DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.55687#0284
280
Jerzy Uścinowicz
- prawosławnej. Udowodniło, że jest ona sakralna,
gdyż jest nośnikiem „prawdy Bożej”, i - tak jak mi-
sterium liturgiczne - stanowi w pełni odpowiadają-
cą mu wypowiedź teologiczną. Jest teologią wyrazu.
Musi też być wciąż żywa i odnawiana, musi prze-
stać być „pobożną archeologią”, jak ją kiedyś określił
Jego Świątobliwość Ekumeniczny Patriarcha Ate-
nagoras I, Arcybiskup Konstantynopola Nowego
Rzymu w rozmowie z francuskim filozofem i teolo-
giem Olivierem Clement em - bo „trzeba odważyć
się na twórczość” - jak dodał.2
Po tym ponownym „odkryciu” ikony, po tej jej
pierwszej wędrówce po rodzimym, prawosławnym
świecie, gdy Wschód jak i Zachód chrześcijański zo-
stał już do jej przyjęcia artystycznie przygotowany,
czekało się jednak na ikonę inną, ikonę żywą, ikonę,
która mówi do człowieka językiem współczesności,
a nie tylko obrazuje historię i pięknie wygląda. Li-
czyła się bowiem prawda, a nie tylko piękno. Praw-
da w piękno przyobleczona.
A Zachód i Wschód został też do tego przygo-
towany teologicznie, poprzez pisane na Zachodzie
Europy fundamentalne traktaty o. Sergiusza Bułga-
kowa czy późniejsze rozprawy związanego z Brac-
twem Sw. Focjusza Uspienskiego,3 Ewdokimowa,4
Łosskiego,5 Quenota,6 Schmemanna,7 Meyendorf-
fa,8 Byczkowa. Symbolem tej toczonej po zachod-
niej stronie prawosławia walki teologicznej o odno-
wioną ikonę była głównie Francja. Co więcej, dziś to
życie ikony i traktatów o niej wiąże się jednoznacz-
nie z Paryżem i jego prawosławnym Instytutem Sw.
Sergiusza z Radoneża, centrum prawosławnej myśli
teologicznej i kulturalnej na Zachodzie Europy. Jest
tego życia symbolem, ale nie tylko w łonie prawo-
sławia, ma wymiar uniwersalny, ekumeniczny. Nie
bez powodu też sama Parafia Prawosławna Sw. Ser-
giusza z Radoneża jest w jurysdykcji Zachodnioeti-
2 Nowosielski (1991: 97).
3 Zob. Ouspensky (1980) oraz polskie wydanie: Uspien-
ski (1991); Успенский (1963: 223-255); Hammerschmidt,
Hauptmann, Kruger, Ouspensky, Schulz (1962); Ouspensky
(1964).
4 Zob. Evdokimov (1959) oraz polskie wydanie: Evdoki-
mov (1964); Evdokimov (1970) oraz polski przekład: Evdo-
kimov (1999).
5 Lossky (1957); Lossky (1980) oraz wydanie polskie: Łos-
ski (1989).
6 Quenot (1991), wydanie polskie: Quenot (1997); Qu-
enot (2003) oraz polskie wydanie: Quenot (2007).
Шмеманн (1961).
8 Meyendorff (1979) oraz polskie wydanie: Meyendorff
(1984).
ropejskiego Egzarchatu Parafii Rosyjskich Patriar-
chatu Konstantynopolitańskiego.
Praca wszystkich tych uczonych teologów Insty-
tutu ujawniła „podwójne” życie ikony - nie tylko
jako wyrafinowanego dzieła sztuki, dzieła kultury
i świadectwa historii Kościoła, ale jako fenome-
nalnego przekazu filozoficznego i teologicznego.
