DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.45642#0021
Wazy greckie w twórczości Siemiradzkiego
17
II. 3.
Maniera Malarza z Góttingen, Toaleta Gimnastyczek, Ateny, 1 ćwierć V wieku p.n.e., krater czerwonofigurowy, Museo Civico, Bari,
nr inw. 4979
dych mężczyzn (il. 3), chłopięce proporcje hetery23
upodabniałyby ją, zdaniem krytyka, do „jakiegoś
hermafrodyty, istoty połowicznej, w której potęgę
kobiecości trudno uwierzyć”24. A co gorsza Stani-
sław Roman Lewandowski, nieumiejętnie broniąc
artystę, dowodził, że „wielki tłum nie posiada tej
jednostkowej indywidualności, co człowiek inte-
ligentny. Wszyscy patrzą się, a właściwie gapią”25.
Ale intencją Siemiradzkiego było podkreślenie, że
pojmowanie piękna jako wartości moralnej, któ-
re miałoby leżeć w charakterze Greków26 (adora-
23 Charakterystyczne pod tym względem są męskie propor-
cje rannych amazonek Polikleta i Krezilasa. Por.: Charbon-
neaux (1964: 147): w 1’Amazone de Polyclete [...] s’est incarne
Гideał viril de l’etiąue et de l’esthetiąue doriennes.
24 Cyt. za: Lewandowski (1911: 95).
25 Lewandowski (1911: 92).
26 W tłumie przygotowującym się do procesji z prawej
strony obrazu, tuż obok siedzącej sprzedawczyni (?) kwiatów,
widzimy dwu mężczyzn: ciemnego brodatego mężczyznę
w wyróżniającym się ozdobnością chitoniskosie i młodego
chłopca w ciemnej tunice i w okrągłej czapeczce, podobnej do
żydowskiej mycki, na głowie. Młodzieniec na widok pięknej
hetery złapał instynktownie towarzysza (ojca?) za rękę i pod-
parł lewą dłonią twarz w geście niemego podziwu. Czy wy-
raźniejsze podkreślenie stanu uczuciowego chłopca wiązałoby
się z intencją zaznaczenia jego etnicznie odmiennej, oriental-
nej przynależności ? Podobną myckę ma na głowie wędrowny
cja piękna uwzniośla ludzi), nie mogło podlegać
przejściowym uczuciom i kapryśnym nastrojom.
I że to dzięki takiemu wewnętrznemu i natural-
nemu odczuciu piękna byli oni w stanie wznieść
się na wyżyny odczucia ideału absolutnego piękna.
sprzedawca usiłujący skusić dziewczyny brązowym lustrem
etruskim z obrazu Namowy (Lewandowski [1911: 115]), na-
malowanego w roku 1899, oraz ubogi sprzedawca orientalny
(Żyd?) w obrazie W drodze do świątyni (Lewandowski [1911:
24]). Wśród małych naczynek na pachnidła wyłożonych na
rozpostartym na ziemi dywaniku spostrzegamy tam attycki
lekyt czarnofigurowy z 3 ćwierci VI wieku p.n.e., zdobiony
późno-orientalizującymi fryzami zwierzęcymi. Fryz orientali-
zujący, tym razem wzorowany na południowo-jońskim „sty-
lu dzikich kóz” z 4 ćwierci VII wieku p.n.e. (Cook, Dupont
[2003: 39, ił. 8.7]), zdobi w obrazie Chrystus i Samarytanka
brzusiec wielkiego alabastronu, do którego Samarytanka na-
brała wody ze studni. Wydaje się zatem, że znane z cerami-
ki greckiej fryzy zoomorficzne, już od XVIII wieku łączone
z Egiptem (Dobrowolski [2007: 65-66; 138-145]), a potem
także z Syrią i Palestyną, także dla Siemiradzkiego miałyby tę
samą proweniencję czy genezę, dostarczając w tym wypad-
ku cennej wskazówki etnicznej. Byłyby potwierdzeniem, że
w trzech wspomnianych przypadkach: wędrownych sprze-
dawców i młodzieńca z ojcem (?) ze święta Posejdona w ob-
razie Fryne..., mogłoby rzeczywiście chodzić o przedstawienia
mieszkańców Wschodu - raczej Żydów niż Fenicjan. Być
może także i w tym wypadku myśli Siemiradzkiego krążyły
wokół scen widzianych wcześniej w miasteczkach ukraińskich
czy polskich.
