DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.55687#0305
SZTUKA EUROPY WSCHODNIEJ
ИСКУССТВО ВОСТОЧНОЙ ЕВРОПЫ
ART OF THE EAST EUROPE
TOM III
Zofia Krasnopolska-Wesner
Akademia Sztuk Pięknych, Gdańsk; PISnSŚ
Rosyjscy artyści w Goetheanum (Margarita Sabasznikowa)
Jednym z czynników określających charakter sztuki
początku XX wieku w Rosji był rozwój nauk okul-
tystycznych. Swoisty duchowy ferment, spowodo-
wany kryzysem myśli pozytywistycznej, wpłynął
na ukształtowanie się nowych fascynacji artystów,
którzy coraz częściej poszukiwali inspiracji w gno-
zie, teozofii, kabale, magii, spirytyzmie czy parap-
sychologii. Nierzadko także łączono różne sfery po-
znania, zbliżając do siebie w ten sposób wszystkie
dziedziny sztuki.
Ze względu na specyfikę rosyjską, gdzie pierwia-
stek religijny odgrywał ważną rolę, ścisły związek
pomiędzy filozofią, sztuką, literaturą i praktyką ży-
ciową zyskał wymiar wyznania wiary i powszech-
nie obowiązującej konwencji artystycznej. Jej celem
było osiągnięcie nowego poziomu świadomości
i odnalezienie „nowych form” w imię nowej sztuki
i nowej jakości bytu. Niewątpliwie - używając termi-
nu Andrieja Bielego - to религиозно-мистическое
электричествох sprzyjało budowaniu nowych re-
lacji międzyludzkich, utwierdzało w przeświadcze-
niu, że oto dobiega końca czas naszej cywilizacji,
a więc wszystko jest dozwolone, z drugiej zaś strony
pozwalało wierzyć w nieograniczoną moc ludzi no-
wych czasów, którymi po apokalipsie mieli nadzieję
stać się właśnie Słowianie.
W przeciwieństwie do Zachodu - w Rosji więk-
szość eksperymentów miało podbudowę religijną.
Przy czym nie chodzi tu o religijność w konkretnej
postaci, lecz o mistykę w ogóle, co potwierdzają
uwagi Władimira Sołowjowa o artystach przyszło-
ści: Не только религиозная идея будет владеть
ими, но они сами будут владеть ею и сознательно
управлять ее земными воплощениями}
Teurgiczny charakter nowej sztuki w Rosji wy-
wodzi się z teologii miłości Sołowjowa, wedle któ-
rego artysta - posiadacz wiedzy tajemnej ma do
spełnienia misję poszukiwania coraz doskonalszych
sposobów poznania tajemnic. To artysta-demiurg
kreuje nieznane dotąd światy, wprowadza do sztuki
wyobrażone kosmologie, równocześnie czyniąc ze
sztuki narzędzie ich poznania. Akt twórczy w tym
przypadku urasta do roli posłannictwa. W kręgu
symbolistów rosyjskich (zwłaszcza młodszych)
utwierdza się przekonanie, że artyści powinni stać
się kapłanami i prorokami. Tak pojmowana twór-
czość wyrasta ponad przyziemną codzienność świa-
1 Cyt. za: Азадовский, Купченко (1998: 147).
Cyt. za: Иванов (1982: 30).
ИСКУССТВО ВОСТОЧНОЙ ЕВРОПЫ
ART OF THE EAST EUROPE
TOM III
Zofia Krasnopolska-Wesner
Akademia Sztuk Pięknych, Gdańsk; PISnSŚ
Rosyjscy artyści w Goetheanum (Margarita Sabasznikowa)
Jednym z czynników określających charakter sztuki
początku XX wieku w Rosji był rozwój nauk okul-
tystycznych. Swoisty duchowy ferment, spowodo-
wany kryzysem myśli pozytywistycznej, wpłynął
na ukształtowanie się nowych fascynacji artystów,
którzy coraz częściej poszukiwali inspiracji w gno-
zie, teozofii, kabale, magii, spirytyzmie czy parap-
sychologii. Nierzadko także łączono różne sfery po-
znania, zbliżając do siebie w ten sposób wszystkie
dziedziny sztuki.
Ze względu na specyfikę rosyjską, gdzie pierwia-
stek religijny odgrywał ważną rolę, ścisły związek
pomiędzy filozofią, sztuką, literaturą i praktyką ży-
ciową zyskał wymiar wyznania wiary i powszech-
nie obowiązującej konwencji artystycznej. Jej celem
było osiągnięcie nowego poziomu świadomości
i odnalezienie „nowych form” w imię nowej sztuki
i nowej jakości bytu. Niewątpliwie - używając termi-
nu Andrieja Bielego - to религиозно-мистическое
электричествох sprzyjało budowaniu nowych re-
lacji międzyludzkich, utwierdzało w przeświadcze-
niu, że oto dobiega końca czas naszej cywilizacji,
a więc wszystko jest dozwolone, z drugiej zaś strony
pozwalało wierzyć w nieograniczoną moc ludzi no-
wych czasów, którymi po apokalipsie mieli nadzieję
stać się właśnie Słowianie.
W przeciwieństwie do Zachodu - w Rosji więk-
szość eksperymentów miało podbudowę religijną.
Przy czym nie chodzi tu o religijność w konkretnej
postaci, lecz o mistykę w ogóle, co potwierdzają
uwagi Władimira Sołowjowa o artystach przyszło-
ści: Не только религиозная идея будет владеть
ими, но они сами будут владеть ею и сознательно
управлять ее земными воплощениями}
Teurgiczny charakter nowej sztuki w Rosji wy-
wodzi się z teologii miłości Sołowjowa, wedle któ-
rego artysta - posiadacz wiedzy tajemnej ma do
spełnienia misję poszukiwania coraz doskonalszych
sposobów poznania tajemnic. To artysta-demiurg
kreuje nieznane dotąd światy, wprowadza do sztuki
wyobrażone kosmologie, równocześnie czyniąc ze
sztuki narzędzie ich poznania. Akt twórczy w tym
przypadku urasta do roli posłannictwa. W kręgu
symbolistów rosyjskich (zwłaszcza młodszych)
utwierdza się przekonanie, że artyści powinni stać
się kapłanami i prorokami. Tak pojmowana twór-
czość wyrasta ponad przyziemną codzienność świa-
1 Cyt. za: Азадовский, Купченко (1998: 147).
Cyt. za: Иванов (1982: 30).