Ikona pokazała, że „umie mówić”. Jak tekst w swo-
jej semiotycznej zasadzie przekazu, poprzez realne
symbole rzeczywistości nadprzyrodzonej świata
Boskiego, przekazała nam na nowo świadectwo
o tym świecie i jego aspiracje - dążenie do Zbawie-
nia. Przekaz ten zaś okazał się być przewyższają-
cym wszystkie inne sposoby wyrażania duchowych
aspiracji człowieka do życia z Bogiem. Dowiedzieli
się o tym wszyscy. Nie działo się to też li tylko za
sprawą odkrytych kolorów, choć one może dopiero
to ujawniły. To przede wszystkim jednak kontem-
placja żywej idei świętości, przekazywanej przez
obraz. Obraz prawdziwy, rozumny, symboliczny.
Symboliczny w swym prawidłowym rozumieniu,
nie protezy czy zamiennika lecz żywej, najwyższej
z możliwych form wyrazu artystycznego tej świę-
tości.9
Historia Instytutu i Parafii Św. Sergiusza
w Paryżu
Ośrodek Sw. Sergiusza powstał w 1924 roku dzię-
ki staraniom rosyjskiego księdza-emigranta, który,
z polecenia metropolity Eulogiusza (Gieorgijew-
skiego), zaczął na początku lat 20. działać na rzecz
powołania kolejnej już paryskiej parafii prawosław-
nej. Metropolita zabiega! o zakup na jej potrzeby
obiektu, służącego zarówno jako miejsce kultu, jak
i miejsce teologicznej edukacji - duchowego i na-
ukowego przygotowania przyszłych kapłanów do
pracy w diasporalnej diecezji.
Przez długi czas wzgórze obok Buttes Chau-
mont, miejsce funkcjonowania dzisiejszego In-
stytutu, było - zbudowaną w 1850 roku przez
księdza von Bodelschwinga - siedzibą niemiec-
kiego kościoła luterańskiego. Służyło niemieckim
robotnikom pracującym w Paryżu i okolicach. Po
I wojnie światowej majątek został przez rząd fran-
cuski wystawiony na sprzedaż. Dzięki niezwykłemu
wsparciu darczyńców, jak dr John Mott, wykupio-
no świątynię i po przystosowaniu jej do potrzeb
liturgicznych świątyni prawosławnej, w dniu 18
9 Uścinowicz (1997: 50-78).
Jerzy Uścinowicz
- prawosławnej. Udowodniło, że jest ona sakralna,
gdyż jest nośnikiem „prawdy Bożej”, i - tak jak mi-
sterium liturgiczne - stanowi w pełni odpowiadają-
cą mu wypowiedź teologiczną. Jest teologią wyrazu.
Musi też być wciąż żywa i odnawiana, musi prze-
stać być „pobożną archeologią”, jak ją kiedyś określił
Jego Świątobliwość Ekumeniczny Patriarcha Ate-
nagoras I, Arcybiskup Konstantynopola Nowego
Rzymu w rozmowie z francuskim filozofem i teolo-
giem Olivierem Clement em - bo „trzeba odważyć
się na twórczość” - jak dodał.2
Po tym ponownym „odkryciu” ikony, po tej jej
pierwszej wędrówce po rodzimym, prawosławnym
świecie, gdy Wschód jak i Zachód chrześcijański zo-
stał już do jej przyjęcia artystycznie przygotowany,
czekało się jednak na ikonę inną, ikonę żywą, ikonę,
która mówi do człowieka językiem współczesności,
a nie tylko obrazuje historię i pięknie wygląda. Li-
czyła się bowiem prawda, a nie tylko piękno. Praw-
da w piękno przyobleczona.
A Zachód i Wschód został też do tego przygo-
towany teologicznie, poprzez pisane na Zachodzie
Europy fundamentalne traktaty o. Sergiusza Bułga-
kowa czy późniejsze rozprawy związanego z Brac-
twem Sw. Focjusza Uspienskiego,3 Ewdokimowa,4
Łosskiego,5 Quenota,6 Schmemanna,7 Meyendorf-
fa,8 Byczkowa. Symbolem tej toczonej po zachod-
niej stronie prawosławia walki teologicznej o odno-
wioną ikonę była głównie Francja. Co więcej, dziś to
życie ikony i traktatów o niej wiąże się jednoznacz-
nie z Paryżem i jego prawosławnym Instytutem Sw.
