DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.55687#0410
406
Agata Soczyńska
II. 5. Hilary Krzysztofiak, Ogród rzymski, 1975, olej, płótno, 89 x
110 cm, własność prywatna, fot. Arch. Emigracji w Toruniu
go przodków, jak w Buku (1955), z pni wyrastają-
cych ze staroświeckich szuflad pamięci rodzinnej,
jak w Drzewie w szufladzie (1973), z warsztatu sto-
larskiego w hucie Uthemanna, z lekcji liternictwa
i kopiowania pocztówek w Abendschule.
W 1945 roku Krzysztofiak przyjechał do War-
szawy i podjął naukę w Liceum Sztuk Plastycznych,
a następnie został przyjęty do Państwowej Wyższej
Szkoły Sztuk Plastycznych (dzisiejszej ASP), gdzie
najpierw studiował na wydziale grafiki użytkowej,
a potem malarstwa ściennego.26 Jednocześnie szu-
kał dla siebie nowych inspiracji i przestrzeni arty-
stycznych. W Akademii był pilnym studentem, ale
to mu nie wystarczało. Założył wspólnie ze swoim
przyjacielem z Liceum Sztuk Plastycznych - Le-
chem Emfazym Stefańskim27 - lalkowy Teatr Cy-
nobrowych Snów,28 zaangażował się w przygodę
26 Jego profesorami byli: Kazimierz Nita (projektowanie
bryły), Adam Gerżabek (malarstwo architektoniczne, studia
z natury), Witold Miller (malarstwo dekoracyjne i ścienne),
Adam Bunsch (technologia) i Marek Włodarski (malarstwo,
projektowanie koncepcyjne).
27 Lech Emfazy Stefański (1928-2010) - pisarz, publicy-
sta, tłumacz literatury pięknej. Należał do AK. Brał udział
w powstaniu warszawskim (pseud. konspiracyjny "Emfazy”).
Po wojnie należał do interdyscyplinarnej grupy literacko-ar-
tystycznej, tzw. grupy kobyłeckiej, pracował w „Po prostu”.
W 1955 roku w swoim mieszkaniu w Warszawie (Tarczyńska
11) współtworzył z Mironem Białoszewskim i Bogusławem
Choińskim awangardowy Teatr na Tarczyńskiej. W 1967
roku ukończył wydział reżyserii Państwowej Wyższej Szkoły
Teatralnej w Warszawie. Pisał książki, scenariusze, artykuły
o literaturze, sztukach plastycznych, teatrze, reżyserował wi-
dowiska i przedstawienia teatralne.
28 Teatr mieścił się w wynajętym lokalu przy ul. Wiejskiej
11, miał jedną premierę i wiele publicznych spektakli. Była
to opera komiczna Doktor Dolittle i jego zwierzęta, oparta na
książce Hugha Loftinga. Stefański napisał tekst i muzykę, Hi-
lary stworzył scenografię, obydwaj byli wykonawcami.
teatralną studentów warszawskich uczelni, która
wzięła swój początek z kółka dramatycznego na
uniwersytecie, przekształconego później w Teatr
Akademicki.29 W 1947 roku wziął udział w przed-
stawieniu Androkles i lew G. B. Shawa, grając na
zmianę ze Stefanem Trcuguttem rolę lwa (i chrze-
ścijanina Pinto), od 1946 roku pracował w Teatrze
Polskim jako statysta. Grał w pierwszym po wojnie
przedstawieniu Lilii Wenedy Juliusza Słowackie-
go, jako jeden z Chóru Wenedów. Od 1947 roku
należał do nieformalnej grupy literatów, malarzy,
krytyków, tzw. grupy kobyłeckiej, spotykającej się
w domu poety Stanisława Swena Czachorowskie-
go w Kobyłce.30 Borykał się jednocześnie z bra-
kiem mieszkania, pieniędzy, stabilizacji. Dorabiał
pisaniem artykułów o sztuce31 i wykonywaniem
propagandowych transparentów, portretów, deko-
racji, na które państwo ludowe, by ugruntować swą
władzę, nie szczędziło funduszy i płaciło ogromne
pieniądze.32 Jednocześnie, nie zaniedbując zajęć
w akademii, rozpoczął pracę w „Po prostu” i po-
tem w „Ruchu Muzycznym” jako grafik, a w 1951
roku postanowił ukończyć studia i obronić pracę
dyplomową. O tym ważnym momencie, mającym
w przyszłości rzutować na kluczowe wybory, pisał:
„Postanowiłem nareszcie zabrać się do pracy dy-
plomowej w akademii. A były to najokropniejsze
czasy wtrącania się partii do sztuki, czyli tzw. so-
crealizm. W tym też duchu miałem wykonać pracę
dyplomową, do której usilnie namawiał mnie mój
profesor. Kazał mi namalować olbrzymi fresk pod
tytułem Waryński na lawie oskarżonych. Zabrałem
się do szkicowania tematu, zbierałem materiały fo-
tograficzne o nim (...). Jednakże opór mój i niechęć
29 W działalność Teatru Akademickiego byli zaangażowa-
ni studenci wszystkich warszawskich uczelni, m.in. Akademii
Sztuk Pięknych, w której studiował Krzysztofiak.
