DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.55687#0310
306
Zofia Krasnopolska-Wesner
światła i ciemności, zyskując wartość artystyczną
tylko wtedy, gdy odzwierciedla blask ducha. Dlate-
go też ważna z punktu widzenia antropozoficzncj
analizy obrazu jest jego treść. Swą wizję malarstwa
zawarł Steincr w Kronice Akashy,76 która jest pa-
mięcią świata przypominającą o wszystkim, co się
w nim dokonało. W traktacie tym autor na nowo
uzasadnia objawienia biblijne, twierdząc, że wyni-
kiem poznania duchowego jest taki obraz świata,
w którym Chrystus jako władca w królestwie Słoń-
ca26 27 28 (stąd Chrystus w malarstwie Sabasznikowej po-
jawia się w złotej poświacie) zajmuje miejsce cen-
tralne. W ten sposób świadectwa biblijne zostają
udowodnione i wyjaśnione.
Antropozofia przedstawia „inny” Stary i Nowy
Testament, bo jak mówił Steiner, tylko с помощью
науки о духовной жизньи можно правильно
понять Библю и тщательно взвеститъ каждое
из ее слов79 Wszystkie duchowe dążenia, tęsknoty,
poszukiwania ludzkości w świecie religii, mitów
i ezoteryki łączą się w wykładach Steinera z Chry-
stusem, któremu oddaje on cześć jako Zbawicielo-
wi świata w takim stopniu, w jakim nie czyni tego
żadna ortodoksyjna teologia. Taka wizja Chrystusa
legła u podstaw obrazu Sabasznikowej Ukrzyżowa-
nie (il. 3), pojmowanego jako ocalenie ludzkości.
Ukazany na nim Chrystus wznosi się ku niebu,
odziany zgodnie z tradycją wczesnochrześcijańską
w długą niebieską tunikę - colobium, która symbo-
lizuje władzę i godność. Nad Chrystusem wzlatuje
Duch święty, a nad nim czuwa Bóg. Połączenie tych
dwóch światów krzyżem wyraża przekonanie o po-
dwójnej naturze Chrystusa. Według apokryfów
i Steinera krzyż łączy Niebo i Ziemię, umożliwia-
jąc przemianę duchową Człowieka i Natury. Stąd
górna część krzyża jest przysłonięta promieniami
słonecznymi, a dół sięga otchłani. Chrystus utoż-
samiany był z Logosem, który w bycie fizycznym
musi powtórzyć proces kosmiczny, dlatego można
sądzić, że Chrystus ukazany przez Sabasznikową
stoi na kuli ziemskiej. Mękę Chrystusa Steiner sta-
wiał w centrum kosmicznego rozwoju człowieka
i jego zbawienia. Temu soterycznemu wydarzeniu
nadał szersze znaczenie niż czyniło to tradycyjne
26 Zob.: Steiner (b.d.w.).
27 Steiner mówił o Chrystusie jako o Wielkim Duchu Sło-
necznym, który od praczasów towarzyszy rodowi ludzkiemu.
Przez „Słońce” rozumie on gwiazdę układu planetarnego jako
kosmiczną siedzibę najwyższych istot duchowych, zsyłających
miłość na świat.
28 Cyt. za: Волошина (Сабашникова) (1993: 132).
II. 3. Margarita Sabasznikowa, Ukrzyżowanie, lata 30. XX wieku,
własność prywatna
chrześcijaństwo. Baranek Boży bierze na siebie
„dziedziczną” winę rodu ludzkiego, wspólną karmę
ludzkości oraz mocy kosmicznych i odpokutowu-
je ją swą ofiarą. W ten sposób Steiner łączy mękę
z misteryjną tradycją ludzkości. Krzyż w jego rozu-
mieniu to misteryjny kult starożytności (zarówno
cywilizacji żydowskiej, jak i pogańskiej).29 30
Ikonografia kolejnego duchowego obrazu Sa-
basznikowej Ostatnia wieczerza (il. 4) tylko pozor-
nie nie różni się od licznych przedstawień tego mo-
tywu w sztuce. Chrystusowi towarzyszy dwunastu
apostołów, którzy zasiadają za wspólnym stołem.
Powaga tej sceny pełna jest dramatyzmu, o czym
świadczy gestykulacja apostołów. Wśród uczniów
Chrystusa wyróżniają się postacie Jana i Judasza.
