DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.55687#0422
418
Eleonora Jedlińska
utrwalone i aprioryczne pojęcie bezdomności, two-
rzone i utrwalane przez media, służące podporząd-
kowaniu bezdomnych nie-bezdomnym”.19
Artysta z Polski wyposażył pewną grupę no-
wojorskich bezdomnych w środki wspomagające
w utworzeniu zwartej sieci, w ramach której mogą
się przeciwstawiać prześladowaniu, wysiedleniom
oraz mobilizować się do akcji politycznych, orga-
nizować manifestacje i tworzyć centra upowszech-
niania informacji. Wystawa obejmowała pełnych
rozmiarów prototyp oraz mniejsze modele ukazu-
jące Poliscara, ilustrujące ów pojazd w różnych kon-
figuracjach. Oprawione rysunki, linearnie zawie-
szone na ścianach, ukazywały możliwe grupowanie
pojazdów Poliscar - tworzenie małych społeczno-
ści powiązanych z innymi środkami komunikacji
i zmobilizowanych naprzeciw Trump Tower,20 usta-
wionych gromadnie naprzeciw wozów policyjnych.
* * *
Artystyczno-polityczna działalność Krzysztofa
Wodiczki w latach 1983-1991, artysty-emigran-
ta z komunistycznej Polski, skupiona była przede
wszystkim na wskazaniu istotnych problemów nur-
tujących miasto, które wybrał, by w nim zamieszkać.
Podnoszenie przez niego tak trudnych problemów,
jak bezdomność, bieda, wykluczenie bądź margi-
nalizowanie tych, którzy pozostają poza wspólnotą
miejską Nowego Jorku, wynikało z jego zaangażo-
wania w kwestie publiczne społeczności, której -
mimo swego statusu imigranta - czuł się częścią.
Wodiczko, tak jak bohaterowie jego projekcji,
pojazdów, instrumentów, powstałych w latach 90.
„lasek tułaczy” (Alien Staff albo Xenobdcal, 1992),
„rzeczników obcego” {Porte Parole albo Mouthpiece,
1993), jest imigrantem w Ameryce, wybranej przez
siebie jako miejsce życia. Jako artysta-tułacz-prorok
widzi rzeczywistość bardziej przenikliwie, ujawnia
ją i demistyfikuje, choć wie, że świata nie można
zmienić. Próbuje to jednak zrobić, unaoczniając
jego błędy. Indywidualne doświadczenia artysty
złączone z doświadczeniami tych, dla których jego
sztuka jest przeznaczona, pozwalają widzieć ją jako
katharsis, bądź jako dekonstrukcję kategorii wiecz-
nego podziału, obcości, wykluczenia, ustawicznie
19 Hebdige (1995: 150).
20 Tromp Tower - luksusowy 54-piętrowy budynek biuro-
wo-mieszkalny na Manhattanie.
podejmowanych prób budowania systemu, w któ-
rym obcy stanie się mniej obcy.
Bibliografia
Crimp, Deutsche, Lajer-Burcharth 1986 = Crimp,
Douglas, Deutsche, Rosalin, Lajer-Burcharth, Ewa:
„A Conversation with Krzysztof Wodiczko”, Octo-
ber,3S (1986): 22-51.
Decter 1990 = Decter, Joshua: „Krzysztof Wodiczko -
New York in Review”, Arts Magazine, I (1990): 97.
Deutsche 1986 = Deutsche, Rosalin: „Krzysztof Wo-
diczkos «Holmeless Projection» and the Site of
Urban Revitalization”, 38, X (1986): 63-97.
Deutsche 1995 = Deutsche, Rosalin: „Architektura Eks-
mitowanych”, Marta Umińska (tłum.) [w:] Krzysztof
Wodiczko. Sztuka publiczna. Wybór tekstów i prac,
Piotr Rypson (red.), Centrum Sztuki Współczesnej,
Warszawa 1995: 91-111.
