DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.55687#0089
SZTUKA EUROPY WSCHODNIEJ
ИСКУССТВО ВОСТОЧНОЙ ЕВРОПЫ
ARTOFTHEEASTEUROPE
TOM III
Waldemar Okoń
Uniwersytet Wrocławski
Petersburski „Kraj" Polacy, Rosjanie i antyk
Tygodnik „Kraj” wychodził w latach 1882-1909
i był najpoważniejszym oraz najdłużej ukazującym
się periodykiem polskojęzycznym publikowanym
w Petersburgu w XIX i na początku XX wieku.
Założycielem „Kraju” był Erazm Piltz (redaktor
do 1906 roku), który koncesję na wydawanie pi-
sma otrzymał dopiero po trzech latach usilnych
starań, w trakcie których zapewniał nieustannie
władze rosyjskie, że jego organ będzie w przyszło-
ści występował przeciwko wszystkim wywrotowym
i wolnościowym nurtom społecznym i politycz-
nym.1 Determinacja tego wybitnego publicysty
i utalentowanego organizatora była tak silna, iż
nawet w pewnym momencie obiecywał władzom,
że będzie realizował swoje zobowiązania bez wzglę-
du na to, „jak konsekwentna, surowa i ostra będzie
polityka władz wobec narodowości polskiej”.2 Nic
dziwnego, że przy takim deklarowanym stanowisku
politycznym redaktora „Kraj” był postrzegany jako
pismo stricte lojalistyczne, chociaż czy było tak istot-
nie w codziennej praktyce redakcyjnej, objawianej
w kolejnych numerach tygodnika, to - moim zda-
niem - kwestia do dyskusji, wybiegającej daleko
1 Na temat tygodnika „Kraj” zob.: Kmiecik (1969); Bazy-
low (1984); Gajkowska (1991); Okoń (2002).
2 Bazylow (1984: 294).
poza ramy tego wystąpienia. Dość powiedzieć, że
przez całe dziesięciolecia swojego istnienia „Kraj”
zamieszczał obfity materiał informacyjny, pocho-
dzący ze wszystkich zakątków Polski i najdalszych
regionów Rosji, a jego działy poświęcone gospodar-
ce i literaturze należą do najbardziej interesujących
i, co ciekawe, niezbyt obficie wyzyskanych do dnia
dzisiejszego przez badaczy materiałów, jakie po-
wstały w naszym piśmiennictwie w całej omawia-
nej epoce.
Redakcja „Kraju”, do której należały takie tuzy
ówczesnej publicystyki i krytyki polskiej, jak Józef
Tokarzewicz, Włodzimierz Spasowicz i Czesław
Jankowski, potrafiła zapewnić sobie stałą współ-
pracę kilkudziesięciu przedstawicieli pokolenia po-
zytywistów polskich, włączając w to najwybitniej-
szych, takich jak Bolesław Prus, Eliza Orzeszkowa,
Maria Konopnicka, zachęconych niewątpliwie
możliwością publikacji utworów, których nie do-
puściłaby do druku cenzura w Królestwie, a które
w stolicy Imperium ukazywały się bez nadmiernej
ingerencji władz carskich. Już w 1884 roku wyod-
rębniono rubrykę „Dział Literacki”, która stała się
później zaczynem kolejnych, samodzielnych „Do-
datków” poświęconych sztuce i nauce, takich jak
„Przegląd Literacki” (1886-1990), „Dział Literac-
ИСКУССТВО ВОСТОЧНОЙ ЕВРОПЫ
ARTOFTHEEASTEUROPE
TOM III
Waldemar Okoń
Uniwersytet Wrocławski
Petersburski „Kraj" Polacy, Rosjanie i antyk
Tygodnik „Kraj” wychodził w latach 1882-1909
i był najpoważniejszym oraz najdłużej ukazującym
się periodykiem polskojęzycznym publikowanym
w Petersburgu w XIX i na początku XX wieku.
Założycielem „Kraju” był Erazm Piltz (redaktor
do 1906 roku), który koncesję na wydawanie pi-
sma otrzymał dopiero po trzech latach usilnych
starań, w trakcie których zapewniał nieustannie
władze rosyjskie, że jego organ będzie w przyszło-
ści występował przeciwko wszystkim wywrotowym
i wolnościowym nurtom społecznym i politycz-
nym.1 Determinacja tego wybitnego publicysty
i utalentowanego organizatora była tak silna, iż
nawet w pewnym momencie obiecywał władzom,
że będzie realizował swoje zobowiązania bez wzglę-
du na to, „jak konsekwentna, surowa i ostra będzie
polityka władz wobec narodowości polskiej”.2 Nic
dziwnego, że przy takim deklarowanym stanowisku
politycznym redaktora „Kraj” był postrzegany jako
pismo stricte lojalistyczne, chociaż czy było tak istot-
nie w codziennej praktyce redakcyjnej, objawianej
w kolejnych numerach tygodnika, to - moim zda-
niem - kwestia do dyskusji, wybiegającej daleko
1 Na temat tygodnika „Kraj” zob.: Kmiecik (1969); Bazy-
low (1984); Gajkowska (1991); Okoń (2002).
2 Bazylow (1984: 294).
poza ramy tego wystąpienia. Dość powiedzieć, że
przez całe dziesięciolecia swojego istnienia „Kraj”
zamieszczał obfity materiał informacyjny, pocho-
dzący ze wszystkich zakątków Polski i najdalszych
regionów Rosji, a jego działy poświęcone gospodar-
ce i literaturze należą do najbardziej interesujących
i, co ciekawe, niezbyt obficie wyzyskanych do dnia
dzisiejszego przez badaczy materiałów, jakie po-
wstały w naszym piśmiennictwie w całej omawia-
nej epoce.
Redakcja „Kraju”, do której należały takie tuzy
ówczesnej publicystyki i krytyki polskiej, jak Józef
Tokarzewicz, Włodzimierz Spasowicz i Czesław
Jankowski, potrafiła zapewnić sobie stałą współ-
pracę kilkudziesięciu przedstawicieli pokolenia po-
zytywistów polskich, włączając w to najwybitniej-
szych, takich jak Bolesław Prus, Eliza Orzeszkowa,
Maria Konopnicka, zachęconych niewątpliwie
możliwością publikacji utworów, których nie do-
puściłaby do druku cenzura w Królestwie, a które
w stolicy Imperium ukazywały się bez nadmiernej
ingerencji władz carskich. Już w 1884 roku wyod-
rębniono rubrykę „Dział Literacki”, która stała się
później zaczynem kolejnych, samodzielnych „Do-
datków” poświęconych sztuce i nauce, takich jak
„Przegląd Literacki” (1886-1990), „Dział Literac-