DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.45642#0043
Wazy greckie w twórczości Siemiradzkiego
39
II. 21. H. Siemiradzki, Sqd Parysa, 1892, olej na płótnie, 99 x 227 cm, MNW, nr inw. MP 3989
jest przeciwstawiony światowi, w którym piękno
jest przedmiotem kultury i bogactwa, a zatem po-
żądania i nabycia, nawet za cenę gwałtu. Parys jest
barbarzyńcą, człowiekiem Wschodu - pożądliwym
i nieracjonalnym.
Sielanki - harmonijne, oddychające spokojem
i klasycznym pięknem sceny, osadzone w pysznie
malowanych krajobrazach, nie zadawalały wszyst-
kich już przed stu laty. Nie zadowalają także i dzi-
siaj, gdy piękno jest synonimem pustoty lub fał-
szu i jako niemodne zostało wygnane z salonów.
I tak Karpowa, podkreślając wpływ pojawienia się
w roku 1872 pracy Friedricha Nietzschego Naro-
dziny tragedii na kulturę europejską i cytując jego
wniosek, że „nie ma pięknej powierzchowności bez
przerażającej głębi”, konstatuje, że na to stwierdze-
nie Siemiradzki zareagował tak „jak przystało salo-
nowcowi na głębokie idee swego czasu, zmieniając
je w sztampę, banał, powierzchowną modę”116. Oso-
biście nie sądzę, by sielanki naszego malarza były re-
akcją na przytoczoną tezę Nietzschego, tak jak nie
widziałbym związku przyczynowego między tezą
Nietzschego a twórczością na przykład Moneta czy
Renoira, dla których piękno jako radość i afirma-
cja życia było głównym celem sztuki. I choć pozba-
wione „przerażającej głębi”, nie były ani sztampą,
ani banałem. Z Nietschem byłoby raczej inaczej.
To on zareagował rozdrażnieniem i wrogością na
zbyt długą i przez to jego zdaniem nudną tradycję
116 Współcześnie dowodzi się nam na dziesiątki sposobów,
że negując „powierzchowne piękno”, pozostajemy sam na sam
z przerażającą głębią szaleństwa i wulgarnej przeciętności.
narzucającą sztuce jako cele wychowawcze „sztam-
powe piękno i banalną moralność”. Ośmieliłbym
się wszakże twierdzić, że to, co Nietsche nazwałby
„banalną moralnością”, jest po prostu jej brakiem.
Bohaterkami akcji większości namalowanych
przez Siemiradzkiego sielanek są młode piękne
kobiety, naznaczone tym samym piętnem klasycz-
nej regularnej, choć uwspółcześnionej, urody, nie-
odmiennie smukłymi sylwetami i harmonijnymi ele-
ganckimi pozami11 . Wszystkie są podobnie ubrane
i przystrojone, nie ma więc między nimi istotnych
różnic majątkowych czy społecznych. Drobne róż-
nice wieku czy obecność chustek na głowie, a także
kontakt z nieletnim dzieckiem, najczęściej synkiem,
wskazuje na to, że niektóre z nich pomyślane są jako
młode mężatki118. Czasami pojawia się w tych sce-
nach mężczyzna: wędrowny sprzedawca119, malarz
waz120, przypadkowo poznany interesujący chło-
piec121, zakochany biedny pasterz122, ukradkiem
podglądana para zakochanych123, cieszący się nie-
mowlakiem małżonkowie124.
Wybranie za wzór sztuki greckiej okresu stylu
klasycznego (to jest czasów między акте Fidiasza
117 Ideałem dla malarza są tu z pewnością rysunki z waz
czerwonofigurowych z drugiej połowy V wieku p.n.e., ich ele-
gancja, typy urody, swoboda i pewność linii.
118 Lewandowski (1911: 16. Po kąpieli-, 17. Przy źródle').
119 Lewandowski (1911: 24. W drodze do świątyni-, 115.
Namowy).