17
II. 3.
Maniera Malarza z Góttingen, Toaleta Gimnastyczek, Ateny, 1 ćwierć V wieku p.n.e., krater czerwonofigurowy, Museo Civico, Bari,
nr inw. 4979
dych mężczyzn (il. 3), chłopięce proporcje hetery23
upodabniałyby ją, zdaniem krytyka, do „jakiegoś
hermafrodyty, istoty połowicznej, w której potęgę
kobiecości trudno uwierzyć”24. A co gorsza Stani-
sław Roman Lewandowski, nieumiejętnie broniąc
artystę, dowodził, że „wielki tłum nie posiada tej
jednostkowej indywidualności, co człowiek inte-
ligentny. Wszyscy patrzą się, a właściwie gapią”25.
Ale intencją Siemiradzkiego było podkreślenie, że
pojmowanie piękna jako wartości moralnej, któ-
re miałoby leżeć w charakterze Greków26 (adora-
23 Charakterystyczne pod tym względem są męskie propor-
cje rannych amazonek Polikleta i Krezilasa. Por.: Charbon-
neaux (1964: 147): w 1’Amazone de Polyclete [...] s’est incarne
Гideał viril de l’etiąue et de l’esthetiąue doriennes.
24 Cyt. za: Lewandowski (1911: 95).
25 Lewandowski (1911: 92).
26 W tłumie przygotowującym się do procesji z prawej
strony obrazu, tuż obok siedzącej sprzedawczyni (?) kwiatów,
widzimy dwu mężczyzn: ciemnego brodatego mężczyznę
w wyróżniającym się ozdobnością chitoniskosie i młodego
chłopca w ciemnej tunice i w okrągłej czapeczce, podobnej do
żydowskiej mycki, na głowie. Młodzieniec na widok pięknej
hetery złapał instynktownie towarzysza (ojca?) za rękę i pod-
parł lewą dłonią twarz w geście niemego podziwu. Czy wy-
raźniejsze podkreślenie stanu uczuciowego chłopca wiązałoby
się z intencją zaznaczenia jego etnicznie odmiennej, oriental-
nej przynależności ? Podobną myckę ma na głowie wędrowny
cja piękna uwzniośla ludzi), nie mogło podlegać
przejściowym uczuciom i kapryśnym nastrojom.
I że to dzięki takiemu wewnętrznemu i natural-
nemu odczuciu piękna byli oni w stanie wznieść
się na wyżyny odczucia ideału absolutnego piękna.
sprzedawca usiłujący skusić dziewczyny brązowym lustrem
etruskim z obrazu Namowy (Lewandowski [1911: 115]), na-
malowanego w roku 1899, oraz ubogi sprzedawca orientalny
(Żyd?) w obrazie W drodze do świątyni (Lewandowski [1911:
24]). Wśród małych naczynek na pachnidła wyłożonych na
rozpostartym na ziemi dywaniku spostrzegamy tam attycki
lekyt czarnofigurowy z 3 ćwierci VI wieku p.n.e., zdobiony
późno-orientalizującymi fryzami zwierzęcymi. Fryz orientali-
zujący, tym razem wzorowany na południowo-jońskim „sty-
lu dzikich kóz” z 4 ćwierci VII wieku p.n.e. (Cook, Dupont
[2003: 39, ił. 8.7]), zdobi w obrazie Chrystus i Samarytanka
brzusiec wielkiego alabastronu, do którego Samarytanka na-
brała wody ze studni. Wydaje się zatem, że znane z cerami-
ki greckiej fryzy zoomorficzne, już od XVIII wieku łączone
z Egiptem (Dobrowolski [2007: 65-66; 138-145]), a potem
także z Syrią i Palestyną, także dla Siemiradzkiego miałyby tę
samą proweniencję czy genezę, dostarczając w tym wypad-
ku cennej wskazówki etnicznej. Byłyby potwierdzeniem, że
w trzech wspomnianych przypadkach: wędrownych sprze-
dawców i młodzieńca z ojcem (?) ze święta Posejdona w ob-
razie Fryne..., mogłoby rzeczywiście chodzić o przedstawienia
mieszkańców Wschodu - raczej Żydów niż Fenicjan. Być
może także i w tym wypadku myśli Siemiradzkiego krążyły
wokół scen widzianych wcześniej w miasteczkach ukraińskich
czy polskich.