi sposobami ogrzewania i przewietrzania, a zakład
w Monachium wzorowemi w swym rodzaju pral-
niami. Co do więzień: Dom Badań w Dijon, wię-
zienie w Paryżu Marais dla dorosłych i Des Jeunes
Betenus dla małoletnich winowajców, w Bruxelli
dla kobiet, w Antwerpii dla mężczyzn wymagają
ścisłego rozbioru i pracy p. Majewskiego, bo one
łączą wszystkie warunki postępu budownictwa.
Bibliotekę najdoskonalej urządzoną w Paryżu św.
Genowefy przy Panteonie wypada p. Majewskiemu
dokładnie obejrzeć i zbadać”. Majewski miał gro-
madzić w czasie swojego pobytu wszystkie możliwe
informacje i prowadzić „Dzienniczek podróży”.13
Zgodnie z powyższymi wytycznymi Hilary Ma-
jewski rozpoczął - zapewne na początku 1862 roku
- swoje długie zagraniczne studia. W tytule niniej-
szego referatu nazwano je umownie „włoską podró-
żą”, ale przypuszczalnie obejmowały one - zgodnie
z instrukcją - kilka innych krajów europejskich.
Nie wiemy, czy wszystkie punkty programu zostały
zrealizowane, gdyż nie zachowały się żadne doku-
13 РГИА (789а: л. 28-30); Szram, Tarnawska-Micewicz
(1981: nlb); Szram (1998: 100-101).
menty z okresu zagranicznych studiów Majewskie-
go - nie udało się choćby odnaleźć wspomnianego
„Dzienniczka podróży”. Co najciekawsze, plano-
wane na dwa lata studia te przeciągnęły się do lat
sześciu. Kto udzielił na to zgody i, co najważniejsze,
kto te dodatkowe cztery lata finansował, nie wiemy.
Pierwszy po wielu latach ślad, jaki pozostawił
Majewski, to list ze stycznia 1868 roku. Zwraca się
w nim do Ministra Carskiego Dworu - którego na-
zwiska nie znamy - z prośbą o przesłanie pieniędzy
na powrót do Rosji i na kupno fachowych książek.
Zwracanie się w takich sprawach bezpośrednio do
carskiego dworu w Sankt Petersburgu świadczyło
o wysokich koneksjach i bliżej nieznanych nam
kontaktach Majewskiego - skromnego syna komi-
niarza z Radomia. Jednocześnie młody architekt
prosił o zgodę na przekazanie carowi Aleksandro-
wi II daru w postaci projektu renowacji taberna-
kulum w kościele Orsanmichele we Florencji, co
uznać należy za objaw jego dużej pewności siebie.
List został przesłany do wiceprezydenta petersbur-
skiej Akademii Sztuk Pięknych, księcia Gagarina,
który w odpowiedzi oświadczył, że od czasu wyjaz-
du Majewskiego za granicę nie miał o nim żadnych
informacji. Majewski zapewne pieniądze otrzymał,
bo do kraju powrócił. Po powrocie wstąpił na car-
ską służbę do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych.
Miał pracować jako budowniczy powiatu radom-
skiego, a następnie w Warszawie prowadził „prakty-
kę prywatną”, zajmując się pracami budowlanymi,14
ale nic bliższego na ten temat nie wiemy. Momen-
tem zwrotnym w jego karierze było powierzenie mu
w marcu 1872 roku stanowiska architekta miejskie-
go Łodzi, drugiego wówczas pod względem wielko-
ści miasta Królestwa Polskiego, szybko rozwijające-
go się ośrodka przemysłowego. Z pewnością było
to duże wyróżnienie dla twórcy, który nie mógł się
legitymować znaczącymi osiągnięciami.
Powrócić należy jeszcze do tematu zagraniczne-
go pobytu Majewskiego, zwłaszcza do okresu wło-
skiego. Nic nie wiemy o jego pobycie w Rzymie,
natomiast pewny i archiwalnie potwierdzony jest
jego pobyt we Florencji. Dowodzą tego zaświadcze-
nia wydane przez Ministerstwo Robót Publicznych
we Florencji z 1863 roku oraz florencką Akademię
Sztuk Pięknych z lutego 1864 roku.15 W aktach ar-
14 Z miasta (1892); Popławska (1973a: 124). Informacja
o funkcji budowniczego powiatu radomskiego nie znajduje
archiwalnego potwierdzenia.