30 Nieformalna interdyscyplinarna grupa literatów, kryty-
ków, malarzy, twórców muzycznych i teatralnych oraz innych
środowisk intelektualnych działająca w podwarszawskiej Ko-
byłce w latach 1947-1955. Należeli do niej, poza Stanisławem
Swenem Czachorowskim i Hilarym Krzysztofiakiem, m.in.:
Miron Białoszewski, Hanna Czachorowska, Irena Prudil,
Stanisław Prószyński, Jerzy Grygolunas, Bogusław Choiński,
Jerzy Ficowski, Wanda Chotomska, Lech Emfazy Stefański,
Jan Józef Lipski, Ludwik Hering, Artur Sandauer.
31 M.in. z Lechem Emfazym Stefańskim publikował w „Po
prostu” artykuły: „Plastyka na nowej drodze” (1950, nr 13),
„Rozmowy o realizmie w plastyce” (1951, nr 3). Artykuły te
zostały skrytykowane na Zjeździe Dyskusyjnym Aktywu Mło-
dzieżowego Szkół Artystycznych przez Fiszera Zawidowicza
(„Po prostu”, 1951, nr 3), a redakcja pisma odcięła się od po-
glądów autorów.
32 Krzysztofiak (1981: 92).
Agata Soczyńska
II. 5. Hilary Krzysztofiak, Ogród rzymski, 1975, olej, płótno, 89 x
110 cm, własność prywatna, fot. Arch. Emigracji w Toruniu
go przodków, jak w Buku (1955), z pni wyrastają-
cych ze staroświeckich szuflad pamięci rodzinnej,
jak w Drzewie w szufladzie (1973), z warsztatu sto-
larskiego w hucie Uthemanna, z lekcji liternictwa
i kopiowania pocztówek w Abendschule.
W 1945 roku Krzysztofiak przyjechał do War-
szawy i podjął naukę w Liceum Sztuk Plastycznych,
a następnie został przyjęty do Państwowej Wyższej
Szkoły Sztuk Plastycznych (dzisiejszej ASP), gdzie
najpierw studiował na wydziale grafiki użytkowej,
a potem malarstwa ściennego.26 Jednocześnie szu-
kał dla siebie nowych inspiracji i przestrzeni arty-
stycznych. W Akademii był pilnym studentem, ale
to mu nie wystarczało. Założył wspólnie ze swoim
przyjacielem z Liceum Sztuk Plastycznych - Le-
chem Emfazym Stefańskim27 - lalkowy Teatr Cy-
nobrowych Snów,28 zaangażował się w przygodę
26 Jego profesorami byli: Kazimierz Nita (projektowanie
bryły), Adam Gerżabek (malarstwo architektoniczne, studia
z natury), Witold Miller (malarstwo dekoracyjne i ścienne),
Adam Bunsch (technologia) i Marek Włodarski (malarstwo,
projektowanie koncepcyjne).
27 Lech Emfazy Stefański (1928-2010) - pisarz, publicy-
sta, tłumacz literatury pięknej. Należał do AK. Brał udział
w powstaniu warszawskim (pseud. konspiracyjny "Emfazy”).
Po wojnie należał do interdyscyplinarnej grupy literacko-ar-
tystycznej, tzw. grupy kobyłeckiej, pracował w „Po prostu”.