Sergiusza z Radoneża, centrum prawosławnej myśli
teologicznej i kulturalnej na Zachodzie Europy. Jest
tego życia symbolem, ale nie tylko w łonie prawo-
sławia, ma wymiar uniwersalny, ekumeniczny. Nie
bez powodu też sama Parafia Prawosławna Sw. Ser-
giusza z Radoneża jest w jurysdykcji Zachodnioeti-
2 Nowosielski (1991: 97).
3 Zob. Ouspensky (1980) oraz polskie wydanie: Uspien-
ski (1991); Успенский (1963: 223-255); Hammerschmidt,
Hauptmann, Kruger, Ouspensky, Schulz (1962); Ouspensky
(1964).
4 Zob. Evdokimov (1959) oraz polskie wydanie: Evdoki-
mov (1964); Evdokimov (1970) oraz polski przekład: Evdo-
kimov (1999).
5 Lossky (1957); Lossky (1980) oraz wydanie polskie: Łos-
ski (1989).
6 Quenot (1991), wydanie polskie: Quenot (1997); Qu-
enot (2003) oraz polskie wydanie: Quenot (2007).
Шмеманн (1961).
8 Meyendorff (1979) oraz polskie wydanie: Meyendorff
(1984).
ropejskiego Egzarchatu Parafii Rosyjskich Patriar-
chatu Konstantynopolitańskiego.
Praca wszystkich tych uczonych teologów Insty-
tutu ujawniła „podwójne” życie ikony - nie tylko
jako wyrafinowanego dzieła sztuki, dzieła kultury
i świadectwa historii Kościoła, ale jako fenome-
nalnego przekazu filozoficznego i teologicznego.
Ikona pokazała, że „umie mówić”. Jak tekst w swo-
jej semiotycznej zasadzie przekazu, poprzez realne
symbole rzeczywistości nadprzyrodzonej świata
Boskiego, przekazała nam na nowo świadectwo
o tym świecie i jego aspiracje - dążenie do Zbawie-
nia. Przekaz ten zaś okazał się być przewyższają-
cym wszystkie inne sposoby wyrażania duchowych
aspiracji człowieka do życia z Bogiem. Dowiedzieli
się o tym wszyscy. Nie działo się to też li tylko za
sprawą odkrytych kolorów, choć one może dopiero
to ujawniły. To przede wszystkim jednak kontem-
placja żywej idei świętości, przekazywanej przez
obraz. Obraz prawdziwy, rozumny, symboliczny.
Symboliczny w swym prawidłowym rozumieniu,
nie protezy czy zamiennika lecz żywej, najwyższej
z możliwych form wyrazu artystycznego tej świę-
tości.9
Historia Instytutu i Parafii Św. Sergiusza
w Paryżu
Ośrodek Sw. Sergiusza powstał w 1924 roku dzię-
ki staraniom rosyjskiego księdza-emigranta, który,
z polecenia metropolity Eulogiusza (Gieorgijew-
skiego), zaczął na początku lat 20. działać na rzecz
powołania kolejnej już paryskiej parafii prawosław-
nej. Metropolita zabiega! o zakup na jej potrzeby
obiektu, służącego zarówno jako miejsce kultu, jak
i miejsce teologicznej edukacji - duchowego i na-
ukowego przygotowania przyszłych kapłanów do
pracy w diasporalnej diecezji.
Przez długi czas wzgórze obok Buttes Chau-
mont, miejsce funkcjonowania dzisiejszego In-
stytutu, było - zbudowaną w 1850 roku przez
księdza von Bodelschwinga - siedzibą niemiec-
kiego kościoła luterańskiego. Służyło niemieckim
robotnikom pracującym w Paryżu i okolicach. Po
I wojnie światowej majątek został przez rząd fran-
cuski wystawiony na sprzedaż. Dzięki niezwykłemu
wsparciu darczyńców, jak dr John Mott, wykupio-
no świątynię i po przystosowaniu jej do potrzeb
liturgicznych świątyni prawosławnej, w dniu 18
9 Uścinowicz (1997: 50-78).