Ten pierwszy ukazany jest z głową na piersi Zbawi-
ciela, co według mistyków ma być naturalnym ge-
stem wyrażającym braterską czułość oraz znakiem
miłości szukającej oparcia w Bogu. Natomiast Ju-
dasz jest oddzielony od reszty uczniów i nie posiada
nimbu. Trafnie postać Judasza interpretuje Siergiej
Bułgakow: „Wzajemne stosunki Chrystusa i Judasza
różnią się od innych apostołów, będąc naznaczone
pieczęcią szczególnej tajemnicy, a nawet intymno-
ści”.50 Status Judasza znacznie wzrósł u gnostyków,
którzy uważali Jezusa za reprezentanta mądrości,
nieśmiertelności i światła, a Judasza nie za symbol
zdrady, śmiertelności i mroku, a za najwierniejszego
ucznia. Stąd w obrazie Sabasznikowej jego czarny
ubiór, odróżniający go od pozostałych aposto-
29 Zob.: Steiner (1902: 125).
30 Bułgakow (1982: 25).
Zofia Krasnopolska-Wesner
światła i ciemności, zyskując wartość artystyczną
tylko wtedy, gdy odzwierciedla blask ducha. Dlate-
go też ważna z punktu widzenia antropozoficzncj
analizy obrazu jest jego treść. Swą wizję malarstwa
zawarł Steincr w Kronice Akashy,76 która jest pa-
mięcią świata przypominającą o wszystkim, co się
w nim dokonało. W traktacie tym autor na nowo
uzasadnia objawienia biblijne, twierdząc, że wyni-
kiem poznania duchowego jest taki obraz świata,
w którym Chrystus jako władca w królestwie Słoń-
ca26 27 28 (stąd Chrystus w malarstwie Sabasznikowej po-
jawia się w złotej poświacie) zajmuje miejsce cen-
tralne. W ten sposób świadectwa biblijne zostają
udowodnione i wyjaśnione.
Antropozofia przedstawia „inny” Stary i Nowy
Testament, bo jak mówił Steiner, tylko с помощью
науки о духовной жизньи можно правильно
понять Библю и тщательно взвеститъ каждое
из ее слов79 Wszystkie duchowe dążenia, tęsknoty,
poszukiwania ludzkości w świecie religii, mitów
i ezoteryki łączą się w wykładach Steinera z Chry-
stusem, któremu oddaje on cześć jako Zbawicielo-
wi świata w takim stopniu, w jakim nie czyni tego
żadna ortodoksyjna teologia. Taka wizja Chrystusa
legła u podstaw obrazu Sabasznikowej Ukrzyżowa-
nie (il. 3), pojmowanego jako ocalenie ludzkości.
Ukazany na nim Chrystus wznosi się ku niebu,
odziany zgodnie z tradycją wczesnochrześcijańską
w długą niebieską tunikę - colobium, która symbo-
lizuje władzę i godność. Nad Chrystusem wzlatuje
Duch święty, a nad nim czuwa Bóg. Połączenie tych
dwóch światów krzyżem wyraża przekonanie o po-
dwójnej naturze Chrystusa. Według apokryfów
i Steinera krzyż łączy Niebo i Ziemię, umożliwia-
jąc przemianę duchową Człowieka i Natury. Stąd
górna część krzyża jest przysłonięta promieniami
słonecznymi, a dół sięga otchłani. Chrystus utoż-
samiany był z Logosem, który w bycie fizycznym
musi powtórzyć proces kosmiczny, dlatego można
sądzić, że Chrystus ukazany przez Sabasznikową
stoi na kuli ziemskiej. Mękę Chrystusa Steiner sta-
wiał w centrum kosmicznego rozwoju człowieka
i jego zbawienia. Temu soterycznemu wydarzeniu
nadał szersze znaczenie niż czyniło to tradycyjne
26 Zob.: Steiner (b.d.w.).
27 Steiner mówił o Chrystusie jako o Wielkim Duchu Sło-
necznym, który od praczasów towarzyszy rodowi ludzkiemu.
Przez „Słońce” rozumie on gwiazdę układu planetarnego jako
kosmiczną siedzibę najwyższych istot duchowych, zsyłających
miłość na świat.
28 Cyt. za: Волошина (Сабашникова) (1993: 132).
II. 3. Margarita Sabasznikowa, Ukrzyżowanie, lata 30. XX wieku,
własność prywatna
chrześcijaństwo. Baranek Boży bierze na siebie
„dziedziczną” winę rodu ludzkiego, wspólną karmę
ludzkości oraz mocy kosmicznych i odpokutowu-
je ją swą ofiarą. W ten sposób Steiner łączy mękę
z misteryjną tradycją ludzkości. Krzyż w jego rozu-
mieniu to misteryjny kult starożytności (zarówno
cywilizacji żydowskiej, jak i pogańskiej).29 30
Ikonografia kolejnego duchowego obrazu Sa-
basznikowej Ostatnia wieczerza (il. 4) tylko pozor-
nie nie różni się od licznych przedstawień tego mo-
tywu w sztuce. Chrystusowi towarzyszy dwunastu
apostołów, którzy zasiadają za wspólnym stołem.
Powaga tej sceny pełna jest dramatyzmu, o czym
świadczy gestykulacja apostołów. Wśród uczniów
Chrystusa wyróżniają się postacie Jana i Judasza.
Ten pierwszy ukazany jest z głową na piersi Zbawi-
ciela, co według mistyków ma być naturalnym ge-
stem wyrażającym braterską czułość oraz znakiem
miłości szukającej oparcia w Bogu. Natomiast Ju-
dasz jest oddzielony od reszty uczniów i nie posiada
nimbu. Trafnie postać Judasza interpretuje Siergiej
Bułgakow: „Wzajemne stosunki Chrystusa i Judasza
różnią się od innych apostołów, będąc naznaczone
pieczęcią szczególnej tajemnicy, a nawet intymno-
ści”.50 Status Judasza znacznie wzrósł u gnostyków,
którzy uważali Jezusa za reprezentanta mądrości,
nieśmiertelności i światła, a Judasza nie za symbol
zdrady, śmiertelności i mroku, a za najwierniejszego
ucznia. Stąd w obrazie Sabasznikowej jego czarny
ubiór, odróżniający go od pozostałych aposto-
29 Zob.: Steiner (1902: 125).
30 Bułgakow (1982: 25).