Studia Waweliana (8.1999)

formalno-prawnych. Siłą rzeczy zadanie to przypadło jego Zresztą określenia „ołtarz" i „ministerium" traktowano

bratu, Zygmuntowi. Z tego względu starsza literatura jemu jako jedność, pisząc „altare seu ministerium"12.

przypisuje ufundowanie ołtarza10. Błędne sądy J. Koryt- Faktem jest, iż dzięki zabiegom Sobków w kaplicy Św.

kowskiego i J. Wiśniewskiego znalazły podstawę w zapi- Trójcy został wzniesiony nowy ołtarz. Wyraźnie wskazu-

sce z posiedzenia krakowskiej kapituły. Zygmunt bowiem, je na to zapiska z końca XVII w. „fundatores predictum

jako wykonawca testamentu brata, 14 XI 1542 zwrócił się altare a primo lapide in hac capella erigi curant"13, która

do zebranych na posiedzeniu kapituły o wyrażenie zgody na potwierdzenie tego przywołuje napisy na zachowanym

na „Fundationem altaris secundi ministerii in sacello sive jeszcze wówczas kamiennym nagrobku Melchiora,

capella Sancte Trinitatis in ecclesia cathedrali Cracoviensi Przyjmuje się, że ołtarz z fundacji Sobków został

sitti" i uzyskał ich aprobatę11. Treść owej zapiski oraz wpro- usytuowany w miejscu wcześniej istniejącego14, które-

wadzenie obok niej na marginesie księgi notatki: „domi- go stan, jak się zdaje, nie był zadowalający lub też inne

nus Sobek altare fundavitin capella Sanctae Trinitatis" jed- względy zdecydowały o jego zdemontowaniu. Nowa

noznacznie zdawały się wskazywać na Zygmunta jako fundacja nawiązała do wcześniej istniejącego ołtarza,

sprawcę fundacji. Tymczasem jego zasługa polegała na do- przyjmując jako jedno z wezwań dla nowo wzniesio-

prowadzeniu do jej zatwierdzenia przez ordynariusza die- nego Św. Trójcę i wzmiankując, że jest to ustanowie-

cezji. Zapewne miał też udział w zredagowaniu dyplomu nie drugiego związanego z nim ministerium. Pierwsze

erekcyjnego. kaplica Św. Trójcy zawdzięczała królowej Zofii.

Akt erekcyjny zatwierdzał podstawy materialne fundo- Uposażenie altarii, jak również przybywające nowe

wanego przy ołtarzu ministerium, określał też szczegóło- elementy wystroju ołtarza znajdowały odzwierciedlenie

wo obowiązki ewentualnego altarysty, w tym rodzaj i czę- w protokołach przeprowadzanych wizytacji biskupich,

stotliwość nabożeństw jakie miał odprawiać. Prawo patro- Warto podnieść, iż ordynariusze diecezji nie tylko odno-

natu oddawał Zygmuntowi, a po jego śmierci miało nale- to wywali stan zastany, ale również modyfikowali obowią-

żeć do jego krewnych w linii męskiej, w pierwszym rzę- zki altarystów w zależności od poziomu wpływających

dzie duchownych. Gdyby takich zabrakło prawo patronatu dochodów15. Te, mimo wahań i mimo spadku wartości,

miało przypaść najstarszemu spośród świeckich krewnych. musiały okazać się trwałe, skoro biskup Jan Małachow-

Biskup krakowski, a zarazem arcybiskup gnieźnień- ski przekazał je, sprowadzonym w 1682 roku do semina-

ski Piotr Gamrat zatwierdził fundację Melchiora i Bal- rium zamkowego, księżom misjonarzom16,
tazara Sobków 5 III 1543.

Tytuł ogłaszanego przekazu źródłowego sugeruje
możliwość odnalezienia w nim też danych dotyczących Publikując niniejszy przekaz źródłowy kierowałam
usytuowania ołtarza, jego budowy, ewentualnie infor- się wskazówkami zalecanymi przy ogłaszaniu tego ro-
macji o sumie przeznaczonej na jego wystrój itp. Tym- dzaju tekstów. Tekst źródła został oddany w wersji ory-
czasem lektura źródła pod tym względem pozostawia ginału, poprawiono jednak błędy ortograficzne będące
sporo do życzenia. Zawiera ono bowiem niemal wyłącz- najpewniej wynikiem nieuwagi pisarza. Modernizacja
nie informacje o uposażeniu materialnym i obowiązkach tekstu polegała na wprowadzeniu interpunkcji i zlikwi-
altarysty. Poza tym dowiadujemy się tylko, że ołtarz ma dowaniu dużych liter w tych przypadkach, gdy wystę-
funkcjonować pod wezwaniem Św. Trójcy, Niepokala- powanie ich w źródle było nieuzasadnione. Zachowa-
nego Poczęcia i Trzech Króli, i że dla odprawiania mini- no jednak charakterystyczne dla ówczesnych form kan-
sterium ma na wyposażeniu przedmioty liturgiczne wy- celaryjnych zapisy dat czy cyfr.

jątkowo pięknej roboty. Zapewne przyczyna leży w tym, Za umożliwienie publikacji aktu erekcji ołtarza pra-

iż dla czynników kościelnych pierwszoplanowa była gnę podziękować kierownictwu i pracownikom Archiwów

kwestia altarii a wzniesienie ołtarza, przy którym miała Kapituły Katedralnej i Kurii Metropolitalnej w Krakowie,

odbywać się służba Boża, było tak oczywiste i tak współ- a panu mgr Krzysztofowi Pawłowskiemu za konsultacje

czesnym znane, iż nie wymagało odrębnych opisów. w zakresie języka łacińskiego.

* * *

9 AKKKr, rkps 20, k. 175; rkps 52. k. 220. (Rocz. Krak. 27: 1936, s. 50); D. Skowron, Konserwacja kaplicy

Zob. L. Łętowski, Katalog biskupów, prałatów i kanoników Świętej Trójcy w katedrze na Wawelu w latach 1830-1844, s. 21-

krakowskich, t. 3, Kraków 1853. J. Wiśniewski, Katalog prała- 24, maszynopis nie drukowanej pracy. Zob. też S. Swiszczow-

tów i kanoników sandomierskich, Radom 1928, s. 175; Idem, De- ski, Ołtarz renesansowy w kaplicy Sw. Trójcy na Wawelu (Studia

kanat iłżecki, t. 2 , Marjówka 1921, s. 62. DW 1: 1955).

11 AKKKr, rkps 3, k. 397v. 15 Kwestię tę w r. 1602 regulował biskup Maciejowski, nato-

12 AKKKr, rkps 20, k. 174. miast w 1625 biskup Marcin Szyszkowski, a w 1670 biskup An-

13 AKKKr, rkps 52, k. 219. drzej Trzebicki. Zob. AKKKr, rkps 20, k. 177, rkps 52, k. 220.

14 K. Estreicher, Tryptyk św. Trójcy w katedrze na Wawelu 16 AKKKr, rkps I, 11, s. 155-156.

167