DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.45642#0078
74
Agnieszka Świętosławska
dyskusji, jaką odbył w 1869 roku z Włodzimierzem
Stasowem, Siemiradzki występował już jako apolo-
geta antyku i idealnego piękna, jednoznacznie od-
cinając się od tego, co „mierne, banalne, tandetne”,
czyli prozaicznej rzeczywistości traktowanej jako
motyw artystyczny. Nawet jeśli sam tworzył sceny
rodzajowe, to traktował je, według wpojonej mu
na studiach hierarchii gatunków, jako dziedzinę
podrzędną. Zresztą nawet warstwa leksykalna jego
listów dostarcza argumentów, iż nie darzył malar-
stwa rodzajowego szczególnym szacunkiem. Gdy
bowiem zdarzało mu się wspominać o swoich pra-
cach o motywach współczesnych, stosował wobec
nich określenia deprecjonujące ich wartość: zazwy-
czaj określał je mianem „obrazków” lub „scenek”,
zaznaczał też, że są pustej treści.
W 1870 roku, będąc na wizycie u wielkiego
księcia Włodzimierza Aleksandrowicza, Siemi-
radzki zdradził swojemu mecenasowi, że aktualnie
zajmuje się „małymi obrazkami Żarnowymi”33. Ten
miał ponoć zniechęcić go do tych działań, motywu-
jąc to talentem artysty, który najlepiej jego zdaniem
realizował się w wielkich kompozycjach historycz-
nych. Kończąc studia akademickie, Siemiradzki,
prawdopodobnie nawet bez tej rady swego moż-
nego opiekuna, zdawał sobie sprawę, że jego droga
powinna być inna.
W pierwszej, i dotychczas jedynej, polskiej
monografii Siemiradzkiego Stanisław Lewandow-
ski podkreślał wręcz, że malarz nie zajmował się
tematyką rodzajową i nigdy nie uległ wpływom
„pieredwiżników”. „Siemiradzkiego ta szkoła nie
pociągała, raz dlatego, że me był Rosyaninem i nie
odczuwał życia ludu, którego nie znal i nie rozu-
miał, bo się wśród niego nie wychował, a po drugie
dlatego, że indywidualizm jego artystyczny pożądał
czegoś innego ponad życie codzienne, a oko szu-
kało barwnego i oświetlonego gorącem słońcem
krajobrazu południa”34. Tatiana Karpowa, autorka
rosyjskiej monografii twórczości Siemiradzkiego,
wspomina zaledwie pobieżnie jego młodzieńcze
sceny rodzajowe, uznając je za „błędy młodości” mi-
strza. Zarzuca im ponurość, sztywność i całkowity
brak walorów malarskich35. Abstrahując jednak od
ich (nie najwyższych) wartości artystycznych, war-
to dostrzec, iż są one ciekawym dowodem kształ-
towania się poglądów młodego twórcy. Wbrew
33 Dużyk (1986: 97-98).
34 Lewandowski (1904: 25).
35 Карпова (2008: 21-24).
obiegowym opiniom jego decyzje artystycznie nie
zawsze były jednoznaczne, a droga rozwoju nie była
pewna i prosta, lecz zdarzało się mu meandrować.
Nawet jeśli schodził na manowce, to być może do-
świadczenie to było mu potrzebne, by ostatecznie
ustalić własną tożsamość artystyczną.
Źródła archiwalne:
Apxie ЛНГМ № 189 = ApxiB Льв1всько! национально!
галере!' мистецтв iM. Бориса Возницького (Archi-
wum Lwowskiej Narodowej Galerii Sztuki im. Bo-
rysa Woźnickiego, ApxiB ЛНГМ), Льв1в, № 189,
Dziennik nabytków Galerii Narodowej m. Lwowa.
Bibliografia:
Dużyk 1986 = Dużyk, Józef: Henryk Siemiradzki. Opo-
wieść biograficzna. Ludowa Spółdzielnia Wydawni-
cza, Warszawa 1986.
Cray 2000 = Gray, Rosalind P.: Russian Genre Painting
in the Nineteenth Century, Clarendon Press, Oxford
2000.