120 Lewandowski (1911: 31. Malarz wazonów).
121 Lewandowski (191 L 37. Pogadanka przy źródle).
122 Lewandowski (1911: 43. Zagadka).
123 Lewandowski (1911: 46. Podpatrzona schadzka).
124 Lewandowski (1911: 29. Szczęście rodzinne).
39
II. 21. H. Siemiradzki, Sqd Parysa, 1892, olej na płótnie, 99 x 227 cm, MNW, nr inw. MP 3989
jest przeciwstawiony światowi, w którym piękno
jest przedmiotem kultury i bogactwa, a zatem po-
żądania i nabycia, nawet za cenę gwałtu. Parys jest
barbarzyńcą, człowiekiem Wschodu - pożądliwym
i nieracjonalnym.
Sielanki - harmonijne, oddychające spokojem
i klasycznym pięknem sceny, osadzone w pysznie
malowanych krajobrazach, nie zadawalały wszyst-
kich już przed stu laty. Nie zadowalają także i dzi-
siaj, gdy piękno jest synonimem pustoty lub fał-
szu i jako niemodne zostało wygnane z salonów.
I tak Karpowa, podkreślając wpływ pojawienia się
w roku 1872 pracy Friedricha Nietzschego Naro-
dziny tragedii na kulturę europejską i cytując jego
wniosek, że „nie ma pięknej powierzchowności bez
przerażającej głębi”, konstatuje, że na to stwierdze-
nie Siemiradzki zareagował tak „jak przystało salo-
nowcowi na głębokie idee swego czasu, zmieniając
je w sztampę, banał, powierzchowną modę”116. Oso-
biście nie sądzę, by sielanki naszego malarza były re-
akcją na przytoczoną tezę Nietzschego, tak jak nie
widziałbym związku przyczynowego między tezą
Nietzschego a twórczością na przykład Moneta czy
Renoira, dla których piękno jako radość i afirma-
cja życia było głównym celem sztuki. I choć pozba-
wione „przerażającej głębi”, nie były ani sztampą,
ani banałem. Z Nietschem byłoby raczej inaczej.
To on zareagował rozdrażnieniem i wrogością na
zbyt długą i przez to jego zdaniem nudną tradycję
116 Współcześnie dowodzi się nam na dziesiątki sposobów,
że negując „powierzchowne piękno”, pozostajemy sam na sam
z przerażającą głębią szaleństwa i wulgarnej przeciętności.
narzucającą sztuce jako cele wychowawcze „sztam-
powe piękno i banalną moralność”. Ośmieliłbym
się wszakże twierdzić, że to, co Nietsche nazwałby
„banalną moralnością”, jest po prostu jej brakiem.
Bohaterkami akcji większości namalowanych
przez Siemiradzkiego sielanek są młode piękne
kobiety, naznaczone tym samym piętnem klasycz-
nej regularnej, choć uwspółcześnionej, urody, nie-
odmiennie smukłymi sylwetami i harmonijnymi ele-
ganckimi pozami11 . Wszystkie są podobnie ubrane
i przystrojone, nie ma więc między nimi istotnych
różnic majątkowych czy społecznych. Drobne róż-
nice wieku czy obecność chustek na głowie, a także
kontakt z nieletnim dzieckiem, najczęściej synkiem,
wskazuje na to, że niektóre z nich pomyślane są jako
młode mężatki118. Czasami pojawia się w tych sce-
nach mężczyzna: wędrowny sprzedawca119, malarz
waz120, przypadkowo poznany interesujący chło-
piec121, zakochany biedny pasterz122, ukradkiem
podglądana para zakochanych123, cieszący się nie-
mowlakiem małżonkowie124.
Wybranie za wzór sztuki greckiej okresu stylu
klasycznego (to jest czasów między акте Fidiasza
117 Ideałem dla malarza są tu z pewnością rysunki z waz
czerwonofigurowych z drugiej połowy V wieku p.n.e., ich ele-
gancja, typy urody, swoboda i pewność linii.
118 Lewandowski (1911: 16. Po kąpieli-, 17. Przy źródle').
119 Lewandowski (1911: 24. W drodze do świątyni-, 115.
Namowy).
120 Lewandowski (1911: 31. Malarz wazonów).
121 Lewandowski (191 L 37. Pogadanka przy źródle).
122 Lewandowski (1911: 43. Zagadka).
123 Lewandowski (1911: 46. Podpatrzona schadzka).
124 Lewandowski (1911: 29. Szczęście rodzinne).