15 APŁ RGP WA (4376: 16); Strzałkowski (1997: 90)
błędnie podaje, że zaświadczenie to pochodzi z Ministerstwa
61
spełniał podstawowych kryteriów obowiązujących
przy jego przyznawaniu. W piśmie Komisji Rzą-
dowej Spraw Wewnętrznych, Wydział Przemysłu
i Kunsztów z 23 grudnia 1861 roku określony zo-
stał przy tym szczegółowy plan jego stypendialnej
podróży. Majewski miał spędzić w Rzymie pięć
miesięcy, skąd powinien przesyłać kwartalne ra-
porty z opisami swoich prac i rysunkami zdjętymi
z natury. Następnie w ciągu trzech miesięcy miał
odwiedzić szereg historycznych miast włoskich:
Sienę, Florencję, Bolonię, Modenę, Mantuę, Wero-
nę, Vicenzę, Mediolan, Pawię, Genuę, Turyn - tu
kończył się, jak to określono, „główny estetyczny
cel podróży”. Dalej stwierdzano: „Utylitarnemu
wykształceniu poświęcić należy resztujące miesięcy
16-naście i w tym celu udać się do Francji, Belgii,
Bawarii i Prus. Byłoby także bardzo korzystnem
i pożądanem, o ile czas i środki pozwolą, zwiedzić
Anglię, która pod względem utylitarnym, jeżeli nie
przewyższa, to wyrównywa wszystkim innym kra-
jom”. Wskazano przy tym konkretne przykłady naj-
lepszych i najznakomitszych zakładów - „ze szpitali
zwrócić uwagę p. Majewski jest zobowiązany w Pa-
ryżu na Lariboisiere i Beaujon, w Monachium na
Dom Położniczy, w Berlinie na Betanien. Te cztery
gmachy odznaczają się wybornym rozkładem, pod
względem higienicznym najnowszemi i poprawne-
mi sposobami ogrzewania i przewietrzania, a zakład
w Monachium wzorowemi w swym rodzaju pral-
niami. Co do więzień: Dom Badań w Dijon, wię-
zienie w Paryżu Marais dla dorosłych i Des Jeunes
Betenus dla małoletnich winowajców, w Bruxelli
dla kobiet, w Antwerpii dla mężczyzn wymagają
ścisłego rozbioru i pracy p. Majewskiego, bo one
łączą wszystkie warunki postępu budownictwa.
Bibliotekę najdoskonalej urządzoną w Paryżu św.
Genowefy przy Panteonie wypada p. Majewskiemu
dokładnie obejrzeć i zbadać”. Majewski miał gro-
madzić w czasie swojego pobytu wszystkie możliwe
informacje i prowadzić „Dzienniczek podróży”.13
Zgodnie z powyższymi wytycznymi Hilary Ma-
jewski rozpoczął - zapewne na początku 1862 roku
- swoje długie zagraniczne studia. W tytule niniej-
szego referatu nazwano je umownie „włoską podró-
żą”, ale przypuszczalnie obejmowały one - zgodnie
z instrukcją - kilka innych krajów europejskich.
Nie wiemy, czy wszystkie punkty programu zostały
zrealizowane, gdyż nie zachowały się żadne doku-
13 РГИА (789а: л. 28-30); Szram, Tarnawska-Micewicz
(1981: nlb); Szram (1998: 100-101).
menty z okresu zagranicznych studiów Majewskie-
go - nie udało się choćby odnaleźć wspomnianego
„Dzienniczka podróży”. Co najciekawsze, plano-
wane na dwa lata studia te przeciągnęły się do lat
sześciu. Kto udzielił na to zgody i, co najważniejsze,
kto te dodatkowe cztery lata finansował, nie wiemy.
Pierwszy po wielu latach ślad, jaki pozostawił
Majewski, to list ze stycznia 1868 roku. Zwraca się
w nim do Ministra Carskiego Dworu - którego na-
zwiska nie znamy - z prośbą o przesłanie pieniędzy
na powrót do Rosji i na kupno fachowych książek.
Zwracanie się w takich sprawach bezpośrednio do
carskiego dworu w Sankt Petersburgu świadczyło
o wysokich koneksjach i bliżej nieznanych nam
kontaktach Majewskiego - skromnego syna komi-
niarza z Radomia. Jednocześnie młody architekt
prosił o zgodę na przekazanie carowi Aleksandro-
wi II daru w postaci projektu renowacji taberna-
kulum w kościele Orsanmichele we Florencji, co
uznać należy za objaw jego dużej pewności siebie.
List został przesłany do wiceprezydenta petersbur-
skiej Akademii Sztuk Pięknych, księcia Gagarina,
który w odpowiedzi oświadczył, że od czasu wyjaz-
du Majewskiego za granicę nie miał o nim żadnych
informacji. Majewski zapewne pieniądze otrzymał,
bo do kraju powrócił. Po powrocie wstąpił na car-
ską służbę do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych.
Miał pracować jako budowniczy powiatu radom-
skiego, a następnie w Warszawie prowadził „prakty-
kę prywatną”, zajmując się pracami budowlanymi,14
ale nic bliższego na ten temat nie wiemy. Momen-
tem zwrotnym w jego karierze było powierzenie mu
w marcu 1872 roku stanowiska architekta miejskie-
go Łodzi, drugiego wówczas pod względem wielko-
ści miasta Królestwa Polskiego, szybko rozwijające-
go się ośrodka przemysłowego. Z pewnością było
to duże wyróżnienie dla twórcy, który nie mógł się
legitymować znaczącymi osiągnięciami.
Powrócić należy jeszcze do tematu zagraniczne-
go pobytu Majewskiego, zwłaszcza do okresu wło-
skiego. Nic nie wiemy o jego pobycie w Rzymie,
natomiast pewny i archiwalnie potwierdzony jest
jego pobyt we Florencji. Dowodzą tego zaświadcze-
nia wydane przez Ministerstwo Robót Publicznych
we Florencji z 1863 roku oraz florencką Akademię
Sztuk Pięknych z lutego 1864 roku.15 W aktach ar-
14 Z miasta (1892); Popławska (1973a: 124). Informacja
o funkcji budowniczego powiatu radomskiego nie znajduje
archiwalnego potwierdzenia.
15 APŁ RGP WA (4376: 16); Strzałkowski (1997: 90)
błędnie podaje, że zaświadczenie to pochodzi z Ministerstwa