Hebdige 1995 = Hebdige, Dick: „Świadek - Odkupi-
ciel: o Projekcie Pojazdu Bezdomnych”, Klara Kop-
cińska (tłum.) [w:] Krzysztof Wodiczko. Sztuka pu-
bliczna. Wybór tekstów i prac, Piotr Rypson (red.),
Centrum Sztuki Współczesnej, Warszawa 1995:
151-211.
Hesse 1991 = Hesse, Ewa: „No Place Like Home”, Art-
forum, 10 (1991): 96.
Jedlińska 2005 = Jedlińska, Eleonora: „Krzysztof Wo-
diczko - twórczość w dyskursie. Krytyka i auto-
krytyka - komentarz oraz autokomentarz - wobec
działań artysty” [w:] Eleonora Jedlińska: Polska
sztuka współczesna w amerykańskiej krytyce arty-
stycznej w latach 1984-2002: wybrane zagadnienia,
Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2005:
195-301.
Kristeva 1988 = Kristeva, Julia: Etrangers dnous-memes,
Edition du Seuil, Paris 1988.
Lubiak 2002 = Lubiak, Jarosław: „Protezy proroków
i inne instrumenty demokracji. Z Krzysztofem Wo-
diczko rozmawia Jarosław Lubiak”, Kresy, 51-52
(2002): 184.
Luria 1998 = Luria, David: „Homeless Vehicle Project,
1988-1989” [w:] Krzysztof Wodiczko, Critical Vehic-
les. Writings, Projects, Interviews, MIT Press Cam-
bridge, Massachusetts, London 1998: 79-83.
Piotrowski 1996 = Piotrowski, Piotr: Wcieniu Ducham-
pa. Notatki nowojorskie, Obserwator, Poznań 1996.
Turowski 1995 = Turowski, Andrzej: „Krzysztof Wo-
diczko: dekada lat 70.” [w:] Krzysztof Wodiczko.
Sztuka publiczna. Wybór tekstów i prac, Piotr Ryp-
son (red.), Centrum Sztuki Współczesnej, Warszawa
1995: 35-46.
Eleonora Jedlińska
utrwalone i aprioryczne pojęcie bezdomności, two-
rzone i utrwalane przez media, służące podporząd-
kowaniu bezdomnych nie-bezdomnym”.19
Artysta z Polski wyposażył pewną grupę no-
wojorskich bezdomnych w środki wspomagające
w utworzeniu zwartej sieci, w ramach której mogą
się przeciwstawiać prześladowaniu, wysiedleniom
oraz mobilizować się do akcji politycznych, orga-
nizować manifestacje i tworzyć centra upowszech-
niania informacji. Wystawa obejmowała pełnych
rozmiarów prototyp oraz mniejsze modele ukazu-
jące Poliscara, ilustrujące ów pojazd w różnych kon-
figuracjach. Oprawione rysunki, linearnie zawie-
szone na ścianach, ukazywały możliwe grupowanie
pojazdów Poliscar - tworzenie małych społeczno-
ści powiązanych z innymi środkami komunikacji
i zmobilizowanych naprzeciw Trump Tower,20 usta-
wionych gromadnie naprzeciw wozów policyjnych.
* * *
Artystyczno-polityczna działalność Krzysztofa
Wodiczki w latach 1983-1991, artysty-emigran-
ta z komunistycznej Polski, skupiona była przede
wszystkim na wskazaniu istotnych problemów nur-
tujących miasto, które wybrał, by w nim zamieszkać.
Podnoszenie przez niego tak trudnych problemów,
jak bezdomność, bieda, wykluczenie bądź margi-
nalizowanie tych, którzy pozostają poza wspólnotą
miejską Nowego Jorku, wynikało z jego zaangażo-
wania w kwestie publiczne społeczności, której -
mimo swego statusu imigranta - czuł się częścią.
Wodiczko, tak jak bohaterowie jego projekcji,
pojazdów, instrumentów, powstałych w latach 90.