Kopera 1929 = Kopera, Feliks: Malarstwo w Polsce
w XIX i XX wieku. Drukarnia Narodowa, Kraków
1929.
Lewandowski 1904 = Lewandowski, Stanisław: Henryk
Siemiradzki, Gebethner i Wolff, G. Gebethner i Sp.,
Warszawa-Kraków 1904.
Pipes 2008 = Pipes, Richard: Rosyjscy malarze pierie-
dwiżnicy, Magnum, Warszawa 2008.
Riepin 1951 = Riepin, Ilia: „Stasow, Antokolski, Sie-
miradzki. Wyjątek z Dalekie i bliskie”, W. Jaworska
(przekł.), Przegląd Artystyczny, 1 (1951): 49-54.
Sitnik 1952 = Sitnik, K. A.: „Stasow jako krytyk arty-
styczny”, Materiały do Studiów i Dyskusji z zakresu
teorii i historii sztuki, krytyki artystycznej oraz badań
nad sztuką, 2-3 (1952): 46-117.
Skalska-Miecik 1989 = Skalska-Miecik, Lija: „O Cesar-
skiej Akademii Sztuk Pięknych w Petersburgu” [w:]
Polscy uczniowie Akademii Sztuk Pięknych w Peters-
burgu w XIX i na początku XX wieku, L. Skalska-
-Miecik, K. Rokosz (red.), katalog wystawy, Muzeum
Narodowe w Warszawie, Warszawa 1989: 7-13.
Studziżba-Kubalska 2016 = Studziżba-Kubalska, Beata:
Poszukując Arkadii. Wystawa obrazów Henryka Sie-
miradzkiego z Lwowskiej Narodowej Galerii Sztuki
im. B. G. Woźnickiego, Muzeum Narodowe w Kra-
kowie, Kraków 2016.
Susak 2007 = Susak, Vita: Henryk Siemiradzki we Lwo-
wie. Dzieła ze zbiorów Lwowskiej Gałerii Sztuki,
katalog wystawy, Muzeum Regionalne w Stalowej
Woli, Stalowa Wola 2007.
Agnieszka Świętosławska
dyskusji, jaką odbył w 1869 roku z Włodzimierzem
Stasowem, Siemiradzki występował już jako apolo-
geta antyku i idealnego piękna, jednoznacznie od-
cinając się od tego, co „mierne, banalne, tandetne”,
czyli prozaicznej rzeczywistości traktowanej jako
motyw artystyczny. Nawet jeśli sam tworzył sceny
rodzajowe, to traktował je, według wpojonej mu
na studiach hierarchii gatunków, jako dziedzinę
podrzędną. Zresztą nawet warstwa leksykalna jego
listów dostarcza argumentów, iż nie darzył malar-
stwa rodzajowego szczególnym szacunkiem. Gdy
bowiem zdarzało mu się wspominać o swoich pra-
cach o motywach współczesnych, stosował wobec
nich określenia deprecjonujące ich wartość: zazwy-
czaj określał je mianem „obrazków” lub „scenek”,
zaznaczał też, że są pustej treści.
W 1870 roku, będąc na wizycie u wielkiego
księcia Włodzimierza Aleksandrowicza, Siemi-
radzki zdradził swojemu mecenasowi, że aktualnie
zajmuje się „małymi obrazkami Żarnowymi”33. Ten
miał ponoć zniechęcić go do tych działań, motywu-
jąc to talentem artysty, który najlepiej jego zdaniem
realizował się w wielkich kompozycjach historycz-
nych. Kończąc studia akademickie, Siemiradzki,
prawdopodobnie nawet bez tej rady swego moż-
nego opiekuna, zdawał sobie sprawę, że jego droga
powinna być inna.
