Studia Waweliana (20/21.2022)

Dwór królewski miał „admirować” wyjątkową „prostotę” zaprojektowanej świą-
tyni3. Zlecenie Gucewiczowi projektu nowego ratusza w Wilnie było najpewniej
bezpośrednim skutkiem tych zachwytów. Na początku XIX wieku Chrystian Piotr
Aigner stawiał nową fasadę („czoło”) katedry wileńskiej w rzędzie tych nielicz-
nych budynków wzniesionych w Rzeczypospolitej pod koniec XVIII stulecia, któ-
re „nosiły cechę lepszego gustu”, mającego dopiero odradzać się w epoce stani-
sławowskiej4. Przebudowa Gucewicza znalazła też szczególne uznanie w oczach
młodego niemieckiego architekta Leonarda Schmidtnera, który zamieścił widok
katedry w trzecim zeszycie swojego Zbioru celnieyszych gmachów miasta stołecz-
nego Warszawy z 1825 roku (ił. 2), sponsorowanego przez rząd Królestwa Polskie-
go i mającego promować „stanowisko, na jakim się teraz znajduje budownic-
two” w stolicy. Była to jedyna ilustracja ukazująca obiekt spoza Warszawy, którą
zamieszczono tam zapewne dla podkreślenia „ogromu, przepychu i świetności
architektonicznej, niemniej [...] ozdobnej piękności” budynków wznoszonych
„za czasów Stanisława Augusta Poniatowskiego”, poprzedzających porozbiorowy
boom budowlany pod panowaniem jego następcy i „wskrzesiciela” Królestwa,
cara rosyjskiego i króla polskiego Aleksandra I5. Przebudowa katedry musiała być
też jednym z podstawowych powodów, dla których Sebastian Sierakowski zaliczał
Gucewicza - obok m.in. Jana Chrystiana Kamsetzera, Jakuba Kubickiego, Piotra
Aignera czy Fryderyka Alberta Lessela - do grona najlepszych architektów okresu
oświeceniowej regeneracji budownictwa w Polsce; do tych, „których w pierwszym

2. Widok katedry wileńskiej
wg ryciny w: Zbiór celnieyszych
gmachów...
© POLONA

3 Cyt. za: Tatarkiewicz, Dwa klasycyzmy..., s. 107; S. Lorentz, Gucewicz Wawrzyniec (1753-1798) [w:] Polski
Słownik Biograficzny (dalej: PSB), t. 9, Wrocław 1960, s. 134.
4 Oprócz katedry wileńskiej wymienił on również koszary wojskowe w Warszawie (projektu Stanisława Za-
wadzkiego) oraz zespół łazienkowski. Reszta godnych pochwały projektów budowlanych, „które w znacznej
liczbie na ozdobę lub potrzebę kraju przez Rząd Najwyższy [...] zamierzano”, miała być wstrzymana przez
rozbiory; P. Aigner, Rozprawa o guście w ogólności, a w szczególności w architekturze, Warszawa 1812, s. 39.
5 Wszystkie cytaty za: Zbiór celnieyszych gmachów miasta stołecznego Warszawy, częścią, z natury zdiętych, a czę-
ścią podług istniejących planów rysowany i litografowany przez Leonarda Schmidtner, t. 3,1824 [1825], s. [1].

106 STUDIA WAWELIANA XX/XXI