„lasek tułaczy” (Alien Staff albo Xenobdcal, 1992),
„rzeczników obcego” {Porte Parole albo Mouthpiece,
1993), jest imigrantem w Ameryce, wybranej przez
siebie jako miejsce życia. Jako artysta-tułacz-prorok
widzi rzeczywistość bardziej przenikliwie, ujawnia
ją i demistyfikuje, choć wie, że świata nie można
zmienić. Próbuje to jednak zrobić, unaoczniając
jego błędy. Indywidualne doświadczenia artysty
złączone z doświadczeniami tych, dla których jego
sztuka jest przeznaczona, pozwalają widzieć ją jako
katharsis, bądź jako dekonstrukcję kategorii wiecz-
nego podziału, obcości, wykluczenia, ustawicznie
19 Hebdige (1995: 150).
20 Tromp Tower - luksusowy 54-piętrowy budynek biuro-
wo-mieszkalny na Manhattanie.
podejmowanych prób budowania systemu, w któ-
rym obcy stanie się mniej obcy.
Bibliografia
Crimp, Deutsche, Lajer-Burcharth 1986 = Crimp,
Douglas, Deutsche, Rosalin, Lajer-Burcharth, Ewa:
„A Conversation with Krzysztof Wodiczko”, Octo-
ber,3S (1986): 22-51.
Decter 1990 = Decter, Joshua: „Krzysztof Wodiczko -
New York in Review”, Arts Magazine, I (1990): 97.
Deutsche 1986 = Deutsche, Rosalin: „Krzysztof Wo-
diczkos «Holmeless Projection» and the Site of
Urban Revitalization”, 38, X (1986): 63-97.
Deutsche 1995 = Deutsche, Rosalin: „Architektura Eks-
mitowanych”, Marta Umińska (tłum.) [w:] Krzysztof
Wodiczko. Sztuka publiczna. Wybór tekstów i prac,
Piotr Rypson (red.), Centrum Sztuki Współczesnej,
Warszawa 1995: 91-111.
Hebdige 1995 = Hebdige, Dick: „Świadek - Odkupi-
ciel: o Projekcie Pojazdu Bezdomnych”, Klara Kop-
cińska (tłum.) [w:] Krzysztof Wodiczko. Sztuka pu-
bliczna. Wybór tekstów i prac, Piotr Rypson (red.),
Centrum Sztuki Współczesnej, Warszawa 1995:
151-211.
Hesse 1991 = Hesse, Ewa: „No Place Like Home”, Art-
forum, 10 (1991): 96.
Jedlińska 2005 = Jedlińska, Eleonora: „Krzysztof Wo-
diczko - twórczość w dyskursie. Krytyka i auto-
krytyka - komentarz oraz autokomentarz - wobec
działań artysty” [w:] Eleonora Jedlińska: Polska
sztuka współczesna w amerykańskiej krytyce arty-
stycznej w latach 1984-2002: wybrane zagadnienia,
Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2005:
195-301.
Kristeva 1988 = Kristeva, Julia: Etrangers dnous-memes,
Edition du Seuil, Paris 1988.
Lubiak 2002 = Lubiak, Jarosław: „Protezy proroków
i inne instrumenty demokracji. Z Krzysztofem Wo-
diczko rozmawia Jarosław Lubiak”, Kresy, 51-52
(2002): 184.
Luria 1998 = Luria, David: „Homeless Vehicle Project,
1988-1989” [w:] Krzysztof Wodiczko, Critical Vehic-
les. Writings, Projects, Interviews, MIT Press Cam-
bridge, Massachusetts, London 1998: 79-83.
Piotrowski 1996 = Piotrowski, Piotr: Wcieniu Ducham-
pa. Notatki nowojorskie, Obserwator, Poznań 1996.
Turowski 1995 = Turowski, Andrzej: „Krzysztof Wo-
diczko: dekada lat 70.” [w:] Krzysztof Wodiczko.
Sztuka publiczna. Wybór tekstów i prac, Piotr Ryp-
son (red.), Centrum Sztuki Współczesnej, Warszawa
1995: 35-46.