W pierwszej, i dotychczas jedynej, polskiej
monografii Siemiradzkiego Stanisław Lewandow-
ski podkreślał wręcz, że malarz nie zajmował się
tematyką rodzajową i nigdy nie uległ wpływom
„pieredwiżników”. „Siemiradzkiego ta szkoła nie
pociągała, raz dlatego, że me był Rosyaninem i nie
odczuwał życia ludu, którego nie znal i nie rozu-
miał, bo się wśród niego nie wychował, a po drugie
dlatego, że indywidualizm jego artystyczny pożądał
czegoś innego ponad życie codzienne, a oko szu-
kało barwnego i oświetlonego gorącem słońcem
krajobrazu południa”34. Tatiana Karpowa, autorka
rosyjskiej monografii twórczości Siemiradzkiego,
wspomina zaledwie pobieżnie jego młodzieńcze
sceny rodzajowe, uznając je za „błędy młodości” mi-
strza. Zarzuca im ponurość, sztywność i całkowity
brak walorów malarskich35. Abstrahując jednak od
ich (nie najwyższych) wartości artystycznych, war-
to dostrzec, iż są one ciekawym dowodem kształ-
towania się poglądów młodego twórcy. Wbrew
33 Dużyk (1986: 97-98).
34 Lewandowski (1904: 25).
35 Карпова (2008: 21-24).
obiegowym opiniom jego decyzje artystycznie nie
zawsze były jednoznaczne, a droga rozwoju nie była
pewna i prosta, lecz zdarzało się mu meandrować.
Nawet jeśli schodził na manowce, to być może do-
świadczenie to było mu potrzebne, by ostatecznie
ustalić własną tożsamość artystyczną.
Źródła archiwalne:
Apxie ЛНГМ № 189 = ApxiB Льв1всько! национально!
галере!' мистецтв iM. Бориса Возницького (Archi-
wum Lwowskiej Narodowej Galerii Sztuki im. Bo-
rysa Woźnickiego, ApxiB ЛНГМ), Льв1в, № 189,
Dziennik nabytków Galerii Narodowej m. Lwowa.
Bibliografia:
Dużyk 1986 = Dużyk, Józef: Henryk Siemiradzki. Opo-
wieść biograficzna. Ludowa Spółdzielnia Wydawni-
cza, Warszawa 1986.
Cray 2000 = Gray, Rosalind P.: Russian Genre Painting
in the Nineteenth Century, Clarendon Press, Oxford
2000.
Kopera 1929 = Kopera, Feliks: Malarstwo w Polsce
w XIX i XX wieku. Drukarnia Narodowa, Kraków
1929.
Lewandowski 1904 = Lewandowski, Stanisław: Henryk
Siemiradzki, Gebethner i Wolff, G. Gebethner i Sp.,
Warszawa-Kraków 1904.
Pipes 2008 = Pipes, Richard: Rosyjscy malarze pierie-
dwiżnicy, Magnum, Warszawa 2008.
Riepin 1951 = Riepin, Ilia: „Stasow, Antokolski, Sie-
miradzki. Wyjątek z Dalekie i bliskie”, W. Jaworska
(przekł.), Przegląd Artystyczny, 1 (1951): 49-54.
Sitnik 1952 = Sitnik, K. A.: „Stasow jako krytyk arty-
styczny”, Materiały do Studiów i Dyskusji z zakresu
teorii i historii sztuki, krytyki artystycznej oraz badań
nad sztuką, 2-3 (1952): 46-117.
Skalska-Miecik 1989 = Skalska-Miecik, Lija: „O Cesar-
skiej Akademii Sztuk Pięknych w Petersburgu” [w:]
Polscy uczniowie Akademii Sztuk Pięknych w Peters-
burgu w XIX i na początku XX wieku, L. Skalska-
-Miecik, K. Rokosz (red.), katalog wystawy, Muzeum
Narodowe w Warszawie, Warszawa 1989: 7-13.
Studziżba-Kubalska 2016 = Studziżba-Kubalska, Beata:
Poszukując Arkadii. Wystawa obrazów Henryka Sie-
miradzkiego z Lwowskiej Narodowej Galerii Sztuki
im. B. G. Woźnickiego, Muzeum Narodowe w Kra-
kowie, Kraków 2016.
Susak 2007 = Susak, Vita: Henryk Siemiradzki we Lwo-
wie. Dzieła ze zbiorów Lwowskiej Gałerii Sztuki,
katalog wystawy, Muzeum Regionalne w Stalowej
Woli, Stalowa Wola 2007.