W 1955 roku w swoim mieszkaniu w Warszawie (Tarczyńska
11) współtworzył z Mironem Białoszewskim i Bogusławem
Choińskim awangardowy Teatr na Tarczyńskiej. W 1967
roku ukończył wydział reżyserii Państwowej Wyższej Szkoły
Teatralnej w Warszawie. Pisał książki, scenariusze, artykuły
o literaturze, sztukach plastycznych, teatrze, reżyserował wi-
dowiska i przedstawienia teatralne.
28 Teatr mieścił się w wynajętym lokalu przy ul. Wiejskiej
11, miał jedną premierę i wiele publicznych spektakli. Była
to opera komiczna Doktor Dolittle i jego zwierzęta, oparta na
książce Hugha Loftinga. Stefański napisał tekst i muzykę, Hi-
lary stworzył scenografię, obydwaj byli wykonawcami.
teatralną studentów warszawskich uczelni, która
wzięła swój początek z kółka dramatycznego na
uniwersytecie, przekształconego później w Teatr
Akademicki.29 W 1947 roku wziął udział w przed-
stawieniu Androkles i lew G. B. Shawa, grając na
zmianę ze Stefanem Trcuguttem rolę lwa (i chrze-
ścijanina Pinto), od 1946 roku pracował w Teatrze
Polskim jako statysta. Grał w pierwszym po wojnie
przedstawieniu Lilii Wenedy Juliusza Słowackie-
go, jako jeden z Chóru Wenedów. Od 1947 roku
należał do nieformalnej grupy literatów, malarzy,
krytyków, tzw. grupy kobyłeckiej, spotykającej się
w domu poety Stanisława Swena Czachorowskie-
go w Kobyłce.30 Borykał się jednocześnie z bra-
kiem mieszkania, pieniędzy, stabilizacji. Dorabiał
pisaniem artykułów o sztuce31 i wykonywaniem
propagandowych transparentów, portretów, deko-
racji, na które państwo ludowe, by ugruntować swą
władzę, nie szczędziło funduszy i płaciło ogromne
pieniądze.32 Jednocześnie, nie zaniedbując zajęć
w akademii, rozpoczął pracę w „Po prostu” i po-
tem w „Ruchu Muzycznym” jako grafik, a w 1951
roku postanowił ukończyć studia i obronić pracę
dyplomową. O tym ważnym momencie, mającym
w przyszłości rzutować na kluczowe wybory, pisał:
„Postanowiłem nareszcie zabrać się do pracy dy-
plomowej w akademii. A były to najokropniejsze
czasy wtrącania się partii do sztuki, czyli tzw. so-
crealizm. W tym też duchu miałem wykonać pracę
dyplomową, do której usilnie namawiał mnie mój
profesor. Kazał mi namalować olbrzymi fresk pod
tytułem Waryński na lawie oskarżonych. Zabrałem
się do szkicowania tematu, zbierałem materiały fo-
tograficzne o nim (...). Jednakże opór mój i niechęć
29 W działalność Teatru Akademickiego byli zaangażowa-
ni studenci wszystkich warszawskich uczelni, m.in. Akademii
Sztuk Pięknych, w której studiował Krzysztofiak.
30 Nieformalna interdyscyplinarna grupa literatów, kryty-
ków, malarzy, twórców muzycznych i teatralnych oraz innych
środowisk intelektualnych działająca w podwarszawskiej Ko-
byłce w latach 1947-1955. Należeli do niej, poza Stanisławem
Swenem Czachorowskim i Hilarym Krzysztofiakiem, m.in.:
Miron Białoszewski, Hanna Czachorowska, Irena Prudil,
Stanisław Prószyński, Jerzy Grygolunas, Bogusław Choiński,
Jerzy Ficowski, Wanda Chotomska, Lech Emfazy Stefański,
Jan Józef Lipski, Ludwik Hering, Artur Sandauer.
31 M.in. z Lechem Emfazym Stefańskim publikował w „Po
prostu” artykuły: „Plastyka na nowej drodze” (1950, nr 13),
„Rozmowy o realizmie w plastyce” (1951, nr 3). Artykuły te
zostały skrytykowane na Zjeździe Dyskusyjnym Aktywu Mło-
dzieżowego Szkół Artystycznych przez Fiszera Zawidowicza
(„Po prostu”, 1951, nr 3), a redakcja pisma odcięła się od po-
glądów autorów.
32 Krzysztofiak (1981: 92).